Hoàn thiện hành lang pháp lý quản lý và đầu tư vốn nhà nước: Tăng tự chủ, giảm can thiệp

Toàn cảnh Hội thảo. (Ảnh: MINH PHƯƠNG)

Phát biểu khai mạc Hội thảo, Thứ trưởng Tài chính Cao Anh Tuấn cho biết Luật số 68/2025/QH15 được xây dựng với tinh thần tiếp cận mới, phân định rõ chức năng với chức năng chủ sở hữu và hoạt động của doanh nghiệp. Theo ông, Luật thể hiện rõ xu hướng đổi mới quản trị doanh nghiệp nhà nước theo hướng hiện đại. Tăng tính chủ động trong các quyết định đầu tư của doanh nghiệp; tách bạch, phân định chức năng quản lý nhà nước với chức năng của chủ sở hữu vốn và doanh nghiệp. Đặc biệt, giảm sự can thiệp trực tiếp của cơ quan đại diện chủ sở hữu; tăng cường phân công, phân cấp gắn với nhằm nâng cao tính tự chủ tự, tự chịu trách nhiệm.

Luật cũng xác định rõ vai trò của Nhà nước là một nhà đầu tư thực hiện quyền, trách nhiệm, nghĩa vụ với phần vốn góp trong doanh nghiệp một cách bình đẳng với các nhà đầu tư khác. Việc quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp sẽ được thực hiện thông qua người đại diện chủ sở hữu trực tiếp hoặc người đại diện phần vốn nhà nước,.

Ban đầu, Luật được dự kiến có hiệu lực từ ngày 1/1/2026. Tuy nhiên, với tinh thần kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, khơi thông tối đa các nguồn lực hiện có trong doanh nghiệp nhà nước phục vụ mục tiêu phát triển 8% trong năm 2025, tạo đà tăng trưởng hai con số trong các năm tiếp theo, tại Nghị quyết số 78/NQ-CP ngày 11/4/2025 Chính phủ, Chính phủ đã thống nhất và chỉ đạo Bộ Tài chính trình Quốc hội đẩy sớm hiệu lực thi hành của Luật từ ngày 1/8/2025.

Thứ trưởng Tài chính Cao Anh Tuấn phát biểu tại Hội thảo.

Để chuẩn bị cho việc triển khai Luật, Bộ Tài chính đã chủ trì soạn thảo 3 dự thảo Nghị định, gồm: Nghị định quy định một số nội dung về quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp; Nghị định quy định về giám sát, kiểm tra, đánh giá, xếp loại, báo cáo và công khai thông tin trong quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp; Nghị định về cơ cấu lại vốn nhà nước đầu tư tại doanh nghiệp. Các dự thảo được xây dựng trên cơ sở kế thừa các quy định còn phù hợp của pháp luật hiện hành, đồng thời bổ sung, hoàn thiện nhiều điểm mới nhằm giải quyết những tồn tại thực tiễn trong hoạt động của doanh nghiệp nhà nước thời gian qua.

Tại Hội thảo, đại diện doanh nghiệp đã thẳng thắn nêu nhiều kiến nghị liên quan đến các nội dung cụ thể. Ông Phạm Anh Tuấn, Phó Trưởng phòng Tài chính-Kế toán, Tổng Công ty Tân Cảng Sài Gòn cho rằng, cần làm rõ mục đích sử dụng, nguồn vốn, tính cấp thiết và căn cứ xác định nhu cầu sử dụng khi đề xuất bổ sung vốn điều lệ cho doanh nghiệp nhà nước. Ông cũng đề xuất trong hồ sơ đầu tư phải thể hiện rõ dự kiến hiệu quả kinh tế-xã hội sau đầu tư, đồng thời cần có hướng dẫn cụ thể trong trường hợp vốn được bổ sung để thực hiện nhiệm vụ chính trị do cơ quan có thẩm quyền giao, tránh việc hiểu nhầm là tùy tiện hay thiếu cơ sở pháp lý.

Về chi phí thực hiện nhiệm vụ chính trị như tuyên truyền, tổ chức sự kiện hay hỗ trợ địa phương, ông Tuấn kiến nghị có hướng dẫn cụ thể để xử lý theo hướng được loại trừ khi xác định thu nhập chịu thuế, hoặc được hạch toán riêng, không làm sai lệch kết quả đánh giá hiệu quả hoạt động sản xuất-kinh doanh. Với các doanh nghiệp đặc thù như quốc phòng-an ninh, liên quan đến chi phí giáo dục-đào tạo, ông đề nghị cần có cơ chế tài chính riêng phù hợp thực tiễn hoạt động, bảo đảm hiệu quả tổng thể.

Đại diện Tập đoàn Bưu chính viễn thông Việt Nam (VNPT), ông Nguyễn Đình Danh – Phó Tổng Giám đốc cho biết , VNPT đang triển khai một số dự án đầu tư ra nước ngoài, trong đó có dự án đã mang lại hiệu quả nhưng cũng có những dự án đang trong giai đoạn chuẩn bị, chưa phát sinh lợi nhuận. Ông đề nghị cần có quy định đánh giá, xếp hạng doanh nghiệp nhà nước trong trường hợp này, đặc biệt là với các dự án chiến lược dài hạn.

Theo ông Danh, với những doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực đặc thù như viễn thông-công nghệ thông tin, việc đầu tư vào cơ sở hạ tầng số, nghiên cứu phát triển là điều thiết yếu. Tuy nhiên, đây là những lĩnh vực có chu kỳ thu hồi vốn dài, nếu chỉ đánh giá hiệu quả bằng chỉ tiêu tài chính ngắn hạn sẽ không phản ánh đúng giá trị. Do đó, VNPT kiến nghị các chỉ tiêu đánh giá doanh nghiệp nhà nước cần được phân loại theo nhóm ngành, lĩnh vực. Riêng với doanh nghiệp công nghệ, cần bổ sung các tiêu chí về mức độ phát triển hạ tầng số, hiệu quả xã hội và đóng góp cho chiến lược chuyển đổi số quốc gia.

VNPT cũng nêu rõ, một số quy định hiện hành chưa tính đến các loại tài sản số, tài sản hạ tầng chia sẻ, giá trị dữ liệu - những yếu tố có vai trò đặc biệt quan trọng trong ngành viễn thông-công nghệ thông tin hiện nay. Do đó, doanh nghiệp kiến nghị cần sớm cập nhật các nội dung này vào chính sách quản lý vốn nhà nước để phù hợp với yêu cầu phát triển trong bối cảnh mới.

Các ý kiến đóng góp tại hội thảo sẽ được Bộ Tài chính tổng hợp, nghiên cứu tiếp thu tối đa, hoàn thiện các dự thảo Nghị định để gửi thẩm định trước khi trình Chính phủ ban hành theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật.

Thứ trưởng Cao Anh Tuấn nhấn mạnh, những nội dung đổi mới của Luật và các Nghị định hướng dẫn sẽ góp phần khơi thông các nguồn lực hiện có trong doanh nghiệp nhà nước, tạo khuôn khổ pháp lý đầy đủ, hiện đại, hiệu lực, giúp doanh nghiệp nhà nước phát huy vai trò là lực lượng vật chất quan trọng của kinh tế nhà nước, tiếp tục dẫn dắt và tạo động lực phát triển cho nền kinh tế và doanh nghiệp thuộc mọi thành phần.

MINH PHƯƠNG