Hành trình nâng cao giá trị hạt muối Ninh Thuận

Vào cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20, Pháp kiếm được nguồn lợi lớn khi xuất khẩu muối từ Đông Dương đi các nước khác. Để nâng cao sản lượng muối, Pháp đã tìm đến vùng đất Cà Ná, Ninh Thuận vì nơi đây là vùng duyên hải có độ mặn của nước biển cao nhất Việt Nam.

Vào ngày 10-4-1929, Công ty Muối Đông Dương được thành lập do Jacques Barbarin làm giám đốc với nòng cốt là những nhà máy sản xuất muối tại Cà Ná. Công ty đặt trụ sở tại Mũi Dinh, trung tâm của vùng muối giữa Phan Rang và Phan Thiết. Muối Đông Dương đã xây dựng những cánh đồng trên diện tích khoảng 400ha. Những cánh đồng được trang bị hai máy bơm, nhà máy điện và thu hoạch mẻ muối đầu tiên vào cuối năm 1929 với tham vọng sau 4 năm sẽ có sản lượng khoảng 60.000-70.000 tấn khi sản xuất hết công suất.

Đến năm 1937, sản lượng thực tế của muối Cà Ná là 47.000 tấn. Những năm sau đó, đồng muối Cà Ná cho sản lượng khoảng hơn 40.000 tấn, không đạt được như mục tiêu ban đầu. Hoạt động khai thác của Muối Đông Dương cũng bị gián đoạn khi xảy ra cuộc kháng chiến chống Pháp.

Trải qua những năm chiến tranh, Ninh Thuận, đặc biệt là Cà Ná vẫn là một trong những vựa muối lớn nhất cả nước. Nhưng dù sản lượng cao hay thấp, việc thiếu một quy hoạch tổng thể bền vững đã khiến cho nhiều diêm dân không còn mặn mà với đồng muối.

Từ khoảng năm 2005 cho tới nay, diện tích muối trên cả nước luôn có sự tăng giảm thất thường. Nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng “đứng núi này trông núi nọ” của bà con diêm dân vẫn là giá muối thường ở mức rất thấp có khi xuống đến 100-200 đồng/kg.

BIM Group hoàn thành chiến lược phát triển muối sạch trên diện tích đất 2.500 ha với tổng mức đầu tư 12.000 tỷ đồng

Năng suất muối qua các năm cũng giảm. Năng suất bình quân chung các tỉnh năm 2022 đạt khoảng 63 tấn/ha, 2012 đạt 59,79 tấn/ha, thấp hơn nhiều so với năm 2005 là 88,45 tấn/ha. Nhưng xét theo số liệu thống kê thì Ninh Thuận vẫn là địa phương mặn mà nhất với nghề muối. Diện tích, sản lượng và năng suất muối Ninh Thuận vẫn tăng hàng năm. Tuy nhiên, thu nhập của hộ diêm dân dù cao hơn nhưng vẫn chưa đủ để giữ chân họ ở ruộng muối.

Cụm nhà máy điện mặt trời tại Quán Thẻ, Ninh Thuận đạt tổng công suất 405 MWP. Ảnh: BIM GROUP

Sự ra đời của Tổ hợp kinh tế xanh tại Quán Thẻ đã giúp cho đời sống diêm dân Ninh Thuận phát triển bền vững, có thể yên tâm sống bằng nghề, với những chính sách tác động tích cực đến phát triển sản xuất muối, khai thác có hiệu quả tiềm năng, lợi thế về tự nhiên, tăng thu nhập cho người lao động. Năm 2008, Dự án khu kinh tế muối công nghiệp và xuất khẩu Quán Thẻ được giao cho Tập đoàn BIM Group tiếp quản.

BIM Foods đã chủ động thử nghiệm và đưa vào ứng dụng thành công công nghệ phủ bạt HDPE, nâng cao hiệu quả và chất lượng khai thác muối. Công nghệ này sau đó được chia sẻ vô điều kiện với người làm muối địa phương.

Quyết tâm đóng góp cho mục tiêu nâng cao giá trị hạt muối Việt, BIM Foods (thành viên Tập đoàn BIM Group) đã thúc đẩy cơ giới hóa và áp dụng công nghệ mới trong quy trình khai thác và sản xuất khu kinh tế muối công nghiệp xuất khẩu Quán Thẻ. Đây là khu vực sản xuất muối lớn nhất Đông Nam Á có diện tích hơn 2.500ha. Nhà máy chế biến muối của BIM Foods sử dụng dây chuyền thiết bị và công nghệ sản xuất muối tiên tiến từ Tây Ban Nha, đồng thời chủ động thử nghiệm và đưa vào ứng dụng thành công công nghệ phủ bạt HDPE, nâng cao hiệu quả và chất lượng khai thác muối. Công nghệ này sau đó được chia sẻ vô điều kiện với người làm muối địa phương.

BIM Foods đang cho ra thị trường các sản phẩm muối tự nhiên, an toàn, đáp ứng tiêu chuẩn cao, đạt sản lượng trên 350.000 tấn muối mỗi năm. Tính cả đồng muối Cà Ná và Tri Hải, doanh nghiệp đóng góp khoảng 60-70% sản lượng muối của Việt Nam.

Từ khi Dự án Quán Thẻ đi vào hoạt động, đã có hơn 1.000 diêm dân chuyển từ làm muối thủ công truyền thống sang thành công nhân khai thác muối chuyên nghiệp. Tỷ lệ hộ nghèo Ninh Thuận đã giảm từ 23.767 hộ (năm 2016) xuống còn 8.280 hộ vào năm 2021. Mức thu nhập của diêm dân cũng khá hơn nhiều khi chuyển sang khai thác muối chuyên nghiệp với mức lương khoảng 7-8 triệu/tháng, so với khi làm thủ công thường chỉ được 3-4 triệu/tháng.

Tận dụng, khai thác lợi thế tự nhiên của Ninh Thuận, ngay trên vùng đất đang sản xuất muối công nghiệp, BIM Group đã triển khai các dự án điện mặt trời và đặc biệt là xây dựng các cột điện gió công suất lớn. Các tấm quang năng đã được lắp đặt trên các cánh đồng muối, hình thành tổ hợp sản xuất muối sạch - năng lượng xanh lớn nhất Việt Nam, hạn chế ảnh hưởng trực tiếp đến môi sinh. Đầu tháng 10-2021, Nhà máy Điện gió BIM tại huyện Thuận Nam, tỉnh Ninh Thuận đi vào vận hành thương mại, đánh dấu cột mốc BIM Group hoàn thành chiến lược phát triển muối sạch kết hợp năng lượng sạch trên diện tích đất 2.500 ha với tổng mức đầu tư 12.000 tỷ đồng.

Điện sạch và muối sạch tại Tổ hợp kinh tế xanh Quán Thẻ sẽ là nguyên liệu đầu vào cho những ngành công nghiệp xanh, bền vững, mở ra hướng đi mới về phát triển kinh tế cho toàn tỉnh.

NGUYỄN TIỆP