Hãy bảo vệ dữ liệu cá nhân của chính mình!

Dữ liệu cá nhân trong thời đại số là tài sản vô giá. Các tổ chức cần có trách nhiệm cao hơn trong việc bảo mật, còn mỗi cá nhân cần chủ động, thận trọng trong từng thao tác trên không gian mạng.

Tác hại khôn lường khi dữ liệu cá nhân bị rao bán

Bởi khiếm khuyết trí tuệ, hạn chế khả năng giao tiếp, một người phụ nữ trẻ đã liên tục rơi vào bẫy lừa tình. Năm chưa tròn 16 tuổi, chị đã bị đối tượng xấu lân la bắt chuyện, làm quen trên mạng xã hội, thậm chí đưa vào nhà nghỉ.

Trường hợp khác chỉ mất chưa tới 1 USD, ngay sau khi nhập số điện thoại vào chatbot trên Telegram, người dùng có thể có được đầy đủ thông tin về chủ sở hữu số điện thoại đó: từ ngày sinh, quê quán, tài khoản ví điện tử, biển kiểm soát xe… Nhiều người dùng đã trở thành nạn nhân của các vụ lừa đảo, bị làm phiền bởi tin nhắn rác, cuộc gọi rác, hoặc tệ hơn là bị đánh cắp danh tính, thông tin để thực hiện các hành vi phạm pháp.

Trung tá Nguyễn Tiến Cường, Trưởng phòng 3, Cục An ninh mạng và Phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao cho biết: "Họ hoạt động rất chuyên nghiệp và bài bản. Điều bất tương xứng là những tổ chức tội phạm khi triển khai hoạt động sẽ nhắm vào từng người dùng. Một phía là những người dùng đôi khi không có đủ kỹ năng, bên còn lại là những tội phạm chuyên nghiệp, khiến cho người dùng rất dễ trở thành người bị hại".

Theo báo cáo của Hiệp hội An ninh mạng quốc gia, năm 2024 tình trạng lộ lọt dữ liệu cá nhân tại Việt Nam tiếp tục diễn biến phức tạp, nghiêm trọng với 66,24% người dùng xác nhận thông tin của họ từng bị sử dụng trái phép. Trong đó, 73,99% người dùng nhận định bị lộ lọt do cung cấp thông tin khi mua hàng trực tuyến; 62,13% cho rằng nguyên nhân tới từ chia sẻ thông tin trên mạng xã hội.

Việc dữ liệu cá nhân bị rao bán tràn lan không chỉ khiến nhiều người trở thành nạn nhân của lừa đảo, quấy rối hay đánh cắp danh tính, mà còn kéo theo những hệ lụy nặng nề cho xã hội và nền kinh tế, là mất an toàn, bất ổn trật tự, là niềm tin bị xói mòn, và là những tác động khôn lường vượt xa những gì mỗi cá nhân có thể hình dung.

Chỉ một thao tác, có thể mất dữ liệu

Theo Cục An toàn thông tin, 80% nguyên nhân lộ lọt thông tin cá nhân xuất phát từ chính sự bất cẩn của người dùng. Chẳng hạn, người dùng cung cấp thông tin cá nhân khi đăng ký tài khoản, dịch vụ và vô tình cho phép công khai thông tin cá nhân khi sử dụng dịch vụ. 20% còn lại là do phía các nhà cung cấp dịch vụ chia sẻ, làm lộ thông tin cá nhân. Đó là vì lỗ hổng trên các hệ thống, ứng dụng của đơn vị cung cấp dịch vụ, hay lỗ hổng trong chính sách bảo mật thông tin khách hàng.

Ông Trần Minh Quảng, Giám đốc Trung tâm Phân tích chia sẻ nguy cơ an ninh mạng, Công ty An ninh mạng Viettel, cho biết: “Vấn đề liên quan tới nhận thức, kĩ năng đảm bảo an toàn của người dùng trên không gian mạng chưa cao là nguyên nhân lớn. Thứ hai là mức độ triển khai giải pháp an toàn thông tin, an ninh dữ liệu của các doanh nghiệp chưa đồng đều. Nguy cơ thứ ba đến từ chính trong nội bộ, tiến hành trục lợi, mua bán dữ liệu trái phép".

