Hội thảo khoa học về phát huy giá trị di sản văn hóa trên quê hương nhà văn Nam Cao

Đoàn chủ trì hội thảo khoa học về phát huy giá trị di sản văn hóa trên quê hương nhà văn Nam Cao.

Hội thảo khoa học thuộc khuôn khổ các hoạt động của Tuần Văn hóa, Du lịch năm 2025; hướng tới kỷ niệm 110 năm ngày sinh nhà văn-liệt sĩ (29/10/1915 – 29/10/2025).

Nhà văn Nam Cao tên thật là Trần Hữu Tri, sinh ngày 29/10/1915 ở làng Đại Hoàng, tổng Cao Đà, huyện Nam Sang, phủ Lý Nhân (nay là xã Hòa Hậu, huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam). Ông vừa là nhà văn nổi tiếng, đồng thời là một chiến sĩ cách mạng kiên trung, được Nhà nước truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học, nghệ thuật (1996).

Những tác phẩm như: Chí Phèo, Sống mòn, Đôi mắt, Nửa đêm… của ông phản ánh sắc sảo hiện thực xã hội, đồng thời khắc họa sinh động ký ức văn hóa làng quê Việt Nam.

Đông đảo các nhà nghiên cứu tham dự để đóng góp tham luận, ý kiến trao đổi.

Hội thảo khoa học thu hút hơn 50 tham luận từ các chuyên gia, nhà nghiên cứu và quản lý văn hóa khắp cả nước. Hội thảo tập trung vào ba nhóm chủ đề chính: Giá trị văn học của Nhà văn Nam Cao; Không gian văn hóa-di sản trên quê hương Nam Cao; du lịch văn hóa-văn học và .

Hội thảo được tổ chức qua hai phiên làm việc chính. Phiên chủ đề 1: Thực trạng bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa trên quê hương Nhà văn Nam Cao gắn với phát triển du lịch, bao gồm các báo cáo tổng quan về hệ thống di sản văn hóa vật thể và phi vật thể địa phương, giá trị tư tưởng và nghệ thuật trong các tác phẩm của Nhà văn Nam Cao, thực trạng khai thác và quản lý di sản gắn với phát triển du lịch.

Phiên chủ đề 2 có chủ đề "Giải pháp bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa trên quê hương Nhà văn Nam Cao gắn với phát triển du lịch bền vững", tập trung vào các mô hình du lịch sáng tạo; chính sách liên kết nhà nước, doanh nghiệp, cộng đồng, ứng dụng công nghệ, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và thu hút đầu tư cho du lịch di sản.

Các tham luận tập trung khẳng định: Kể từ khi những tác phẩm của nhà văn Nam Cao được xuất bản, giới thiệu đến công chúng từ nửa đầu thế kỷ 20 đến nay, quê hương ông đã được nhiều bạn đọc và du khách biết đến là mảnh đất của những giá trị văn hóa vật thể độc đáo như đình đền Đại Hoàng và Khu tưởng niệm nhà văn - liệt sĩ Nam Cao.

Đây còn là vùng đất lưu giữ kho tàng văn hóa phi vật thể phong phú qua các phong tục tập quán, lễ hội truyền thống, đặc biệt là tri thức dân gian về ẩm thực với món cá kho làng Vũ Đại nức tiếng.

Sự kết hợp hài hòa giữa những di sản vật thể và phi vật thể này tạo nên bức tranh du lịch đa sắc, hứa hẹn mang đến cho du khách những trải nghiệm chân thực, sâu sắc về văn hóa, lịch sử và đời sống con người vùng đất chiêm trũng. Nếu khai thác hiệu quả những giá trị văn hóa sẽ góp phần thúc đẩy kinh tế địa phương, bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa đặc trưng của vùng miền phong phú, đa dạng.

Kết luận hội thảo, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thị Thu Phương, Viện trưởng Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam khẳng định: Tỉnh Hà Nam nói chung và huyện Lý Nhân nói riêng là vùng đất giàu truyền thống, được các thế hệ cha ông để lại một kho tàng di sản văn hóa vô cùng quý báu và phong phú. Trong đó, sự nghiệp của Nam Cao nổi bật lên như một di sản văn hóa đặc biệt, ngày càng lan tỏa và được đông đảo người dân cả nước, cùng bạn bè quốc tế biết đến.

