KHÍ THẾ MỚI - BỨT PHÁ MỚI Ðẩy mạnh liên kết vùng để tạo đà phát triển

Để khai thác trọn vẹn tiềm năng này, đẩy mạnh liên kết vùng là chìa khóa then chốt tạo đà bứt phá. Đẩy mạnh hợp tác, liên kết nội vùng, liên vùng để xây dựng tỉnh Đồng Nai phát triển xanh, giàu mạnh, văn minh, hiện đại là định hướng của Đảng bộ tỉnh cho giai đoạn đến năm 2030.

Lợi thế mới sau sáp nhập

Với diện tích hơn 12,7 ngàn km², dân số gần 4,5 triệu người, GRDP năm 2025 dự kiến đạt 655 ngàn tỷ đồng, Đồng Nai sau sáp nhập là một trong 2 trụ cột của vùng, đồng thời là một trong những tỉnh, thành phát triển bậc nhất khu vực phía Nam.

Tỉnh ủy viên, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Nguyễn Tuấn Anh cho biết: Đồng Nai hiện sở hữu quỹ đất rộng lớn và đa dạng công năng. Đây là nguồn lực đặc biệt quan trọng, là lợi thế vượt trội để tỉnh vừa mở rộng không gian phát triển các khu công nghiệp (KCN), khu đô thị, vừa giữ được tiềm năng nông nghiệp, lâm nghiệp để tạo dư địa tăng trưởng dài hạn.

Cán bộ Công ty cổ phần Cảng Đồng Nai kiểm tra nghiệp vụ tại cảng. Ảnh: Ban Mai

Trong phát triển KCN, với nền tảng là “thủ phủ” công nghiệp của cả nước, sau sáp nhập, tỉnh được bổ sung nhiều KCN từ Bình Phước với tổng cộng 83 KCN được quy hoạch, diện tích hơn 36,7 ngàn hécta. Việc này không chỉ củng cố vị trí dẫn đầu về phát triển KCN, giải tỏa áp lực về quỹ đất để đón các nhà đầu tư lớn trong nước, nước ngoài trong giai đoạn hiện tại mà còn tạo dư địa để tỉnh sắp xếp lại không gian phát triển công nghiệp cho nhiều thập niên tới. Theo đó, quỹ đất lớn cho phép các KCN mới được quy hoạch theo chức năng, ngành nghề thu hút đầu tư; thực hiện di dời các cơ sở sản xuất trong KCN lâu đời, nội ô đến địa điểm phù hợp nhằm bảo vệ môi trường.

Không chỉ có đất, Đồng Nai còn sở hữu nguồn tài nguyên đa dạng như bauxite, vật liệu xây dựng; đất nông nghiệp màu mỡ; có đầy đủ 3 loại rừng với đa dạng sinh học cao, cùng hệ thống núi, sông, hồ phong phú. Đây là tiềm năng không chỉ đáp ứng nhu cầu phát triển của tỉnh ở hiện tại mà còn thúc đẩy các ngành công nghiệp chế biến, năng lượng tái tạo, nông nghiệp công nghệ cao, du lịch sinh thái và khai thác tín chỉ carbon.

Về hạ tầng giao thông, Đồng Nai vốn là “trung tâm giao thông” của phía Nam với hệ thống cảng biển nước sâu, cảng cạn, quốc lộ, đường cao tốc, đường sắt và đặc biệt là Cảng hàng không quốc tế Long Thành. Sau sáp nhập, tỉnh có thêm hướng kết nối với Tây Nguyên và Campuchia giúp mở rộng không gian phát triển, mở rộng thị trường giao thương và tăng cường vai trò cầu nối trong chuỗi liên kết vùng.