Luật An toàn thông tin mạng Việt Nam 2015 quy định: "Các bên chỉ sử dụng thông tin cá nhân đã thu thập vào mục đích khác mục đích ban đầu nếu có sự đồng ý của người dùng". Tuy nhiên, theo báo cáo của Bộ Công an, vẫn có tình trạng doanh nghiệp dịch vụ tự thu thập dữ liệu cá nhân của khách hàng, sau đó cho phép bên thứ ba tiếp cận. Từ kẽ hở này, đối tác thứ ba tiếp tục chuyển giao hoặc bán cho bên khác, dẫn đến vấn nạn dữ liệu bị rao bán công khai trong thời gian dài và với số lượng lớn.

Thượng tá Nguyễn Đình Đỗ Thi, Phó Trưởng phòng tham mưu, Cục An ninh mạng và Phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao phân tích: "Đối tượng có trình độ rất giỏi, viết ra những phần mềm chuyên dụng để khai thác, thu thập trái phép thông tin, dữ liệu cá nhân mà người dùng hoàn toàn không biết. Với trình độ kỹ năng rất cao, các cái đối tượng có thể tìm cách để che giấu thân phận, rồi xóa dấu vết và gây ra những khó khăn, thách thức cho lực lượng chức năng".

Bên cạnh đó, sự bất cẩn khi sử dụng ứng dụng trên điện thoại di động cũng làm lộ lọt thông tin. Một số ứng dụng đang lạm dụng việc thu thập thông tin từ người dùng. Như một ứng đọc báo lại yêu cầu cấp quyền giám sát camera, ứng dụng chỉnh sửa hình ảnh đòi quyền truy cập danh bạ... Nếu người dùng đồng ý sẽ có nhiều nguy cơ lộ lọt thông tin.

Hãy bảo vệ dữ liệu cá nhân của chính mình!

Dữ liệu cá nhân đã trở thành "vàng đen" trong thế giới số. Do đó, mỗi người dân cần nâng cao cảnh giác, trang bị kiến thức để tự bảo vệ mình.

Hiện nay, Nghị định 13/2023 là quy định pháp luật mới nhất về bảo vệ dữ liệu cá nhân của người dùng tại Việt Nam. Để “lá chắn” này thực sự có hiệu quả, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa giữa các cơ quan quản lý Nhà nước, doanh nghiệp và người dân. Trong đó, vai trò chủ động của mỗi người dân là yếu tố then chốt, người dùng không chỉ là đối tượng được bảo vệ mà còn là “người gác cửa” đầu tiên cho dữ liệu cá nhân của chính mình.

Anh Ngô Minh Hiếu, Giám đốc Dự án Chongluadao.vn khuyến cáo: "Chúng ta phải tự biết cách bảo vệ mình trên không gian mạng, đặc biệt là ẩn đi các hình ảnh, thông tin cá nhân trên mạng xã hội, đưa nó về chế độ bạn bè. Như vậy chúng ta sẽ bảo vệ được thông tin cá nhân, tránh trường hợp tội phạm mạng sử dụng vào mục đích xấu".

Mỗi cú nhấp chuột bất cẩn có thể đánh đổi bằng tiền bạc, danh dự, thậm chí là sự an toàn của bản thân và gia đình. Bảo vệ dữ liệu, thông tin cá nhân không chỉ là trách nhiệm của từng người dân, mà còn cần sự vào cuộc đồng bộ của các tổ chức, doanh nghiệp và đặc biệt là các cơ quan quản lý Nhà nước. Chỉ khi mỗi mắt xích đều chủ động và cảnh giác, chúng ta mới có thể xây dựng được lá chắn an toàn trong thế giới số.

Phan Hằng