Hội làng nơi phố thị

Mùa Xuân đến mang theo hơi thở nồng nàn của đất trời, khởi đầu năm mới, vạn vật sinh sôi nảy nở. Vì thế, đây cũng là mùa của lễ hội, mùa để người dân Thăng Long xưa nói riêng và người Việt nói chung được vui chơi, giải trí trong lúc nông nhàn, chuẩn bị một năm lao động miệt mài tất bật.

Hội làng ngày đầu Xuân là nét văn hóa đặc sắc.

Hà Nội là địa phương đứng đầu cả nước về số lượng lễ hội. Theo thống kê, nơi đây có hơn 1.000 lễ hội và chủ yếu tập trung vào dịp đầu năm. Có thể kể đến những lễ hội độc đáo, nổi tiếng không chỉ với người dân Hà Nội mà còn lan ra cả nước, là “điểm hẹn” mỗi dịp xuân về mọi người tụ tập, hội ngộ như Lễ hội gò Đống Đa - hoạt động “mở màn” cho mùa lễ hội của Hà Nội được tổ chức vào ngày mùng 5 tháng Giêng.

Tiếp theo là một loạt lễ hội đã trở thành thông lệ, được tổ chức đúng ngày và đều đặn theo truyền thống từ nhiều đời nay, như Lễ hội chùa Hương khai hội vào ngày mùng 6 tháng Giêng; Lễ hội Cổ Loa là một trong những lễ hội lớn bậc nhất ở Hà Nội, khai hội vào ngày mùng 6 tháng Giêng và kéo dài đến ngày 18 tháng Giêng trên địa bàn huyện Đông Anh; Lễ hội Gióng (diễn ra vào ngày mùng 6 tháng Giêng) đã được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại…

Bên cạnh đó, Hà Nội còn các hội chùa Tây Phương, hội chùa Thầy, hội đền Kim Mã, hội đền Và, hội đình Định Công…

Trong kho tàng văn hóa đồ sộ ấy, điều đặc sắc nhất của Hà Nội hiện nay là nhiều hội làng vẫn được thường xuyên tổ chức ngay trong lòng phố thị nhộn nhịp, tạo nên nếp sinh hoạt tinh thần cho người dân địa phương.

Dạo phố phường Hà Nội sẽ thấy Triều Khúc (xã Tân Triều, huyện Thanh Trì) là một trong số ít những ngôi làng hiếm hoi còn giữ được nét xưa đậm chất “làng”. Từ giếng nước, cây đa, sân đình hay những con đường đất đến những ngôi nhà mái ngói cổ kính rêu phong, với những dấu chữ Hán còn ghi lại, khiến ai đến đây cũng đều cảm nhận ngôi làng như một thanh âm trong trẻo giữa một bản nhạc ồn ã của xã hội hiện đại.

Một điều đã trở thành nét đặc trưng riêng của làng là khi ăn Tết xong, làng Triều Khúc sẽ mở hội tưởng nhớ đến vị anh hùng dân tộc Bố Cái Đại Vương Phùng Hưng. Năm nào cũng thế, làng khai hội vào mùng 9 Tết Nguyên đán, kéo dài đến ngày 11.

Ngày nay, hội làng Triều Khúc vẫn giữ được nét nguyên sơ, mang đậm cốt cách, nét đẹp tâm linh của lễ hội truyền thống giữa Thủ đô ngàn năm văn hiến, bởi trong không gian lễ hội có rất nhiều giá trị văn hóa truyền thống được bảo tồn. Nổi bật nhất là điệu múa bồng hay còn gọi là “con đĩ đánh bồng” - sản phẩm văn hóa độc đáo, là niềm tự hào lớn của người dân.

Trong mỗi lần hội làng, ít nhất phải có 6 “con đĩ” nhảy điệu múa bồng. Họ đều phải là trai tân chưa vợ, mặt mũi khôi ngô tuấn tú, tươi tắn, ngoan ngoãn, con nhà gia giáo. Mặt hoa da phấn, môi son, má hồng, mặc đồ giả gái, khoác trống bồng trước ngực, nhảy những điệu múa phải cực kỳ lả lơi, quấn quýt bên nhau.

Điệu múa bồng cực phóng khoáng, dứt khoát mạnh mẽ, nhưng cũng rất mềm mại, linh hoạt. Chỉ có mấy động tác đơn giản như xoay tròn, dựa lưng, úp mặt vào ngực nhau nhưng quả thực mang cái dáng dấp “kiểu cách”, “sang chảnh” không phải ai cũng bắt chước được.

Rời làng Triều Khúc, lễ hội Rước xôi tại phường Tây Mỗ (quận Nam Từ Liêm) cũng là lễ hội được nhân dân tổ chức tưng bừng vào ngày mùng 7 - 8 tháng Giêng. Lễ hội Rước xôi của làng được coi là ngày lễ tôn vinh hạt gạo, cầu xin mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, gia đình yên ấm. Tây Mỗ trong những ngày hội rộn ràng cờ hoa dọc đường chính lát gạch cổ dẫn đến tận sân đình. Mỗi năm, nhân dân dâng 3 cỗ xôi lên Thành hoàng làng để cầu cho mưa thuận gió hòa, quốc thái dân an.

Phường Tây Mỗ hiện có 6 tổ dân phố, luân phiên hằng năm làm lễ rước xôi. Vào ngày hội, tổ dân phố làm lễ phải chọn ra một gia đình tiêu biểu trong tổ đăng cai lễ hội năm ấy thực hiện việc thổi xôi. Gia đình được chọn phải là gia đình nề nếp, gương mẫu và đặc biệt phải còn song toàn cả cụ ông, cụ bà, con cháu phương trưởng.

Cũng vào ngày mùng 8 âm lịch hàng năm, người dân làng Thị Cấm, phường Xuân Phương, (quận Nam Từ Liêm) lại tập trung tại sân đình làng để tham gia Lễ hội thi nấu cơm đầu xuân năm mới. Lễ hội thi nấu cơm tại làng Thị Cấm là một nét văn hóa đặc biệt được tổ chức nhằm tưởng nhớ tới công lao của Thành hoàng Phan Tây Nhạc (đời Vua Hùng thứ 18) cùng 3 vị công chúa đã có công dẹp giặc ngoại xâm, bảo vệ đất nước, chăm lo đời sống cho người dân.

Theo tìm hiểu, làng Thị Cấm xưa có 4 giáp, mỗi giáp cử ra một đội (10 người một đội) thi thổi cơm. Mỗi đội được Ban tổ chức phát 1kg thóc để nấu cơm. Hội thi vẫn giữ nguyên cách tạo lửa xưa bằng cách “kéo lửa”. Từ lúc giã gạo đến khi kết thúc thời gian chỉ kéo dài một giờ đồng hồ. Người dân làng Thị Cấm tin rằng giáp nào giành chiến thắng trong cuộc thi thì năm ấy mọi người trong giáp đó sẽ ấm no, làm ăn thuận lợi…

Trên đây chỉ là số ít trong số hàng ngàn lễ hội truyền thống độc đáo của Thủ đô. Lễ hội là một cách trao truyền văn hóa hết sức kì diệu, thiết thực mà người xưa đã cố gắng gìn giữ cả ngàn năm.

Hà Nội ôm những dấu tích thật thà, chân chất thành một nét đặc trưng rồi thầm lặng chứng minh vẫn còn đó “hội làng” trong cái Tết nơi phố thị, thể hiện niềm yêu thương quê hương làng xóm, nơi chôn rau cắt rốn đằm sâu trong mỗi người dịp mùa hội.

Phương Ngân