Khẩn trương xây dựng hành lang pháp lý cho những vấn đề mới, xu hướng mới

Nhiều chính sách đặc thù sẽ được áp dụng cho việc triển khai Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam. (Ảnh minh họa: Đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam do AI thực hiện).

Lời Tòa soạn:

Thời gian qua, Đảng, Nhà nước ta đã có nhiều chủ trương, chính sách đổi mới và nâng cao hiệu quả công tác xây dựng và thi hành pháp luật. Tuy nhiên, để đất nước vững bước tiến vào kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, công tác xây dựng và thi hành pháp luật cần tiếp tục được đổi mới một cách căn bản. Từ số báo này, Báo Pháp luật Việt Nam phối hợp cùng Viện Chiến lược và Khoa học pháp lý, Bộ Tư pháp mở Chuyên mục “Đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật” để đăng tải ý kiến các chuyên gia, các nhà khoa học và độc giả hiến kế các giải pháp nhằm đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.

Thống kê của Viện Chiến lược và Khoa học pháp lý, Bộ Tư pháp cho thấy, đến thời điểm hiện tại, nước ta đã hình thành hệ thống pháp luật tương đối đồng bộ, công khai, minh bạch, dễ tiếp cận, tạo nền tảng pháp lý để phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh và hội nhập quốc tế của đất nước.

Tuy nhiên, công tác xây dựng và thi hành pháp luật vẫn còn nhiều hạn chế, bất cập. Một số chủ trương, định hướng lớn của Đảng chưa được thể chế hóa kịp thời, đầy đủ. Chất lượng pháp luật chưa theo kịp yêu cầu thực tiễn. Một số luật mới ban hành đã phải sửa đổi.

Vẫn còn quy định chồng chéo, mâu thuẫn, chưa rõ ràng, cản trở việc thực thi, không thuận lợi cho việc thúc đẩy đổi mới sáng tạo, thu hút và khơi thông nguồn lực đầu tư trong và ngoài nước. Việc phân cấp, phân quyền chưa triệt để, thủ tục hành chính còn rườm rà.

Tổ chức thực thi pháp luật, chính sách vẫn là khâu yếu; thiếu cơ chế phản ứng chính sách kịp thời. Chậm nghiên cứu, ban hành chính sách, pháp luật điều chỉnh đối với những vấn đề mới phát sinh, chưa tạo khung khổ pháp lý thúc đẩy các động lực tăng trưởng mới.

Để đất nước vững bước tiến vào kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, Đảng, Nhà nước ta đã xác định việc đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật được là “đột phá của đột phá” trong hoàn thiện thể chế phát triển đất nước. Pháp luật phải thật sự là nền tảng của sự phát triển, phục vụ phát triển và thúc đẩy phát triển, lấy người dân, doanh nghiệp làm trung tâm, chủ thể.

Nhiều chuyên gia đang kỳ vọng, với những đổi mới về tư duy xây dựng pháp luật, trong thời gian tới, nhiều chính sách, pháp luật điều chỉnh các vấn đề mới phát sinh sẽ sớm được ban hành, góp phần tạo khung khổ pháp lý thúc đẩy các động lực tăng trưởng mới.

Nhiều văn bản quan trọng đặt ra yêu cầu đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật

* Nghị quyết số 48-NQ/TW ngày 24/5/2005 của Bộ Chính trị về Chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến năm 2020 (Nghị quyết số 48-NQ/TW) xác định mục tiêu xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật đồng bộ, thống nhất, khả thi, công khai, minh bạch, trọng tâm là hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhân dân; đổi mới căn bản cơ chế xây dựng và thực hiện pháp luật; phát huy vai trò và hiệu lực của pháp luật để góp phần quản lý xã hội, giữ vững ổn định chính trị, phát triển kinh tế, hội nhập quốc tế, xây dựng Nhà nước trong sạch, vững mạnh, thực hiện quyền con người, quyền tự do, dân chủ của công dân, góp phần đưa nước ta trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại vào năm 2020.

* Kết luận số 01-KL/TW ngày 04/4/2016 của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 48-NQ/TW đã nêu rõ qua 10 năm thực hiện thì Nghị quyết số 48-NQ/TW đã khẳng định tính đúng đắn, kịp thời và tầm nhìn dài hạn của Đảng ta, đáp ứng yêu cầu bảo vệ, xây dựng và phát triển đất nước. Bộ Chính trị yêu cầu các cấp ủy, tổ chức đảng trực thuộc Trung ương tiếp tục quán triệt, thực hiện mục tiêu, yêu cầu, quan điểm chỉ đạo xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật nêu trong Nghị quyết; đồng thời, thể chế hóa đúng đắn, kịp thời các chủ trương, đường lối đổi mới được nêu trong Văn kiện Đại hội lần thứ XII của Đảng.

