Hiệu quả từ chuyển dịch cơ cấu kinh tế tại huyện vùng cao biên giới Bát Xát

Bát Xát là huyện vùng cao biên giới nằm ở phía Tây Bắc của tỉnh Lào Cai với 23 dân tộc sinh sống. Những năm qua, công tác giảm nghèo ở vùng dân tộc thiểu số và miền núi được chú trọng. Trong đó, việc triển khai chương trình MTQG giảm nghèo bền vững trên địa bàn huyện Bát Xát luôn được quan tâm. Ngoài hưởng chính sách chung, người nghèo trong huyện còn được hỗ trợ an cư, tạo sinh kế sản xuất để vươn lên thoát nghèo.

Thay đổi để phát triển

Đáng chú ý, được sự hỗ trợ từ cấp ủy, chính quyền địa phương, Liên minh HTX Việt Nam trong việc chuyển đổi cây trồng từ lúa, ngô, khoai, sắn kém hiệu quả sang trồng chè, cây ăn quả, chuối, dược liệu, rau trái vụ, các cây có giá trị kinh tế cao như, lê tai nung, Nho sữa Hàn Quốc, Hoa Ly (Lily)… mà kinh tế nông nghiệp của huyện Bát Xát đã có nhiều thay đổi, đời sống người dân được nâng lên.

Mô hình trồng nho sữa Hàn Quốc tại Bát Xát.

Theo lời kể của ông Ma Seo Páo, thôn Lũng Pô, xã A Mú Sung, thôn Lũng Pô giờ có 84 hộ dân người Mông, người Dao, thì có khoảng 60 hộ dân có nhà xây kiên cố, trong đó có hơn chục ngôi nhà xây hai tầng. Vậy mà mấy năm đầu mới về đây, cuộc sống bà con khó khăn lắm, nhà nào cũng trồng ngô, nhưng mãi vẫn không thoát nghèo.

Năm 2010, ông Ma Seo Páo học theo người Mông bên kia biên giới, ươm 10.000 cây chuối giống, nhà trồng 3.000 cây, còn lại vận động bà con cùng trồng. Thời điểm năm 2013, giá chuối lên tới 17 nghìn đồng/1kg, có hộ dân thu được hàng trăm triệu đồng, có tiền xây nhà, mua xe. Diện tích chuối được mở rộng tới gần 100 ha. Đến nay, cây chuối không còn phù hợp, bà con chuyển sang trồng một số loại cây ăn quả như chè, xoài, mít, táo. Thôn Lũng Pô hiện có 20,4ha xoài; 2ha mít; 2 ha cam, táo. Trong đó, 12 ha xoài đã cho thu hoạch.

Không những vậy, để nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống cho người dân, huyện Bát Xát còn tập trung chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng hiện đại. Khuyến khích người dân phát triển các mô hình vừa tạo ra thu nhập cho mình vừa tạo công ăn việc làm cho các lao động xung quanh.

Theo đó, thời gian qua cũng có nhiều mô hình đồng bào dân tộc thiểu số sản xuất, kinh doanh giỏi xuất hiện.

Tiêu biểu như tấm gương anh Vàng Văn Sưởng, dân tộc Giáy, xã Mường Vi mở xưởng chiết xuất tinh dầu sả và thành lập HTX Mường Kim có doanh thu 1,2 tỷ đồng/năm, được vinh danh nông dân Việt Nam xuất sắc năm 2022. Không những tự thân thoát nghèo mà anh Sưởng còn giúp 6 lao động trong xã có công ăn việc làm và thu nhập ổn định từ 4,5-6,5 triệu đồng/tháng. Ngoài ra, HTX cũng tạo công ăn việc làm cho khoảng gần 100 lao động thời vụ trên địa bàn huyện. Thành công này của HTX Mường Kim đã mở ra triển vọng phát triển cây dược liệu bền vững tại huyện Bát Xát, giúp cho người nông dân có nguồn thu nhập ổn định, nâng cao đời sống.

Kinh tế tập thể giúp thoát nghèo

Một trong những HTX được nhiều người nhắc tới trên địa bàn là HTX Tri thức - Bản địa Goong (xã Nậm Chạc, huyện Bát Xát) có Giám đốc Chảo Thị Yến là người dân tộc Dao đã hướng dẫn thành viên, người dân đưa hình ảnh bản làng, sản phẩm địa phương lên các trang mạng xã hội, hướng tới việc giới thiệu và bán các mặt hàng nông sản trên các nền tảng số.

Trước khi HTX được thành lập, mọi người dân địa phương làm nông, chưa từng làm những công việc liên quan đến nền tảng số hay bán hàng. Tuy nhiên, từ khi được HTX hỗ trợ, mọi người đóng hàng rất chuyên nghiệp, quy cách đóng gói luôn được khách hàng đánh giá cao. Các thành viên cũng biết cách tự lên kịch bản quay và dựng một video và biết cách làm sao để tối ưu cũng như nâng cao chất lượng sản phẩm của mình so với các đối thủ cạnh tranh...

