Không dễ ứng phó với thách thức thương mại toàn cầu

Nhiều thách thức, rủi ro

Báo cáo của Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam (VINASME) cho thấy, Việt Nam đã tham gia vào nhiều hiệp định thương mại tự do (FTA) với các nước và khu vực trên thế giới. Những hiệp định này giúp doanh nghiệp có cơ hội tiếp cận thị trường quốc tế với thuế suất giảm hoặc miễn thuế.

Chế biến cá tra xuất khẩu. Ảnh minh họa

Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho việc xuất khẩu sản phẩm, đặc biệt là những mặt hàng có thế mạnh cạnh tranh của Việt Nam như nông sản, thủy sản và hàng công nghiệp nhẹ. Ngoài ra, FTA còn mang lại cơ hội tiếp cận các thị trường tiêu thụ lớn; đồng thời thúc đẩy doanh nghiệp tham gia vào các chuỗi cung ứng khu vực và toàn cầu.

Tuy nhiên, theo TS. Tô Hoài Nam - Phó Chủ tịch Thường trực kiêm Tổng thư ký VINASME, những thách thức mà các doanh nghiệp đang phải đối mặt trong hành trình hội nhập cũng là rất lớn. Đó là nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa không có đủ năng lực vốn và khả năng cạnh tranh với các doanh nghiệp lớn hơn và các đối thủ nước ngoài khi tham gia vào các thị trường quốc tế. Đa phần doanh nghiệp không có bộ phận pháp chế chuyên trách, dẫn đến việc thiếu hiểu biết về các quy định pháp lý, hợp đồng thương mại và quyền sở hữu trí tuệ, dễ gặp rủi ro trong giao dịch quốc tế.

Mặc dù thuế quan giảm, các biện pháp phi thuế quan như tiêu chuẩn kỹ thuật, quy định vệ sinh an toàn thực phẩm và các yêu cầu khác vẫn là trở ngại lớn đối với doanh nghiệp khi xuất khẩu hàng hóa. Doanh nghiệp cũng phải đối mặt với các rủi ro như biến động tỷ giá, giá nguyên liệu, hay các thay đổi chính sách thương mại quốc tế. Đây là một trong những yếu tố làm ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.

Đáng chú ý, thời gian qua, các quốc gia gia tăng sử dụng biện pháp phòng vệ thương mại. Theo số liệu của Bộ Công Thương, tính đến hết năm 2024 đã có 277 vụ việc điều tra phòng vệ thương mại liên quan đến hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam. Đặc biệt, trong số vụ việc đều liên quan đến các mặt hàng xuất khẩu thế mạnh như: tôm, cá tra, thép, gỗ mà những sản phẩm có giá trị xuất khẩu trung bình và nhỏ như máy cắt cỏ, mật ong, đĩa giấy.

Việc các quốc gia tăng điều tra, áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại là xu thế tất yếu. Tuy vậy, xu thế bảo hộ gia tăng đang gây áp lực đối với doanh nghiệp, ngành hàng là rất lớn, nhất là đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Nâng năng lực cạnh tranh, đa dạng hóa thị trường xuất khẩu

Giới chuyên gia, nhà quản lý dự báo mức độ phức tạp và quy mô của các vụ việc phòng vệ thương mại sẽ tăng lên. Do đó, để giảm thiểu các tác động tiêu cực đến hoạt động kinh doanh, doanh nghiệp cần nâng cao năng lực ứng phó với các vụ điều tra khi hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam tiếp tục có nhiều cơ hội để tiếp cận thị trường quốc tế.

Dệt may là một trong những ngành hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam. Ảnh minh họa

TS Nguyễn Thị Thu Trang - Giám đốc Trung tâm WTO và Hội nhập (VCCI) khuyến nghị, với việc tham gia, ký kết nhiều FTA, doanh nghiệp cần tăng cường khai thác lợi thế này để đa dạng hóa thị trường xuất khẩu. Theo đó, ngoài việc đảm bảo tập trung tăng trưởng vào các thị trường lớn cần lên phương án tiếp cận với các thị trường khác. Điều này sẽ giúp cân bằng xuất khẩu trên phương diện khả năng ứng phó bù đắp về doanh thu và sản lượng cao hơn.

Cùng với đó, doanh nghiệp phải thường xuyên theo dõi sát sao chính sách thương mại của các quốc gia, thị trường xuất khẩu như chính sách thuế, chính sách về nguồn gốc hàng hóa, an toàn thực phẩm đối với người tiêu dùng, chính sách liên quan đến phòng vệ thương mại. Trong đó, doanh nghiệp, hiệp hội ngành hàng cần cân nhắc rủi ro về phòng vệ thương mại để xây dựng sản xuất, xuất khẩu hợp lý; chuẩn bị nguồn lực để đối phó với các nguy cơ kiện phòng vệ thương mại.

TS Tô Hoài Nam cho rằng, trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu đang thay đổi nhanh chóng, sự chủ động và tích cực của các cơ quan đại diện của Việt Nam ở nước ngoài trong việc hỗ trợ doanh nghiệp trong thương mại quốc tế là cực kỳ cần thiết. Điều này sẽ mang lại lợi ích không chỉ cho doanh nghiệp mà còn nâng cao vị thế của đất nước trên trường quốc tế.

Theo đó, cơ quan, đơn vị cần xây dựng và tối ưu hóa các kênh thông tin, tư vấn chính thức trên nền tảng trực tuyến tập trung và chuyên biệt để doanh nghiệp nhanh chóng, dễ dàng tìm kiếm thông tin và dữ liệu cần thiết về các thị trường quốc tế, quy định xuất khẩu và cơ hội kinh doanh tiềm năng.

Các cơ quan quản lý Nhà nước cần thường xuyên triển khai tổ chức các khóa học, hội thảo chuyên đề và chuyên sâu về thương mại quốc tế, nhất là phòng vệ thương mại; cùng các kỹ năng xuất khẩu, xây dựng thương hiệu và các vấn đề pháp lý liên quan...

Ánh Ngọc