Khuyến khích phụ nữ sinh con: Không chỉ trông vào hỗ trợ tài chính

Duy trì mức sinh thay thế là một trong bốn trụ cột chính sách được đề xuất trong Dự thảo Luật Dân số và thu hút nhiều góp ý, đề xuất trong chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV đang diễn ra.

Mức sinh thay thế là mức sinh trung bình của người phụ nữ trong toàn bộ cuộc đời sinh đủ số con để thay mình thực hiện chức năng sinh đẻ và duy trì (nòi giống). Khi tổng tỷ suất sinh là 2,1 con/phụ nữ, sẽ được coi là đạt mức sinh thay thế.

Tuy nhiên, tại Việt Nam, mức sinh thay thế đã giảm liên tục từ năm 2021 tới nay, xuống chỉ còn 1,91 con/phụ nữ và dự báo sẽ tiếp tục giảm trong các năm tiếp theo, theo Báo cáo đánh giá tác động chính sách Dự án Luật Dân số.

Theo dự báo, kịch bản mức sinh tiếp tục giảm, đến năm 2039, Việt Nam sẽ kết thúc thời kỳ dân số vàng; năm 2042 quy mô dân số trong độ tuổi lao động đạt đỉnh và sau năm 2054 dân số sẽ bắt đầu tăng trưởng âm.

Lúc đó, mức sinh thấp kéo dài sẽ tác động trực tiếp, sâu sắc tới quy mô, cơ cấu dân số và để lại nhiều hệ lụy như thiếu hụt lực lượng lao động, suy giảm quy mô dân số, đẩy nhanh tốc độ già hóa dân số, gia tăng các dòng di cư.

Phát biểu trong phiên thảo luận tại hội trường chiều ngày 10/11, đại biểu Nguyễn Thiện Nhân – Đoàn ĐBQH TP.HCM, so sánh Việt Nam với Nhật Bản và cho biết, Việt Nam có điểm bất lợi hơn so với nước bạn. Nhật Bản đã tận dụng được thời kỳ dân số vàng để tăng trưởng, còn Việt Nam dự báo chỉ tăng lao động đến năm 2035 và sau đó giảm.

Điều này đồng nghĩa rằng sau năm 2025, số lượng lao động giảm sẽ cản trở tăng trưởng kinh tế, đặt ra thách thức lớn nhất với phát triển kinh tế - xã hội Việt Nam trong thế kỷ XXI.

Đại biểu Nguyễn Thiện Nhân – Đoàn ĐBQH TP.HCM. Ảnh: Quochoi.vn

Với những đề xuất chính sách trong Dự thảo Luật Dân số, ông Nhân cho rằng, vẫn chưa đủ mạnh để đảm bảo duy trì mức sinh thay thế. Do đó, ông đề xuất, trước hết cần thay đổi chính sách tiền lương.

“Tiền lương tối thiểu phải đủ nuôi được người lao động và nuôi được một người con ăn học đàng hoàng tới 18 tuổi thì mới có điều kiện sinh một con, hay hai cha mẹ cùng làm mới nuôi được hai con”, vị đại biểu Quốc hội nhấn mạnh.

Cần các chính sách đi kèm hỗ trợ tài chính

Cũng tại phiên thảo luận, Đại biểu Tô Văn Tám – Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Ngãi kiến nghị, cần mở rộng quy định về chủ thể có trách nhiệm hỗ trợ người lao động duy trì mức sinh, thông qua các chính sách linh hoạt về nghỉ sinh, hỗ trợ tài chính hoặc môi trường làm việc thân thiện.

Thực tế cho thấy, nhiều phụ nữ dù có nhu cầu sinh con nhưng vẫn ngại nghỉ sinh do lo lắng về thu nhập hoặc cơ hội nghề nghiệp. Do đó, “nếu có sự chung tay của các tổ chức kinh tế, doanh nghiệp, qua đó hỗ trợ người lao động thực hiện thiên chức làm mẹ mà không bị thiệt thòi, thì chính sách duy trì mức sinh mới thực sự khả thi”, ông Tám phân tích.

Đại biểu Tô Văn Tám, Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Ngãi phát biểu ý kiến. Ảnh: quochoi.vn

Vị đại biểu này cũng đề xuất rà soát, hệ thống lại quy định về hỗ trợ tài chính cho phụ nữ sinh đủ hai con trước 35 tuổi là theo hướng hỗ trợ tài chính cho tất cả phụ nữ sinh đủ hai con, không giới hạn độ tuổi.

Ông Tám cho rằng, dự thảo luật chưa tính đến hoàn cảnh cá nhân của người phụ nữ sinh con sau tuổi 35 – những người có thể muốn sinh trước 35 tuổi nhưng vì nhiều điều kiện do sự nghiệp, áp lực công việc, điều kiện kinh tế, tìm kiếm việc làm, tìm kiếm bạn đời phù hợp, các yếu tố khách quan khác mà chưa thể.

"Họ cũng sinh đủ con, chỉ vì yếu tố tuổi tác mà không được hỗ trợ, cho nên chưa công bằng và thiếu tính toàn diện. Do vậy cần quy định đồng bộ hơn theo hướng hỗ trợ cho các phụ nữ sinh hai con ở tất cả các độ tuổi", ông Tám đề xuất.

Đại biểu Nguyễn Hoàng Uyên – Đoàn ĐBQH tỉnh Tây Ninh bổ sung, việc phát triển hệ thống dịch vụ chăm sóc trẻ em cần được xem là một trụ cột quan trọng trong chính sách khuyến khích sinh đẻ.

Đại biểu phân tích: “Nhiều phụ nữ không dám sinh con thứ hai vì không có người trông trẻ hoặc phải nghỉ việc dài ngày để chăm con. Do đó, Nhà nước cần đầu tư và khuyến khích xã hội hóa dịch vụ trông giữ trẻ, giáo dục mầm non, nhất là ở khu vực đô thị và vùng công nhân”.

Đây không chỉ là chính sách hỗ trợ phụ nữ, mà còn là biện pháp thúc đẩy bình đẳng giới và nâng cao năng suất lao động. Khi phụ nữ có điều kiện quay lại công việc sớm, doanh nghiệp cũng hưởng lợi từ sự ổn định nhân lực.

“Chăm sóc con không chỉ là trách nhiệm của người mẹ. Chính sách cần thúc đẩy vai trò của người cha trong việc cùng chia sẻ công việc gia đình, qua đó hình thành văn hóa bình đẳng và sẻ chia trong mỗi gia đình Việt Nam hiện đại”, bà Uyên nhấn mạnh.

Kiều Mai