'Khoảng trống' quy chuẩn điểm sạc xe điện tại chung cư

Khu vực để xe điện tại chung cư Phú Mỹ Complex (phường Xuân Đỉnh). Ảnh: Linh Hoàng

Thiếu quy định, các bên đều lúng túng

Nhu cầu sử dụng xe máy điện và ô tô điện tại các đô thị lớn như Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh đang tăng mạnh, đồng thời đề nghị bổ sung điểm sạc trong tầng hầm, khu vực để xe cũng tăng. Thực tế này đòi hỏi một khung pháp lý rõ ràng, thống nhất. Tuy nhiên, QCVN 04:2021/BXD lại chưa quy định bất kỳ khái niệm chính thức nào về “điểm sạc”, “trụ sạc” hay “trạm sạc xe điện”. Quy chuẩn chỉ dừng lại ở các yêu cầu về diện tích đỗ xe, không đề cập đến đặc thù của thiết bị sạc và pin năng lượng, vốn có nguy cơ phát nhiệt và cháy nổ cao nếu vận hành không đúng tiêu chuẩn.

PGS.TS Nguyễn Hồng Tiến, nguyên Cục trưởng Cục Hạ tầng kỹ thuật (Bộ Xây dựng) cho rằng sự thiếu đồng bộ của hệ thống quy chuẩn hiện nay khiến cả chủ đầu tư, ban quản lý và cư dân đều khó khăn. Ông phân tích, điểm sạc xe điện có những yếu tố rủi ro đặc thù, đặc biệt là nguy cơ cháy nhiệt từ pin lithium-ion.

“Nếu không được bố trí trong khu vực có thông gió, thoát khói đạt chuẩn, sự cố có thể lan truyền rất nhanh trong không gian tầng hầm. Trong khi đó, QCVN 04:2021/BXD không yêu cầu bố trí khu vực riêng cho trụ sạc, cũng không quy định hệ thống kỹ thuật phải được thiết kế chuyên biệt”, ông nói.

Luật Nhà ở 2023 và các văn bản hướng dẫn đã yêu cầu các chung cư hạng 1 (chung cư cao cấp) phải có tiện ích đỗ xe và bắt buộc phải có điểm, trụ sạc cho xe điện, đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng về xe điện và nâng cao tiêu chuẩn tiện ích cho phân hạng cao. Tuy nhiên các quy định cụ thể về tỷ lệ hay số lượng điểm sạc vẫn đang chờ các văn bản dưới luật và quy chuẩn kỹ thuật quốc gia chi tiết hơn. Do đó, phần lớn các khu chung cư hiện nay, bao gồm cả chung cư trung cấp và bình dân, không bắt buộc phải có hệ thống sạc từ giai đoạn thiết kế.

Một trong những khoảng trống lớn là yêu cầu về bố trí vị trí điểm sạc. Hiện chưa có quy định về khoảng cách an toàn tối thiểu, khu vực ưu tiên, vị trí đối với lối thoát hiểm hay hệ thống kỹ thuật của tầng hầm. Trong khi đó, đặc thù của tầng hầm chung cư là không gian hẹp, mật độ phương tiện lớn, nhiều vật liệu dễ cháy, đòi hỏi phải có tiêu chuẩn cụ thể để giảm nguy cơ lan truyền cháy khi xảy ra sự cố với pin điện.

Đặc biệt, quy chuẩn cũng chưa nêu yêu cầu về thông gió, thoát khói dành riêng cho khu vực có xe điện sạc pin. So với xe xăng truyền thống, pin lithium-ion phát sinh lượng khói độc và khí nóng cao hơn nhiều khi cháy, hiện tượng “cháy nhiệt” cũng khó kiểm soát. Tuy nhiên, QCVN 04:2021/BXD chỉ đưa ra quy định chung về thông gió tầng hầm, chưa tách riêng khu vực có điểm sạc.

Một vấn đề khác là hệ thống điện phục vụ khu vực sạc. Sạc xe điện cần nguồn điện ổn định, dây dẫn có khả năng chịu tải lớn, hệ thống bảo vệ riêng và giải pháp chống quá dòng, quá nhiệt. Với các chung cư đang vận hành, việc cải tạo hạ tầng điện là thách thức lớn, song quy chuẩn hiện hành hoàn toàn không có hướng dẫn, khiến chủ đầu tư và ban quản lý lúng túng.

Ngoài ra cũng chưa có yêu cầu về hệ thống giám sát, phòng ngừa sự cố như cảm biến nhiệt, cảm biến khói phù hợp với đặc tính cháy nổ của pin điện, camera giám sát khu vực sạc hay phương thức cắt điện khẩn cấp. Điều này khiến việc triển khai điểm sạc tại chung cư thiếu nền tảng kỹ thuật bắt buộc để bảo đảm an toàn.

Mong sớm có quy chuẩn mới

Trước những khó khăn, vướng mắc trong công tác quản lý vận hành nhà chung cư, Sở Xây dựng thành phố Hồ Chí Minh đã có văn bản gửi Bộ Xây dựng đề xuất bổ sung quy định về việc lắp đặt trạm sạc xe điện. Sở cũng kiến nghị bổ sung quy định vào quy chế quản lý sử dụng nhà chung cư nhằm tránh phát sinh khiếu kiện giữa chủ đầu tư, ban quản lý và cư dân.

Thực tế cho thấy một số chung cư mới đã bố trí khu vực sạc với biển báo, phân khu, thiết bị an toàn đầy đủ. Một số tòa nhà lắp trạm sạc tại khu vực sân ngoài trời để giảm nguy cơ mất an toàn trong tầng hầm. Tuy nhiên, không ít chung cư đưa ra quy định cấm sạc hoặc thậm chí cấm gửi xe điện tại tầng hầm vì lo ngại nguy cơ cháy nổ.

Tại Hà Nội, gần đây đã xảy ra một số vụ việc gây không ít lúng túng cho các bên liên quan. Thông báo tạm dừng tiếp nhận xe điện tại tầng hầm của Ban quản lý Tổ hợp chung cư HH Linh Đàm (phường Hoàng Liệt) và bãi xe CT1 Thạch Bàn (phường Long Biên) đã gây xôn xao dư luận. UBND phường Hoàng Liệt ngay sau đó yêu cầu đơn vị quản lý không được từ chối xe điện của cư dân, đồng thời đề nghị chủ đầu tư xây dựng phương án bố trí khu vực để xe phù hợp với chủ trương chung.

Từ thực tế này, nhiều ý kiến cho rằng Bộ Xây dựng cần sớm bổ sung các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật riêng cho điểm sạc xe điện trong nhà chung cư.

Bộ Xây dựng cho hay, đang lấy ý kiến sửa đổi dự thảo QCVN 04:2021/BXD Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về nhà chung cư, trong đó bổ sung quy định đối với trạm sạc và trạm đổi pin cho xe điện. Dự kiến, dự thảo sẽ được hoàn thiện và trình cấp có thẩm quyền trong quý I-2026. Đây là điều kiện tiên quyết để bảo đảm an toàn cho cư dân, phù hợp đặc thù rủi ro cháy nổ của pin năng lượng. Khi có bộ khung pháp lý đầy đủ, việc thiết kế, nghiệm thu và quản lý vận hành sẽ thống nhất, góp phần thúc đẩy quá trình chuyển đổi sang phương tiện xanh tại các đô thị lớn.

Khánh An