Kết quả Hội nghị COP30 tại Brazil:Chưa đạt được kỳ vọng

Tuy nhiên, kết quả này vẫn chưa được như kỳ vọng, bởi các quốc gia đã không thông qua được một "lộ trình" để loại bỏ nhiên liệu hóa thạch - nguyên nhân chính gây ra biến đổi khí hậu.

Chủ tịch COP30 Andre Correa do Lago (phải) phát biểu trong phiên họp toàn thể của hội nghị. Ảnh: PBS

Trước thềm COP30, các nhà khoa học, nhiều tổ chức môi trường và hàng loạt quốc gia dễ bị tổn thương đã lên tiếng kêu gọi một "lộ trình rõ ràng" để chấm dứt kỷ nguyên phụ thuộc vào than đá, dầu mỏ và khí đốt. Tuy nhiên, thay vì cam kết "loại bỏ" nhiên liệu hóa thạch, bản thỏa thuận cuối cùng chỉ nhắc đến việc "giảm dần", mà không có bất kỳ mốc thời gian ràng buộc hay kế hoạch cụ thể nào. Sự thiếu vắng một lộ trình được thông qua đồng nghĩa với việc thế giới vẫn chưa có một định hướng chung và rõ ràng để đạt được mục tiêu giữ mức tăng nhiệt độ toàn cầu ở ngưỡng 1,5°C theo như nội dung Hiệp định Paris năm 2015. Thay vào đó, Chủ tịch COP30 Andre Correa do Lago đã đề xuất lập một lộ trình cho các quốc gia sẵn sàng tham gia trên cơ sở tự nguyện.

Có nhiều nguyên nhân khiến cho các cuộc đàm phán không tìm được tiếng nói chung, nhất là khi mỗi quốc gia lại theo đuổi một lợi ích riêng. Các nước sản xuất dầu mỏ và khí đốt, dẫn đầu bởi Saudi Arabia và Nga, đã kiên quyết phản đối bất kỳ ngôn từ nào đề cập đến việc "loại bỏ" nhiên liệu hóa thạch, nhằm bảo vệ lợi ích kinh tế ngắn hạn của họ. Trong khi đó, các nước phát triển, chịu trách nhiệm cho phần lớn lượng khí thải, nhưng lại bị chỉ trích vì chưa cung cấp đủ tài chính hỗ trợ các nước nghèo chuyển đổi sang năng lượng sạch.

Bên cạnh đó, các nước đang phát triển, trừ các nhà sản xuất dầu, yêu cầu sự công bằng trong quá trình chuyển đổi, nhấn mạnh yếu tố thời gian, công nghệ và đặc biệt là nguồn tài chính khổng lồ để xây dựng các hệ thống năng lượng tái tạo mà không làm chậm sự phát triển kinh tế. Sự bế tắc trong các cuộc đàm phán về tài chính khí hậu đã khiến quyết tâm loại bỏ nhiên liệu hóa thạch càng trở nên nan giải.

Dù kết quả chung chưa đạt như kỳ vọng, nhưng COP30 vẫn ghi nhận một số điểm sáng. Các thỏa thuận về bảo vệ đa dạng sinh học, ngăn chặn nạn phá rừng và thích ứng với biến đổi khí hậu đã đạt được một số tiến bộ nhất định. Chủ nhà Brazil cũng công bố một cơ chế đầu tư toàn cầu mới, trong đó đề xuất chi trả lợi nhuận cho các quốc gia sở hữu nhiều rừng, theo từng héc ta rừng còn nguyên vẹn. Hơn 80 quốc gia cũng tự nguyện cam kết tăng cường các mục tiêu giảm phát thải vào năm tới.

Một trong những nội dung được cho là “chiến thắng” đối với các nước đang phát triển tại COP30 là thúc đẩy thành công mục tiêu tăng ít nhất 3 lần nguồn tài chính cho thích ứng biến đổi khí hậu vào năm 2035. Trước đó, năm 2024, các nước giàu đã đồng ý cung cấp 300 tỷ USD mỗi năm cho các nước đang phát triển vào năm 2035 dưới dạng tài chính khí hậu, mà không có khoản tiền cụ thể nào dành cho việc thích ứng với biến đổi khí hậu. Phần lớn số tiền này được đầu tư vào các dự án giảm phát thải khí nhà kính, chẳng hạn như năng lượng tái tạo. Các nước đang phát triển cho rằng, điều này khiến họ gặp bất lợi. Mục tiêu tăng gấp 3 lần khoản tài chính được thống nhất tại Belem có thể đồng nghĩa với việc 120 tỷ USD trong số 300 tỷ USD nói trên được dành cho các nỗ lực thích ứng với biến đổi khí hậu.

Cùng với đó, lần đầu tiên thương mại được đưa vào văn kiện cuối cùng như một trụ cột, với cuộc đối thoại kéo dài 3 năm trong khuôn khổ vấn đề khí hậu. Điều này phản ánh quan ngại của một số quốc gia, trong đó có Trung Quốc, rằng các biện pháp thương mại, như đánh thuế đối với hàng hóa phát thải carbon cao, có thể làm suy giảm nguồn thu xuất khẩu hoặc tạo rào cản đối với xuất khẩu công nghệ xanh.

Dù COP30 không thể đạt được một thỏa thuận bao hàm nào đủ mạnh để giải quyết các vấn đề gai góc, song người đứng đầu Ban Thư ký Khí hậu Liên hợp quốc (UNFCCC) Simon Stiell cũng đánh giá cao việc các đại biểu đã đoàn kết lại sau một năm bất đồng và chia rẽ. Brazil hy vọng thỏa thuận này sẽ là động lực tiếp tục thúc đẩy sự thống nhất toàn cầu trong việc giải quyết các tác động của biến đổi khí hậu, ngay cả sau khi Mỹ, quốc gia phát thải lớn nhất thế giới, từ chối cử phái đoàn chính thức tham dự hội nghị.

Quỳnh Dương (Theo COP30 Brasil)