Hay như mô hình nuôi ong dế của anh Vù A Các ở xã Trịnh Tường; trang trại nuôi lợn đen bản địa của anh Lò Láo Tả, xã A Mú Sung; các mô hình tập thể chăn nuôi ngựa sinh sản theo hướng hàng hóa của đồng bào Giáy ở xã Mường Vi; mô hình trồng lê Tai nung của các hộ người Dao thôn Kin Chu Phìn, xã Nậm Pung; mô hình phụ nữ Hà Nhì làm du lịch cộng đồng tại thôn Choản Thèn, xã Y Tý…

Dù đã đạt được những kết quả khả quan trong quá trình thực hiện công tác giảm nghèo, huyện vẫn còn gặp những khó khăn như: Nguồn vốn Chương trình MTQG phân bổ về cho huyện còn chậm; nhiều dự án thuộc chương trình còn phải điều chỉnh kế hoạch nhiều lần; một số văn bản hướng dẫn chưa kịp thời; tỷ hộ nghèo trên 50% vẫn còn cao…

Bên cạnh đó, điều kiện tự nhiên vùng núi cao, địa bàn rộng, hệ thống giao thông chưa thuận lợi, khí hậu, thời tiết, dịch bệnh diễn biến bất thường; điều kiện xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số còn hạn chế nhiều mặt, đời sống nhân dân còn gặp nhiều khó khăn.

Trình độ nhận thức của đại bộ phận người dân còn hạn chế, đa số vẫn còn quen với phương thức sản xuất nhỏ lẻ, manh mún. Vẫn còn tư tưởng bảo thủ, chậm tiếp cận tiến bộ khoa học công nghệ trong sản xuất, sản xuất chưa tuân thủ quy trình kỹ thuật để tạo ra sản phẩm có chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu thị trường.

Mô hình chiết xuất tinh dầu xả của HTX Mường Kim đã và đang là một trong những mô hình kinh tế giúp người dân giảm nghèo tại xã Mường Vi.

Ngoài ra, các khó khăn trong công tác giảm nghèo liên quan tới chuyển đổi cây trồng là đầu ra một số sản phẩm như chuối, dứa, Hoàng Sin Cô,… bấp bênh, không ổn định, điệp khúc “được mùa, mất giá” thường xuyên xảy ra.

Hơn nữa vẫn chưa thu hút được nhiều nhà đầu tư chiến lược xây dựng các nhà máy chế biến sâu nông sản để nâng cao giá trị. Thị trường tiêu thụ các loại nông sản thiếu ổn định; một số sản phẩm phụ thuộc rất lớn vào thị trường Trung Quốc.

Phát triển vùng sản xuất hàng hóa tập trung

Tuy nhiên, bằng việc tập chung nhiều giải pháp để phát triển kinh tế gắn với tăng thu nhập và giảm nghèo cho nhân dân, tỷ lệ hộ nghèo, phát huy tiềm năng, thế mạnh của địa phương, Bát Xát đã triển khai đồng bộ các chương trình và đẩy mạnh phong trào thi đua thực hiện giảm nghèo đa chiều, bền vững. Đặc biệt, ưu tiên các nguồn vốn thực hiện chương trình, dự án mô hình phát triển kinh tế xã hội, gắn với tạo việc làm cho lao động trên địa bàn.

Cùng với đó triển khai nhiều giải pháp phát triển kinh tế nông nghiệp, ứng dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất. Do đó giá trị trên một đơn vị diện tích canh tác đạt 69 triệu đồng/ha.

Đến nay, huyện đã phát triển được các vùng sản xuất hàng hóa tập trung quy mô lớn như vùng cây dược liệu, vùng cây ăn quả ôn đới, vùng rau an toàn ứng dụng một phần công nghệ cao... gắn với liên kết tiêu thụ sản phẩm theo chuỗi giá trị như: Vùng chè 329,8 ha, vùng cây ăn quả 510,6 ha, vùng chuối 776 ha; vùng dược liệu 176 ha, đao riềng 162 ha, vùng rau an toàn, rau trái vụ 176 ha, vùng quế 3.230 ha… Nhiều dự án liên kết sản xuất đã phát huy hiệu quả đem lại thu nhập cao cho các thành viên tham gia. Phấn đấu đến hết năm 2025 diện tích chè đạt 574 ha, chuối 1.185 ha, dứa 60 ha, cây dược liệu 365 ha, cây Hoàng Sin Cô 170 ha, đao riềng 160 ha,…

Ngoài ra, với sự giúp đỡ của Liên minh HTX tỉnh và Liên minh HTX Việt Nam, huyện đã vận động, hướng dẫn, hỗ trợ nông dân thành lập 23 HTX, nâng tổng số HTX trên địa bàn huyện lên 62 HTX, hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, lâm nghiệp, sản xuất vật liệu xây dựng... tạo việc làm thường xuyên và thu nhập ổn định cho trên 2.000 lao động. Đồng thời, thực hiện tốt công tác đào tạo nghề, giải quyết việc làm cho người lao động. Nhờ đó giúp bà con thoát nghèo bền vững, vươn lên làm giàu trên chính mảnh đất quê hương mình. Tỷ lệ hộ nghèo giảm, đã xuất hiện ngày càng nhiều mô hình sản xuất, mô hình kinh tế hộ gia đình có thu nhập cao.

Với những kết quả đã đạt được, huyện Bát Xát phấn đấu tỷ lệ giảm nghèo đạt bình quân hàng năm từ 3,5% trở lên, thu nhập bình quân của người dân đến năm 2025 đạt từ 60-70 triệu đồng/người/năm.

Linh Đan