* Kết luận số 83-KL/TW ngày 29/7/2020 của Bộ Chính trị về tổng kết việc thực hiện Nghị quyết số 48-NQ/TW đặt ra yêu cầu: “Hoàn thiện quy trình xây dựng pháp luật, chú ý quy định rõ trách nhiệm, sự phối hợp chặt chẽ của các cơ quan được giao chủ trì soạn thảo, thẩm định, thẩm tra; phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội và Nhân dân trong việc tham gia xây dựng pháp luật”.

* Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII đề ra nhiệm vụ trong điều kiện mới, xây dựng hệ thống pháp luật đầy đủ, kịp thời, đồng bộ, thống nhất, khả thi, công khai, minh bạch, ổn định; đẩy nhanh tiến độ ban hành các luật trực tiếp triển khai thi hành Hiến pháp năm 2013; nhấn mạnh tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng quy trình lập pháp. Đồng thời đặt ra yêu cầu “Tăng cường hiệu lực, hiệu quả các thiết chế thi hành pháp luật, bảo đảm chấp hành pháp luật nghiêm minh.”

* Nghị quyết số 27-NQ/TW đặt ra yêu cầu: “Tiếp tục đổi mới, hoàn thiện quy trình xây dựng pháp luật, bảo đảm chuyên nghiệp, khoa học, kịp thời, khả thi, hiệu quả… Đổi mới cơ chế thi hành pháp luật, gắn kết chặt chẽ giữa xây dựng pháp luật với thực hiện pháp luật, bảo đảm pháp luật được thực hiện công bằng, nghiêm minh, nhất quán, kịp thời, hiệu lực, hiệu quả. Xác định rõ trách nhiệm của tổ chức, cá nhân, nhất là trách nhiệm của người đứng đầu trong tổ chức thi hành pháp luật”.

* Quy định số 178-QĐ/TW ngày 27/6/2024 của Bộ Chính trị về kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác xây dựng pháp luật (Quy định số 178-QĐ/TW) và các quy định khác về kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong các lĩnh vực đặt ra yêu cầu tiếp tục đổi mới hoàn thiện quy trình xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật.

* Kết luận số 119-KL/TW ngày 20/01/2025 của Bộ Chính trị về định hướng đổi mới, hoàn thiện quy trình xây dựng pháp luật.

* Thông báo số 108-TB/VPTW ngày 18/11/2024 của Văn phòng Trung ương Đảng về Kết luận của đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm tại buổi làm việc với Ban Cán sự Đảng Bộ Tư pháp ngày 07/11/2024.

* Bài phát biểu quan trọng của đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm tại Phiên khai mạc Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV nhấn mạnh yêu cầu cần đổi mới mạnh mẽ công tác lập pháp; chuyển đổi tư duy xây dựng pháp luật theo hướng vừa bảo đảm yêu cầu quản lý nhà nước, vừa khuyến khích sáng tạo, giải phóng toàn bộ sức sản xuất, khơi thông mọi nguồn lực để phát triển. Các quy định của luật phải mang tính ổn định, có giá trị lâu dài, không luật hóa các quy định của nghị định, thông tư; luật chỉ quy định những vấn đề khung, những vấn đề có tính nguyên tắc; không cần quá dài. Cần bám sát thực tiễn để xây dựng các quy định pháp luật phù hợp, vừa làm, vừa rút kinh nghiệm, không nóng vội, nhưng cũng không cầu toàn, để mất thời cơ; đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, cải cách triệt để thủ tục hành chính, lấy người dân, doanh nghiệp làm trung tâm, chủ thể; thường xuyên đánh giá hiệu quả, chất lượng chính sách sau ban hành để kịp thời điều chỉnh bất cập, mâu thuẫn, giảm thiểu thất thoát, lãng phí các nguồn lực; chủ động phát hiện và tháo gỡ nhanh nhất những “điểm nghẽn” có nguyên nhân từ các quy định của pháp luật. Tập trung kiểm soát quyền lực trong xây dựng pháp luật, siết chặt kỷ luật, kỷ cương, đề cao trách nhiệm, nhất là trách nhiệm người đứng đầu, kiên quyết chống tiêu cực, “lợi ích nhóm”. Khẩn trương xây dựng hành lang pháp lý cho những vấn đề mới, xu hướng mới, tạo khung khổ pháp lý để thực hiện thành công cuộc cách mạng về chuyển đổi số, tạo đột phá cho phát triển đất nước những năm tiếp theo.

Ngọc Anh