Khó đồng thuận nếu không đủ cơ sở khoa học về thuốc lá mới

Theo chỉ đạo mới nhất từ Thủ tướng Chính phủ, Bộ Y tế đề xuất quy định phù hợp để tăng cường quản lý đối với thuốc lá mới sau khi hoàn thiện đánh giá khoa học toàn diện và thống nhất với các bộ ngành liên quan. Theo các bên hữu quan, đề xuất của Bộ Y tế cần dựa trên cơ sở khoa học và pháp luật hiện hành theo tinh thần chỉ đạo của Chính phủ, đồng thời thể hiện Việt Nam là quốc gia tôn trọng cam kết quốc tế, công bằng với mọi bằng chứng khoa học của sản phẩm.

Cần xem xét toàn bộ các nghiên cứu quốc tế để xác định mức độ gây hại của thuốc lá làm nóng

Mới đây, ông Tạ Văn Hạ - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội khuyến nghị, để có cách ứng xử đúng đắn với TLLN, TLĐT, cần phải có đầy đủ thông tin khoa học, dựa trên những công bố chính thức, nghiên cứu cụ thể và thậm chí là các kinh nghiệm pháp lý và thực tiễn quốc tế.

Cùng đó, nhiều Đại biểu Quốc hội (ĐBQH) cũng nêu các ý kiến liên quan đến những nghiên cứu về ảnh hưởng của các loại sản phẩm thuốc lá mới.

Cụ thể, tại phiên giải trình trách nhiệm quản lý Nhà nước do Ủy ban Xã hội tổ chức ngày 4/5, ĐBQH Trần Thị Nhị Hà - Phó ban Công tác dân nguyện cho rằng, Bộ Y tế cần làm rõ nguyên nhân tại sao lại có các ứng xử khác giữa TLLN và các sản phẩm thuốc lá mới khác so với thuốc lá truyền thống dựa trên các bằng chứng khoa học.

ĐBQH Nguyễn Hoàng Mai - Phó chủ nhiệm Ủy ban Xã hội chất vấn cả Bộ Y tế và Bộ Công Thương đã có nghiên cứu toàn diện các hoạt chất có trong các sản phẩm này chưa, có loại nào thuộc danh mục cấm hay kinh doanh có điều kiện. Theo ông Mai, để cấm hay quản lý cũng cần phải nghiên cứu, đánh giá đầy đủ.

Hiện Bộ Y tế và Bộ Công Thương có đề cập đến các cơ sở khoa học cho đề xuất của từng bộ. Trong phiên phiên giải trình ngày 4/5, cơ sở do Bộ Y tế đưa ra là dựa trên thông tin mà Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cùng một số tổ chức chống thuốc lá (như CTFK, HealthBridge, SEATCA) cung cấp. Trong khi đó, Bộ Công Thương cho biết cơ quan này đã xem xét kết quả đánh giá và công bố khoa học từ Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA), cùng một số nghiên cứu khác từ chính phủ các nước.

Đối với TLLN, FDA hiện chỉ cấp phép cho 2 sản phẩm trong số hàng loạt đơn đệ trình từ nhiều công ty khác nhau. Một trong số đó được FDA cấp chỉ định là sản phẩm thuốc lá “Điều chỉnh về mức độ nguy cơ – Giảm thiểu phơi nhiễm với các chất gây hại lên cơ thể”. Điều này có nghĩa, sản phẩm TLLN mà FDA kiểm nghiệm có hàm lượng các chất gây hại thấp hơn so với thuốc lá điếu.

Tại Nhật Bản, Cục Môi trường thuộc Viện Y tế công cộng Quốc gia với phòng thí nghiệm thuộc Mạng lưới phòng thí nghiệm thuốc lá của WHO (TobLabNet) sau khi nghiên cứu về TLLN cũng đưa ra kết luận: Hàm lượng nicotine, tar (nhựa thuốc) và các chất độc như carbon monoxide (CO) và nitrosamine trong TLLN thấp hơn rất nhiều so với thuốc lá điếu.

Theo đánh giá của các chuyên gia, giảm phơi nhiễm sẽ có tiềm năng giảm nguy cơ mắc các bệnh do hút thuốc lá điếu gây ra.

Cụ thể, Viện Đánh giá Rủi ro Liên Bang Đức (BfR[NPM7] ) sau khi kiểm định khoa học về TLLN đã công bố: Dù cần thêm nghiên cứu để xác định mức độ giảm tác hại, nhưng "sự giảm thiểu khoảng 80 - 99% hàm lượng các chất độc hại được xác nhận là một con số đáng kể, và đặt tiền đề cho khả năng của TLLN trong giảm thiểu tác động lên sức khỏe ".

Như vậy, bên cạnh khuyến nghị từ WHO, nhiều cơ quan y tế quốc tế và chính phủ các nước đã thực hiện nghiên cứu độc lập và công bố bằng chứng khoa học về TLLN. Do vậy, các chuyên gia, ĐBQH cho rằng cần phải xem xét toàn bộ các nghiên cứu quốc tế trên toàn cầu để đảm bảo sự công bằng, minh bạch trong khoa học. Kết quả đánh giá này mang tính then chốt, bên cạnh việc rà soát hệ thống pháp lý hiện hành, để giúp các cơ quan quản lý đưa ra quyết định công tâm với các giải pháp khoa học thay thế cho thuốc lá điếu.

So sánh mức độ gây hại giữa khí hơi TLLN và khói thuốc lá điếu.

WHO đã khuyến nghị các quốc gia kiểm soát thuốc lá làm nóng theo luật thuốc lá hiện hành

Mặc dù WHO khẳng định TLLN và các sản phẩm thuốc lá mới khác vẫn gây hại, nhưng cơ quan này cũng xác nhận hàm lượng các chất có hại do khí hơi aerosol của TLLN giảm đáng kể so với khói của thuốc lá điếu. Tổ chức này cũng khuyến nghị các quốc gia kiểm soát TLLN theo luật thuốc lá hiện hành. Khuyến nghị này hiện vẫn đang hiệu lực cho đến nay.

Trong nước, gần đây PGS.TS.BS. Trần Khánh Toàn - Giảng viên cao cấp Bộ môn Y học gia đình, Đại học Y Hà Nội cho biết, FDA Mỹ phê duyệt cho một loại TLLN với chỉ định là sản phẩm thuốc lá giảm thiểu nguy cơ, đồng thời phân tích lý do cho quyết định này của FDA.

Thứ nhất vì TLLN làm giảm các thành phần độc hại trong khói thuốc, như là các chất gây ung thư là formaldehyde, CO và nitrosamine. Đây đều là những chất rất nguy hại và đặc biệt là gây ung thư khi hút thuốc lá.

Thứ hai, người đang hút thuốc chuyển sang TLLN thì các chỉ điểm sinh học liên quan đến tác hại thuốc lá trong cơ thể cũng giảm theo.

Theo báo cáo gần nhất của WHO, 175 quốc gia đã đưa TLLN quản lý. Do đó, các chuyên gia đặt vấn đề, Việt Nam có thể tham khảo cách mà 175 quốc gia này quản lý TLLN như thế nào để tăng cường hiệu quả việc kiểm soát thuốc lá toàn diện, thay vì chấp nhận hạn chế trong năng lực thanh kiểm.

Quang Lê