Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc họp khẩn

Các tay súng phiến quân Syria chiếm giữ thành phố Alleppo, ngày 30/11/2024. Ảnh: Reuters.

Cuộc họp do chính phủ Syria yêu cầu và được ba thành viên châu Phi của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc (Mozambique, Sierra Leone và Algeria) cũng như Guyana ủng hộ.

Cuộc họp được tổ chức trong bối cảnh quân nổi dậy Syria đã gây chấn động nước này bằng một cuộc tấn công chớp nhoáng vào thành phố lớn nhất và khu vực xung quanh bắt đầu từ tuần trước, khơi dậy cuộc nội chiến kéo dài 13 năm đã ngủ yên trong nhiều năm.

Bằng cách chiếm giữ thành phố Aleppo, chiếm đóng những vùng nông thôn rộng lớn và tiến vào thành phố Hama ở phía tây Syria, quân nổi dậy đã có thể mở rộng lãnh thổ, bao trùm phần lớn góc tây bắc của Syria. Và bước tiến của đà tấn công vẫn chưa dừng lại.

Những nhóm chiến binh chống lại chính quyền của Tổng thống Bashar al-Assad vốn thường được cho là chắp vá và không thiếu những bất hòa. Nhưng lần này, phiến quân đã đoàn kết dưới sự dẫn dắt của Hayat Tahrir al-Sham (HTS), một chi nhánh cũ của Al Qaeda đã tách khỏi tổ chức khủng bố này nhiều năm trước và thống lĩnh thành trì cuối cùng của phe đối lập Syria.

Từng được coi là một trong những phe phái cực đoan mạnh nhất của phe nổi dậy, HTS về sau luôn tìm cách làm mềm bớt các khía cạnh cực đoan của mình và tập trung vào việc xây dựng một bộ máy hướng tới một chính phủ dân sự trong khu vực lãnh thổ giành được.

Cuộc tấn công mới ở Syria bắt đầu hôm 27/11 khi các nhóm phiến quân tuyên bố đã nhanh chóng giành quyền kiểm soát một căn cứ quân sự và 15 ngôi làng do lực lượng chính phủ nắm giữ ở tỉnh Aleppo.

Phiến quân, do nhóm thánh chiến HTS dẫn đầu, đã cắt đứt tuyến đường cao tốc chính từ Damascus đến Aleppo. Đồng minh của Tổng thống Syria Assad là Nga đã mở các cuộc không kích để đáp trả.

Đến đêm 29/11, các chiến binh HTS đã tiến từ căn cứ ở vùng nông thôn đến vùng ngoại ô Aleppo, và vào ngày 1/12, lực lượng này dường như đã kiểm soát hoàn toàn thành phố. Quân đội Syria nhanh chóng điều quân tiếp viện và thiết bị đến tỉnh Hama trong bối cảnh giao tranh dữ dội khi phiến quân cố gắng tiến về phía nam hướng tới thủ phủ khu vực.

Trong khi đó, các cuộc không kích của Syria và Nga đã tấn công dữ dội vào các khu vực do phe đối lập kiểm soát.

Tổ chức Theo dõi Nhân quyền Syria cho biết quân đội trung thành với Tổng thống Bashar al-Assad đang tìm cách đẩy lùi quân nổi dậy, tăng cường lính tiếp viện và không kích vào Aleppo.

Hiện HTS kiểm soát một vùng rộng lớp trên khắp các tỉnh Hama, Idlib và Aleppo, ở phía tây và tây bắc Syria.

Về phần mình, quân nổi dậy tuyên bố đã nắm trong tay toàn bộ Idlib và yêu cầu lực lượng người Kurd ở Aleppo phải rời đi cùng với vũ khí đến phía đông bắc.

Trong khi đó, tờ New York Times nhận định phiến quân kiểm soát một số khu vực của tỉnh Hama, các khu phố phía đông thành phố Aleppo và một số vùng nông thôn. Bên ngoài thành phố Hama, quân đội Syria dường như đã bỏ lại xe quân sự hết nhiên liệu dọc khắp các con đường.

Quân nổi dây nhanh chóng giành được Aleppo. Ảnh: Reuters.

Các chiến binh nổi dậy dường như dễ dàng tiến vào Aleppo, hoàn toàn trái ngược với các trận chiến đường phố khốc liệt để giành quyền kiểm soát mọi khu phố đã nhấn chìm trung tâm đô thị cổ kính này 12 năm trước.

"Không ai ngờ Aleppo sẽ bị chiếm, điều đó có nghĩa là không có tuyến phòng thủ thực sự nào trong thành phố. Khi họ đến đó, có vẻ như mọi thứ đều mở", chuyên gia phân tích Jerome Drevon thuộc Tổ chức Khủng hoảng Quốc tế phi lợi nhuận, nói với Guardian.

Ông Drevon chỉ ra những nỗ lực kéo dài nhiều năm của phiến quân nhằm chính thức hóa và rèn luyện lực lượng, cho phép họ áp đảo các chiến binh chính phủ Syria kém tổ chức hơn nhiều.

"Tôi nghĩ rằng chính quyền không ngờ đến một động thái nhanh như vậy, chiến dịch này chỉ mới bắt đầu cách đây vài ngày", ông nói.

Thành công bất ngờ của phiến quân nhanh chóng đặt ra câu hỏi về khả năng giữ lãnh thổ và một lãnh địa mở rộng do thủ lĩnh HTS được gọi là Abu Mohammad al-Jolani lãnh đạo sẽ ra sao. Jolani đã bị Bộ Ngoại giao Mỹ xác định là khủng bố vào năm 2013 và vẫn giữ nguyên mức treo thưởng 10 triệu USD để bắt được nhân vật này.

Nếu vẫn kiểm soát được Aleppo, HTS có thể cần phải điều chỉnh cách tiếp cận quản lý của mình, Dareen Khalifa, một chuyên gia về Syria tại Tổ chức Khủng hoảng Quốc tế phi lợi nhuận, nhận định.

Aleppo ít bảo thủ hơn Idlib - nơi sự cai trị của HTS đã đối diện không ít sự phản kháng.

Dương Lam