Với dân số đứng thứ 5 cả nước, Đồng Nai có nguồn lao động dồi dào để phát triển công nghiệp và dịch vụ trong giai đoạn tới. Đây không chỉ là lực lượng “cung ứng nhân lực” cho các KCN, khu kinh tế mà còn là thị trường tiêu thụ rộng lớn, hấp dẫn các nhà đầu tư trong và ngoài nước. Bên cạnh đó, quy mô dân số lớn tạo ra nhu cầu mạnh mẽ về nhà ở, thương mại, dịch vụ, từ đó thúc đẩy hình thành các đô thị hiện đại, trung tâm thương mại và chuỗi giá trị kinh tế bền vững.

TS Trần Du Lịch, Ủy viên Hội đồng Tư vấn chính sách tiền tệ quốc gia, thành viên Tổ Tư vấn kinh tế - xã hội tỉnh Đồng Nai nhận định: Đồng Nai có nhiều lợi thế để phát triển, trong đó “bộ ba” sân bay, cảng biển, cửa khẩu quốc tế không nhiều tỉnh, thành có là đặc điểm quan trọng để phát triển logistics và thương mại dịch vụ cả đường hàng không, đường biển lẫn đường bộ. Tuy nhiên, để khai thác tối đa lợi thế này, tỉnh cần sớm điều chỉnh Quy hoạch tỉnh, tạo cơ sở pháp lý cho triển khai các dự án phù hợp không gian phát triển mới, đồng bộ với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội cả nước và định hướng liên kết vùng.

Theo định hướng của Tỉnh ủy, UBND tỉnh đang tập trung điều chỉnh Quy hoạch tỉnh Đồng Nai thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050. Trên cơ sở các lợi thế về công nghiệp, logistics, thương mại, dịch vụ, du lịch, nông - lâm nghiệp và tài nguyên khoáng sản, tỉnh xác định 4 vùng động lực gồm: Vùng đô thị - công nghiệp phía Nam gắn với Cảng hàng không quốc tế Long Thành, Cảng Phước An và các đô thị Trấn Biên, Long Thành, Nhơn Trạch; vùng công nghiệp - đô thị phía Bắc gắn với Khu kinh tế cửa khẩu Hoa Lư, Cửa khẩu Hoàng Diệu, các đô thị Bình Phước, Chơn Thành, Bình Long; phát triển kinh tế đường sông, đô thị sinh thái ven sông, ven hồ; vùng nông nghiệp công nghệ cao, chăn nuôi quy mô lớn, hiện đại - du lịch xanh, sinh thái phía Đông Bắc gắn với Bù Gia Mập, Phước Long, Bù Đăng, Tà Lài, Nam Cát Tiên.

Ngoài những lợi thế nói trên, tỉnh còn sở hữu tiềm năng phát triển hài hòa, đây là chiến lược phát triển lâu dài mà nhiều địa phương, quốc gia đang hướng đến. Theo đó, sự kết hợp giữa Đồng Nai trước đây phát triển mạnh công nghiệp, đô thị hóa cao và Bình Phước cũ có thế mạnh nông nghiệp, đất rừng, tài nguyên sẽ giúp tỉnh mới phát triển hài hòa, bền vững.

Liên kết để biến lợi thế thành động lực

Đồng Nai là cửa ngõ kết nối vùng Đông Nam Bộ với Tây Nguyên, Trung Bộ và cả nước, đồng thời hưởng lợi từ hạ tầng liên vùng như đường cao tốc, cảng biển, sân bay nên có nhiều điều kiện mở rộng không gian phát triển. Bên cạnh đó, tỉnh có nguồn tài nguyên phong phú, dân số đông là lợi thế lớn để thu hút đầu tư và mở rộng thị trường.

Dự án Cảng hàng không quốc tế Long Thành đang trong giai đoạn triển khai.

