Hiểu rõ áp lực với con người khi thời tiết liên tục biến đổi cực đoan
Các nhà nghiên cứu cảnh báo rằng hiện tượng thời tiết biến đổi cực đoan ngày một gia tăng tần suất đang khiến các hệ sinh thái có ít cơ hội để phản ứng, gây những thách thức lớn cho thiên nhiên và con người.
Theo kết quả nghiên cứu được công bố hôm 22-4 trên tạp chí Nature Communications, các nhà khoa học đã phát hiện ra rằng hiện tượng thời tiết biến đổi cực đoan, trong đó nhiệt độ đột ngột thay đổi trong thời gian ngắn đang ngày càng gia tăng về tần suất lẫn cường độ trong những thập niên qua.
Cụ thể, các nhà khoa học thuộc nhóm nghiên cứu đã kiểm tra dữ liệu nhiệt độ từ năm 1961 đến năm 2023 để tìm kiếm những mẫu hình biến đổi thời tiết đột ngột trên toàn thế giới, đặc biệt hiện tượng nhiệt độ ở một khu vực tăng đột biến từ lạnh sang ấm hoặc ngược lại trong vòng 5 ngày.
Kết quả nghiên cứu đã chỉ ra rằng số lượng các trường hợp nhiệt độ thay đổi đột ngột trong thời gian ngắn đã tăng tại hơn 60% các khu vực mà họ khảo sát. Trong đó, các khu vực gồm Nam Mỹ, Tây Âu, Châu Phi, Nam và Đông Nam Á ghi nhận sự gia tăng lớn nhất về tần suất của tình trạng thời tiết biến đổi cực đoan trên, theo tờ The New York Times.
Các khu vực gồm Nam Mỹ, Tây Âu, Châu Phi, Nam và Đông Nam Á ghi nhận sự gia tăng lớn nhất về tần suất tình trạng nhiệt độ biến đổi đột ngột. Ảnh: AFP
Tiến sĩ Wei Zhang - Phó Giáo sư khoa học khí hậu tại ĐH Utah (Mỹ) và là một trong những tác giả chính của công trình nghiên cứu - cho biết mặc dù các cơ chế khí hậu đứng sau hiện tượng nhiệt độ thay đổi đột ngột này này vẫn chưa được khám phá rõ ràng, kết quả cho thấy hiện tượng thời tiết biến đổi cực đoan này đang diễn ra thường xuyên hơn, mạnh hơn và nhanh hơn ở nhiều khu vực trên thế giới.
Tác động tới thực vật
Tiến sĩ Wei cảnh báo hiện tượng thời tiết biến đổi cực đoan ngày một gia tăng đang khiến các hệ sinh thái có ít cơ hội để phản ứng, gây những thách thức lớn cho thiên nhiên và con người.
Ông Corey Lesk - nghiên cứu sinh về tác động của biến đổi khí hậu đối với con người và thiên nhiên của ĐH Dartmouth (Mỹ) - cho biết thực vật phụ thuộc vào tín hiệu nhiệt độ để phát triển và hiện tượng biến đổi nhiệt độ đột ngột có thể cản trở, thậm chí gây hại cho hoạt động sinh trưởng của chúng. Nhiệt độ thay đổi cũng có thể làm phức tạp khả năng trồng trọt và canh tác của nông dân.
Theo đó, nhiệt độ ấm lên kích thích cây cối sinh trưởng và sự thay đổi đột ngột từ ấm và lạnh có thể hủy hoại những mầm cây mới lớn. Bài nghiên cứu đã trích dẫn trường hợp xảy ra ở châu Âu vào vào tháng 4-2021, khi một đợt sương giá đột ngột xuất hiện giữa lúc thời tiết ấm áp đã dẫn đến thiệt hại trên diện rộng cho mùa màng ở châu Âu.
Ông Lesk cho biết sự thay đổi nhiệt độ từ lạnh sang ấm đột ngột cũng có thể gây hại. Ví dụ, lúa mì mùa đông được trồng vào mùa thu và sống sót qua mùa đông nhờ vào việc bị chôn vùi dưới tuyết. Khi đó, tuyết hoạt động như một lớp cách nhiệt, giữ cho nhiệt độ đất xung quanh rễ cây không bị lạnh quá mức. Nếu tuyết tan sớm do đợt nóng bất thường rồi nhiệt độ lại giảm mạnh, cây sẽ bị thiệt hại do đóng băng trước khi chúng kịp phát triển vào mùa xuân.
Rủi ro cho con người
Tiến sĩ Wei lưu ý hiện tượng thời tiết biến đổi cực đoan có thể tác động đến con người cả gián tiếp - thiệt hại mùa màng dẫn tới rủi ro mất an ninh lương thực - và trực tiếp. Trong trường hợp trực tiếp, thời tiết biến đổi cực đoan có thể gây áp lực lớn lên hệ thống điện, gây mất nguồn sưởi hoặc làm mát cho con người trong điều kiện nhiệt độ nguy hiểm.
Hiện tượng thời tiết biến đổi cực đoan có thể tác động đáng kể đến đời sống con người. Ảnh: AFP
Nghiên cứu này đã dẫn chứng sự kiện vào tháng 9-2020, khi khu vực Dãy núi Rocky (Mỹ) đang phải chịu nắng nóng kỷ lục đột nhiên đón nhận đợt giảm nhiệt độ kỷ lục và tuyết rơi dày, với nhiệt độ ở một số khu vực giảm hơn 10 độ C chỉ trong một ngày. Hiện tượng thay đổi nhiệt độ đột ngột này đã gây ra tình trạng mất điện, ảnh hưởng tới hàng nghìn người dân trong khu vực.
Các nhà nghiên cứu dự đoán rằng xu hướng các sự kiện thời tiết biến đổi cực đoan sẽ ngày càng tăng trong bối cảnh nhiệt độ toàn cầu đang tăng cao hơn. Tháng 12-2024, Cơ quan Biến đổi Khí hậu Copernicus của Liên minh Châu Âu (C3S) cho biết năm 2024 là năm nóng nhất được ghi nhận và là năm đầu tiên nhiệt độ trung bình toàn cầu vượt quá 1,5 độ C so với thời kỳ tiền công nghiệp 1850-1900.
“Chúng ta đang phải đối mặt một thực tế khí hậu mới và những thách thức mới, những thách thức mà xã hội chúng ta chưa chuẩn bị sẵn sàng” - theo ông Carlo Buontempo, Giám đốc C3S.
Dựa theo đó, các nhà khoa học nhấn mạnh cần có các nỗ lực lớn hơn của các nước nhằm giảm thiểu các tác động bằng những cách như cung cấp các cơ sở hạ tầng tốt hơn giúp người dân tránh trú, cải thiện khả năng dự báo thời tiết trên toàn cầu và làm cho các hệ thống điện trở nên vững chắc hơn trước những đợt biến đổi nhiệt độ đột ngột tiềm tàng trong tương lai.
