Hướng phát triển kinh tế mới ở Bản Xèo

Từ đường lớn rẽ vào, con đường đất dẫn lên vườn dài gần một cây số, dốc và lắm đoạn gập ghềnh. Con đường nhỏ dẫn thẳng vào sườn núi, nơi vườn quýt hiện ra bất ngờ ở cuối dốc, màu vàng của quả chín nổi bật giữa sắc đá xám, khiến bất cứ ai đến cũng sẽ ngỡ ngàng.

Những ngày vào chính vụ, anh Dũng đang cùng vài lao động thu hoạch quýt. Anh nhẹ tay cắt từng quả để tránh dập vỏ, rồi lại chuyển sang hàng quýt kế bên. “Những năm đầu khó lắm, nhưng giờ nhìn quýt chín đều thế này thì thấy hướng đi mình chọn là đúng. Cây quýt thật sự hợp với đất Bản Xèo,” anh nói.

Không phải ai ở vùng cao cũng dám mang một giống cây lạ về trồng trên đất đá cằn. Nhưng 7 năm trước, anh Vàng Văn Dũng đã bắt đầu từ chính cái liều ấy. Thời gian làm thuê ở Mường Khương giúp anh nhận ra cây quýt có thể phát triển tốt ở vùng núi đá, cho thu nhập ổn định. Trong khi đó, nông nghiệp ở quê chủ yếu là ngô và đỗ tương, sản lượng bấp bênh theo thời tiết.

“Đất ở đây cứng, đá nhiều, cuốc lên từng hốc để đặt cây giống thôi đã mất cả ngày. Nhiều người cũng hoài nghi khi tôi bắt đầu làm, nhưng tôi nghĩ phải thử thì mới biết” anh kể.

Anh mua giống về, trồng thử 100 gốc đầu tiên. Năm đầu, quýt chỉ xanh tán. Năm thứ hai, bắt đầu đậu quả nhỏ. Đến năm thứ tư, cây lên đều, quả sáng màu, mọng nước. Giờ đây, vườn quýt đã mở rộng hơn 1 ha, trải dọc sườn núi. Năm nay, anh dự kiến thu 10 tấn, lãi khoảng 200 - 250 triệu đồng, mức thu nhập mà trước đây anh chưa từng nghĩ đến.

Theo anh, quýt hợp đất Bản Xèo nhờ độ ẩm tự nhiên từ khe nước và nền đất thoát nước nhanh. Nhờ những yếu tố tự nhiên này, quýt có vị ngọt thanh, múi chắc, được thương lái ưa chuộng.

Không chỉ tạo thu nhập cho gia đình chủ vườn, mô hình trồng quýt còn tạo việc làm thời vụ cho nhiều lao động địa phương. Vào vụ thu hoạch, mỗi ngày có 4–6 người được thuê để hái quả, phân loại và đóng thùng vận chuyển.

Bà Vàng Thị Yêu, một trong những lao động tham gia, cho biết: “Mùa này ở nhà ít việc, nhờ có vườn quýt của anh Dũng mà có thêm việc, cũng có thêm thu nhập để chi tiêu, mỗi ngày chúng tôi có thể kiếm thêm 250.000 - 300.000 đồng.”

Cùng với sản xuất, vườn quýt đang trở thành điểm trải nghiệm của người dân trong tỉnh. Dù đường vào còn khó, nhiều người vẫn muốn lên tận nơi để hái quýt và chụp ảnh. Mỗi lượt tham quan thu 20 nghìn đồng, góp phần quảng bá sản phẩm và tạo thêm nguồn thu ổn định.

Chị Đoàn Thị Kim Tho, xã Bát Xát, chia sẻ: “Đường hơi vất, nhưng lên đến nơi thì quá đẹp. Vườn sạch, quýt nhiều. Quýt rất ngon, thật sự xứng đáng. Tôi sẽ giới thiệu cho bạn bè, đồng nghiệp lên trải nghiệm, vừa ủng hộ chủ vườn, vừa có nơi chụp ảnh, thư giãn cuối tuần.”

Bên cạnh bán trực tiếp tại vườn, anh Dũng sử dụng mạng xã hội, hợp tác với KOC và livestream để quảng bá sản phẩm. Nhờ vậy, quýt Bản Xèo có mặt ở nhiều tỉnh, từ Lào Cai xuống Hà Nội, Hải Phòng, Sơn La, Điện Biên,...

Từ hiệu quả thực tế, chính quyền xã Bản Xèo đánh giá mô hình trồng quýt là hướng phát triển kinh tế phù hợp với điều kiện địa phương. Ông Tẩn Láo Tả, Chủ tịch Hội Nông dân xã, nhận định: “Trước đây bà con chủ yếu trồng ngô, cây sắn nên hiệu quả kinh tế không cao. Hiệu quả từ mô hình của anh Dũng mang ý nghĩa lớn hơn trong bối cảnh toàn xã Bản Xèo hiện còn 604 hộ nghèo, chiếm 34,49%. Trong điều kiện đó, mỗi mô hình sản xuất hiệu quả không chỉ đem lại thu nhập cho một hộ mà còn mở ra một hướng đi khả thi để xã thực hiện mục tiêu giảm nghèo. Tiến tới năm 2030 giảm tỷ lệ hộ nghèo xuống còn 9,5 - 10%”.

Ông Tả cho biết thêm, Hội Nông dân xã đã xây dựng kế hoạch vận động các hộ khác tiếp cận mô hình, thời gian tới sẽ tích cực triển khai hỗ trợ theo ba nhóm: vốn; kỹ thuật; thị trường. Hội sẽ đề nghị Hội Nông dân cấp trên xem xét hỗ trợ vay vốn từ Quỹ Hỗ trợ Nông dân, tổ chức tập huấn kỹ thuật trồng, chăm sóc, thu hái, bảo quản; hướng dẫn nông dân đưa sản phẩm lên các sàn thương mại điện tử; kết nối đơn vị vận chuyển; xây dựng gian hàng số…

Việc kết hợp giữa sản xuất, du lịch trải nghiệm và bán hàng trực tuyến đang mở ra nhiều cơ hội hơn cho nông dân. Đây cũng là hướng phát triển nông nghiệp hàng hóa mà xã Bản Xèo đang hướng tới. Từ một thử nghiệm nhỏ trên đất đá, cây quýt đang trở thành điểm tựa kinh tế mới cho người nông dân, tạo việc làm, mở đầu ra và góp phần thay đổi diện mạo nông nghiệp địa phương.

Vương Thị Mây