Đồng chí Võ Tấn Đức, Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh cho rằng: Dù có nhiều tiềm năng và lợi thế, Đồng Nai vẫn đối diện không ít thách thức. Đó là sự chênh lệch về hạ tầng giữa các khu vực, là nguồn lực đầu tư hạ tầng kinh tế - xã hội, đô thị, và đặc biệt là giao thông ở vùng sâu, vùng xa, biên giới còn hạn chế. Biến đổi khí hậu và ô nhiễm môi trường ngày càng gia tăng, ảnh hưởng đến sản xuất, đời sống và hệ thống hạ tầng. Tuy vậy, với sự đồng thuận cao từ nhân dân, sự quyết liệt của chính quyền cùng sự hỗ trợ từ Trung ương về thể chế, ngân sách, tỉnh hoàn toàn có thể hóa giải các thách thức và biến đó thành cơ hội phát triển.

Tỉnh xác định liên kết vùng là giải pháp quan trọng để phát triển hài hòa và bền vững. Liên kết để khai thác thế mạnh và tránh đối trọng; tạo cơ sở hình thành hạ tầng giao thông, logistics đồng bộ; kết nối thuận lợi đến cảng biển, sân bay, cửa khẩu; đồng thời thu hút đầu tư, chia sẻ nguồn lực và giải quyết các vấn đề chung như môi trường, an sinh xã hội. Chẳng hạn, trong khai khác cảng biển, nếu như Cảng Cát Lái giữ vai trò “cửa ngõ” Thành phố Hồ Chí Minh, Cảng Cái Mép - Thị Vải là cụm cảng nước sâu tầm cỡ quốc tế thì sự bổ sung của Cảng Phước An của tỉnh sẽ hoàn chỉnh thêm chuỗi cảng biển, đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu vận chuyển hàng hóa. Hay trong khai thác hàng không, Sân bay Long Thành sắp đi vào hoạt động là động lực quan trọng cho phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, giúp giảm tải cho Sân bay Tân Sơn Nhất, nâng tầm năng lực cạnh tranh hàng không quốc gia và đáp ứng yêu cầu phát triển lâu dài của đất nước.

Để tăng cường liên kết với Thành phố Hồ Chí Minh và các tỉnh lân cận, Đồng Nai sẽ đầu tư thêm một số tuyến đường bộ, đường sắt, cầu kết nối; mở rộng các tuyến hiện hữu; đồng thời khẩn trương hoàn thiện Sân bay Long Thành để trở thành cửa ngõ trung chuyển hàng hóa quốc tế. Cùng với đó, tỉnh đang triển khai đề án thành lập khu thương mại tự do gắn kết trực tiếp với Sân bay Long Thành, hệ thống cảng biển Cái Mép - Thị Vải và các cảng nước sâu, hướng tới hình thành trục kinh tế động lực của Đồng Nai và toàn vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, bổ trợ cho Thành phố Hồ Chí Minh trong mục tiêu trở thành trung tâm kinh tế - tài chính của châu Á, tạo nguồn thu ngân sách quan trọng cho quốc gia.

Với Tây Nguyên, nơi được xem là vùng giàu nguyên liệu nông, lâm sản và có lợi thế về phát triển thủy điện, khoáng sản, việc kết nối quốc lộ, đường cao tốc sẽ giúp Đồng Nai trở thành trung tâm chế biến, tiêu thụ và xuất khẩu. Mới đây, 2 tuyến đường cao tốc huyết mạch kết nối trực tiếp với vùng này vừa được tỉnh làm lễ khởi công xây dựng là cao tốc Gia Nghĩa - Chơn Thành và Dầu Giây - Tân Phú. Riêng với các tỉnh miền Trung và vùng Đồng bằng sông Cửu Long, trọng tâm phát triển hạ tầng kết nối đặt vào đường cao tốc Bắc - Nam, các tuyến đường bộ, đường sắt và cảng biển để mở rộng thị trường và phân bổ hiệu quả nguồn lực lao động.

Theo các chuyên gia, đẩy mạnh liên kết vùng giúp Đồng Nai không chỉ phát huy được các lợi thế sẵn có mà còn tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị sản xuất: từ cung ứng nguyên liệu, gia công, chế biến đến logistics, phân phối và xuất khẩu. Sự tham gia này giúp doanh nghiệp nâng cao giá trị gia tăng, giảm chi phí, mở rộng thị trường, từ đó tạo nền tảng cho tăng trưởng kinh tế bền vững, ổn định lâu dài.

