Hội thảo khoa học về bảo tồn và phát huy Lễ hội Cầu an của người Khmer tỉnh Cà Mau

Đại biểu tham dự hội thảo sáng 12.12

Ngày 12.12, tại tỉnh Cà Mau, Đoàn Nghệ thuật tỉnh Cà Mau (Sở VHTTDL Cà Mau) phối hợp cùng Trường ĐH Văn hóa TP.HCM tổ chức Hội thảo khoa học chuyên đề “Bảo tồn, phát huy Lễ hội Cầu an của người Khmer tỉnh Cà Mau”. Đây là hoạt động nằm trong khuôn khổ Đề án “Nghiên cứu, phục hồi, bảo tồn, phát huy Lễ hội Cầu an của người Khmer tỉnh Cà Mau” năm 2025.

Phát biểu đề dẫn, TS Hứa Sa Ni, Phó Trưởng khoa Di sản và Văn hóa dân tộc (Trường ĐH Văn hóa TP.HCM) nhận định: Việt Nam là quốc gia đa dân tộc, trong đó Cà Mau – vùng đất cực Nam của Tổ quốc là địa bàn có môi trường sinh thái đa dạng và cộng cư nhiều tộc người. Quá trình gìn giữ và bồi đắp của các cộng đồng cư dân nơi đây đã tạo dựng nên đời sống văn hóa giàu bản sắc.

Những năm qua, tỉnh Cà Mau thực hiện nhiều nhiệm vụ quan trọng trong bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa theo chủ trương, đường lối của Đảng và Nhà nước. Đặc biệt, trong Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số, tỉnh triển khai Dự án 6: “Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch trên địa bàn tỉnh Cà Mau năm 2025”.

Trong dự án này, văn hóa Khmer – bao gồm Lễ hội Cầu an là một nội dung nghiên cứu quan trọng. Đây là phong tục, tập quán tiêu biểu trong đời sống tinh thần của người Khmer Nam Bộ nói chung và Cà Mau nói riêng.

Hội thảo tập trung thảo luận nhiều nội dung: cơ sở lý luận và pháp lý của công tác bảo tồn lễ hội; lịch sử hình thành – phát triển; các giá trị nổi bật; không gian văn hóa; vai trò cộng đồng cư dân; tiềm năng khai thác lễ hội trong phát triển du lịch; cùng những giải pháp bảo tồn phù hợp trong bối cảnh mới.

TS Hứa Sa Ni cho biết, Ban Tổ chức nhận được sự tham gia của nhiều tác giả trong và ngoài tỉnh với các góc tiếp cận đa dạng. Từ những góc độ tiếp cận, nhiều bài tham luận chuyên sâu về một vấn đề của lễ hội hay nhận diện giá trị di sản văn hóa và gợi mở giải pháp nhằm phát huy tài nguyên văn hóa quý báu của lễ hội Cầu an của người Khmer trên địa bàn tỉnh Cà Mau.

Bên cạnh đó, nhiều nghiên cứu lễ hội Cầu an trong bối cảnh chung của Nam Bộ để đối sánh, phát hiện nhiều đặc điểm thú vị với các loại hình di sản. Một số tác giả phân tích những yếu tố biến đổi, tác động của lễ hội và từ đó gợi mở các giải pháp bảo tồn.

Trên bình diện khai thác tài nguyên văn hóa, giá trị di sản, một số tham luận đánh giá, phân tích để từ đó đề xuất những giải pháp trong phát triển đem lại lợi ích gắn với cộng đồng, đặc biệt đối với hoạt động du lịch hiện nay.

Đặc biệt, sự tham gia của nhiều tác giả là người có uy tín trong cộng đồng, tham gia nhiều hoạt động trong các thiết chế văn hóa, tín ngưỡng, tôn giáo từ cơ sở đã cung cấp nguồn tư liệu quý cũng như tiếng nói của cộng đồng từ thực tiễn cư trú trong mối liên hệ gắn liền với đời sống cư dân và lễ hội Cầu an.

Theo TS Nguyễn Khắc Cảnh (Trường ĐH KHXH&NV, ĐHQG TP.HCM), Lễ hội Cầu an hay hội làng Panh Kom San Srok của người Khmer ở Cà Mau và Nam Bộ thường diễn ra sau Tết Chôl Chnăm Thmây, tức vào cuối tháng 3, đầu tháng 4 âm lịch.

Tuy không phải lễ lớn, lễ hội vẫn được tổ chức đầy đủ phần lễ và phần hội. Phần lễ gồm các nghi thức thỉnh sư sãi tụng kinh cầu an – cầu siêu, lập bàn thờ Tam bảo, nghi thức cầu lễ Neak Tà, bái Chư thiên cầu mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi...

Phần hội mang đậm dấu ấn văn hóa Khmer với hát Dù Kê, múa Rom Vong, Lâm Lêu, Saravan… cùng nhiều trò chơi dân gian thu hút thanh thiếu niên.

Lễ hội Cầu an mang ý nghĩa toàn diện về tâm linh, nông nghiệp và cộng đồng: vừa là dịp cầu bình an, tri ân tổ tiên, tích phước; vừa là thời điểm mừng mùa vụ, nghỉ ngơi sau một năm lao động; đồng thời củng cố tinh thần cố kết cộng đồng, tạo không gian để bà con gặp gỡ, trao đổi kinh nghiệm sản xuất và giữ gìn các giá trị văn hóa – nghệ thuật truyền thống.

Dưới góc độ sinh hoạt văn hóa cộng đồng, Lễ hội Cầu an không chỉ là biểu tượng của sự gắn bó phum sóc mà còn là nhu cầu trao truyền và sáng tạo văn hóa.

Qua quá trình cộng cư và giao lưu với người Việt, người Hoa, Lễ hội Cầu an trở thành sợi dây kết nối ba dân tộc Kinh – Khmer – Hoa, khẳng định giá trị của một di sản văn hóa phi vật thể cần được bảo tồn và phát huy bền vững.

Được biết, Trường ĐH Văn hóa TP.HCM là đơn vị chủ trì nhiệm vụ nghiên cứu khoa học về Lễ hội Cầu an của người Khmer trong năm 2025. Đây là nhiệm vụ quan trọng trong Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi (giai đoạn 2021–2030), thuộc Dự án 6.

Trong quá trình triển khai, Đoàn Nghệ thuật tỉnh Cà Mau và Trường ĐH Văn hóa TP.HCM đã phối hợp khảo sát thực địa, thu thập và đối sánh tư liệu, đồng thời tiếp nhận nhiều ý kiến từ cộng đồng.

Hội thảo nhằm tạo diễn đàn để các nhà quản lý, nhà nghiên cứu và chuyên gia trong lĩnh vực văn hóa, du lịch, kinh tế, dân tộc học… chia sẻ kết quả nghiên cứu và kinh nghiệm thực tiễn.

Những ý kiến tại hội thảo góp phần nhận diện rõ đặc trưng lễ hội, giá trị di sản và tiềm năng khai thác của Lễ hội Cầu an trong phát triển văn hóa – du lịch địa phương. Đây cũng là nguồn tư liệu quan trọng hỗ trợ công tác bảo tồn bền vững di sản Khmer tại Cà Mau.

NGUYỄN THÁI HÒA