Viện trưởng Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam Nguyễn Thị Thu Phương phát biểu tại hội thảo

Trong sự giao thoa của truyền thống và hiện đại, vùng đất Lý Nhân với những mái nhà tranh cũ kỹ, dòng sông Châu hiền hòa và làng Đại Hoàng thơm mùi khói bếp cũng chính là không gian nghệ thuật sống động, nơi nhà văn Nam Cao đã gieo mầm cho những áng văn bất hủ.

"Những hình tượng, như: Chí Phèo, Thị Nở, Lão Hạc... trong các tác phẩm của nhà văn Nam Cao không chỉ tồn tại trong trang sách mà đã hóa thân thành bản sắc, thành tâm thức của cả một vùng quê, góp phần khắc họa chiều sâu nhân bản của người Việt…", Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thị Thu Phương nhấn mạnh.

Mộ phần, Khu lưu niệm Nam Cao, làng Đại Hoàng (nay là xã Hòa Hậu, huyện Lý Nhân) và toàn bộ không gian sống, làm việc của ông đã ghi dấu, đồng thời chứa đựng nhiều giá trị sâu sắc về lịch sử, văn hóa, xã hội, giáo dục và nghệ thuật. Đây chính là biểu trưng sống động, phản ánh bản sắc văn hóa đặc trưng của cộng đồng người Việt tại vùng châu thổ Bắc Bộ, cũng như những người dân trên địa bàn Lý Nhân, Hà Nam.

Hội thảo khoa học được tổ chức với mục tiêu trọng tâm là đánh giá một cách toàn diện tiềm năng và giá trị của di sản văn học của Nam Cao, di sản văn hóa của quê hương ông. Từ đó, đề xuất những giải pháp thiết thực và bền vững để bảo vệ, phát huy các giá trị này một cách hiệu quả, đồng thời gắn kết chặt chẽ với chiến lược phát triển du lịch.

Đây cũng là một diễn đàn khoa học quan trọng, nơi các nhà khoa học, nhà quản lý và cộng đồng cùng nhau thảo luận, chia sẻ kinh nghiệm và đưa ra những định hướng chiến lược. Mục đích cuối cùng là khai thác hiệu quả di sản văn hóa, di sản văn học của Nam Cao và quê hương ông, góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội chung của tỉnh Hà Nam và đặc biệt là huyện Lý Nhân.

Vấn đề mới mẻ trong hội thảo thể hiện ở việc kết nối di sản văn học với mô hình phát triển bền vững: từ định hướng phát triển hành lang du lịch văn hóa- văn học; ứng dụng công nghiệp văn hóa trong truyền thông và giáo dục; phát triển tour du lịch văn học trải nghiệm; cho đến việc tích hợp bảo tồn với sinh kế cộng đồng.

Một số nghiên cứu còn mạnh dạn đề xuất mô hình số hóa di sản văn học, bảo tàng sinh thái và xây dựng các sản phẩm sáng tạo từ nhân vật và tác phẩm của Nam Cao. Đặc biệt, việc tiếp cận tác phẩm Nam Cao từ góc độ văn học thiếu nhi, thiết kế sản phẩm quà tặng văn học, hay xây dựng bảo tàng theo hình thức hiện đại lấy cảm hứng từ kinh nghiệm quốc tế đều là những gợi mở nghiên cứu mới mẻ và thiết thực.

Hội thảo đã góp phần lan tỏa nhận thức mới về vai trò của di sản văn hóa trong phát triển bền vững địa phương; kết nối giới nghiên cứu, quản lý, doanh nghiệp và cộng đồng, từ đó kích hoạt những động lực nội sinh từ chính nguồn lực di sản.

Tôn vinh nhà văn - liệt sĩ Nam Cao vừa là sự kiện văn hóa quan trọng, ý nghĩa đối với văn hóa tỉnh Hà Nam, cũng là dịp khẳng định vị thế của di sản văn hóa Việt Nam trong dòng chảy hội nhập toàn cầu. Các tham luận, ý kiến tại hội thảo đã đưa ra nhiều giải pháp thiết thực, sáng tạo và hiệu quả để đưa di sản văn hóa Nam Cao trở thành nguồn lực quan trọng phục vụ sự phát triển bền vững của quê hương nhà văn.

Thụy Phương