Trung tâm công nghiệp, dịch vụ phía Nam

Với nền tảng kinh tế vững chắc, nhiều lợi thế mới được bổ sung sau sáp nhập, Đồng Nai có đủ điều kiện để trở thành trung tâm công nghiệp, dịch vụ và logistics của phía Nam. Liên kết vùng là chìa khóa then chốt để tỉnh khai thác hiệu quả nội lực, tạo động lực lan tỏa cho các địa phương lân cận. Tỉnh kỳ vọng, giai đoạn tới sẽ bứt phá mạnh mẽ, góp phần đưa vùng kinh tế trọng điểm phía Nam giữ vững vai trò, vị trí là đầu tàu tăng trưởng, đóng góp lớn nhất cho GDP cả nước.

Ở thời điểm hiện tại, trọng tâm của liên kết vùng mà tỉnh tập trung thực hiện là đầu tư hạ tầng. Đó là các dự án đang và sắp triển khai, gồm: đường cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu, đường cao tốc Dầu Giây - Tân Phú, đường cao tốc Gia Nghĩa - Chơn Thành, đường vành đai 3, Đường vành đai 4, đường sắt. Đặc biệt, hạ tầng kết nối trực tiếp với Sân bay Long Thành sẽ được ưu tiên hàng đầu. Khi hoàn thành, các dự án này không chỉ tháo gỡ “điểm nghẽn” tồn tại nhiều năm, góp phần hoàn thiện hạ tầng đô thị mà còn mở ra không gian phát triển mới cho tỉnh và nhiều địa phương.

Đồng Nai cũng đẩy mạnh liên kết vùng trong lĩnh vực thương mại - dịch vụ, đặc biệt là logistics. Với lợi thế nằm trên trục giao thông chiến lược, liền kề Thành phố Hồ Chí Minh, có cảng biển, cửa khẩu và sân bay, tỉnh có điều kiện thuận lợi để hình thành trung tâm logistics quy mô lớn, kết nối vận chuyển hàng hóa trong nước và quốc tế. Liên kết này giúp Đồng Nai mở rộng thị trường, nâng cao năng lực cạnh tranh và khẳng định vai trò cửa ngõ trung chuyển hàng hóa của vùng.

Nguồn nhân lực có vai trò then chốt, quyết định sức cạnh tranh và khả năng phát triển bền vững của tỉnh. Đây là nền tảng đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa, để tỉnh thu hút đầu tư chất lượng cao, đồng thời xây dựng các chiến lược, kế hoạch, hành động cụ thể cho tương lai. Theo định hướng của tỉnh, nhiều trường đại học, cao đẳng đã tăng quy mô, cập nhật ngành nghề và liên kết với các trường ở Thành phố Hồ Chí Minh, các trường học ở nước ngoài để đào tạo kỹ sư, chuyên gia, lao động phục vụ các KCN, cảng biển, đặc biệt là Sân bay Long Thành. Nguồn nhân lực này không chỉ đáp ứng nhu cầu trước mắt mà còn tạo nền tảng cho chiến lược tăng trưởng bền vững lâu dài.

Trong phát triển đô thị, tỉnh đã phối hợp với Thành phố Hồ Chí Minh khảo sát, lập kế hoạch khai thác không gian ven sông Đồng Nai và phát triển các đô thị vệ tinh hiện đại. Đây là cơ sở để tỉnh thu hút các nhà đầu tư lớn triển khai dự án đáp ứng nhu cầu nhà ở, dịch vụ cho người dân, đồng thời cũng mở rộng không gian đô thị, góp phần “giảm tải” cho các phường trung tâm, từ đó giảm áp lực về y tế, giáo dục, nhà ở và môi trường do đô thị hóa cao.

Ban Mai