Khuyến nghị đẩy mạnh công tác phân luồng trong giáo dục phổ thông, tạo nguồn nhân lực có trình độ và kỹ năng

Học sinh Hà Nội trong kỳ thi tốt nghiệp phổ thông trung học. Ảnh: Hoài Linh

PHÂN LUỒNG TRONG GIÁO DỤC LÀ VẤN ĐỀ QUAN TRỌNG ĐỐI VỚI SỰ NGHIỆP CỦA MỖI NGƯỜI VÀ SỰ PHÁT TRIỂN NHÂN LỰC QUỐC GIA

Giáo dục ngày càng đóng vai trò quan trọng đối với sự phát triển của mỗi quốc gia. Trên thế giới, nhiều quốc gia đã và đang quan tâm đầu tư để phát triển giáo dục cả về số lượng và chất lượng, đảm bảo sự công bằng trong tiếp cận giáo dục và ứng dụng mạnh mẽ những thành tựu của khoa học, công nghệ, nhất là công nghệ thông tin, công nghệ giáo dục hiện đại.

Hiện nay, cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, nhất là công nghệ số, trí tuệ nhân tạo đã tạo ra những thay đổi sâu rộng trong mọi lĩnh vực kinh tế, văn hóa, xã hội đến giáo dục, thúc đẩy phát triển hệ sinh thái giáo dục, phát triển khả năng tự học, tự phát triển liên tục, suốt đời và khởi nghiệp tự thân.

Sự thay đổi nhanh chóng của công nghệ đưa đến những thay đổi về cơ cấu ngành nghề, trình độ sản xuất, kéo theo đó là sự biến đổi sâu sắc của thị trường lao động với yêu cầu về chất lượng nguồn nhân lực ngày càng cao.

Ở Việt Nam, yêu cầu xây dựng con người, xây dựng nguồn nhân lực đặt ra rất quan trọng và cấp bách, đòi hỏi phải đột phá phát triển giáo dục và đào tạo, góp phần xây dựng thế hệ con người Việt Nam mới có lòng yêu nước và tự hào dân tộc, đủ bản lĩnh, trí tuệ, năng lực, trình độ, sức khỏe để đáp ứng yêu cầu xây dựng, phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc trong giai đoạn phát triển mới.

Nhận thức sâu sắc, đầy đủ và thực hiện nhất quán quan điểm giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, quyết định tương lai của dân tộc. Phát triển giáo dục và đào tạo là sự nghiệp của Đảng, Nhà nước và của toàn dân. Nhà nước giữ vai trò định hướng chiến lược, kiến tạo phát triển, bảo đảm nguồn lực và công bằng trong giáo dục. Công tác phân luồng trong giáo dục là một vấn đề có ý nghĩa quan trọng đối với sự nghiệp của mỗi con người và sự phát triển nhân lực quốc gia.

Học sinh Hà Nội trong kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông. Ảnh: Hoài Linh

Những năm qua, chủ trương phân luồng trong giáo dục phổ thông đã được khẳng định trong nhiều các văn bản chỉ đạo của Đảng, Nhà nước, thời gian tới, công tác phân luồng trong giáo dục phổ thông không chỉ tiếp tục kiên trì theo đuổi các mục tiêu, nhiệm vụ đã xác định mà cần tiếp tục điều chỉnh, đổi mới từ tiếp cận, nội dung và phương thức triển khai hướng đến tạo sự thống nhất trong nhận thức của toàn xã hội về nghề nghiệp, và sự lựa chọn "học nghề - khởi nghiệp - học suốt đời" của người học sau giáo dục phổ thông phù hợp với năng lực, hoàn cảnh bản thân, thích ứng kịp thời với những biến động nhanh và sâu rộng của xã hội hiện đại.

MỘT SỐ KHUYẾN NGHỊ ĐẨY MẠNH CÔNG TÁC PHÂN LUỒNG TRONG GIÁO DỤC PHỔ THÔNG, TẠO NGUỒN NHÂN LỰC CÓ TRÌNH ĐỘ, KỸ NĂNG, ĐÁP ỨNG YÊU CẦU PHÁT TRIỂN ĐẤT NƯỚC TRONG GIAI ĐOẠN MỚI

1. Nâng cao nhận thức, đổi mới tư duy và hành động của cả hệ thống chính trị, toàn xã hội về vị trị, vai trò của công tác giáo dục hướng nghiệp và phân luồng học sinh trong giáo dục phổ thông, đáp ứng yêu cầu tạo nguồn nhân lực có trình độ, kỹ năng cao, yếu tố then chốt cho thực hiện đột phá phát triển giáo dục và đào tạo, phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. bảo đảm thúc đẩy tiến bộ xã hội, mở rộng cơ hội, tạo môi trường thuận lợi, bình đẳng để học sinh được hỗ trợ khám phá bản thân, xác định lộ trình học tập và nghề nghiệp phù hợp với năng lực, sở thích cá nhân; hình thành hệ thống giáo dục mở, linh hoạt, kết nối liên thông giữa giáo dục phổ thông - giáo dục nghề nghiệp - giáo dục đại học - học tập suốt đời.

Đẩy mạnh tuyên truyền trên các nền tảng số, xây dựng chuyên trang, chuyên mục về thông tin giáo dục hướng nghiệp và nhân lực quốc gia, tích hợp thông tin khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo của các nhà trường với thông tin thị trường lao động từng địa phương, toàn quốc, khu vực và quốc tế, những ngành nghề mới, công nghệ then chốt trên các lĩnh vực, giúp các nhà trường, giáo viên và phụ huynh tiếp cận về nghề nghiệp kịp thời, chính xác, đầy đủ, toàn diện.

2. Hoàn thiện các quy định pháp luật để kịp thời tháo gỡ điểm nghẽn, nút thắt về thể chế, cơ chế, chính sách phân luồng trong giáo dục phổ thông. Sửa đổi, bổ sung các quy định nhằm thực hiện đầy đủ, kịp thời các chính sách học bổng, trợ cấp xã hội, miễn, giảm học phí, chi phí sinh hoạt cho học sinh và giáo viên, cán bộ kiêm nhiệm thực hiện giáo dục hướng nghiệp, trải nghiệm trong các nhà trường phổ thông.

3. Đổi mới nội dung, phương pháp giáo dục hướng nghiệp trong chương trình Giáo dục phổ thông 2018, chú trọng giáo dục đạo đức, nhân cách và hệ giá trị chuẩn mực con người Việt Nam gắn với phát triển năng lực và định hướng nghề nghiệp cần thiết cho học sinh. Ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số, trí tuệ nhân tạo trong khai chương trình giáo dục hướng nghiệp, trải nghiệm.

Thực hiện nghiêm nguyên tắc hướng nghiệp và phân luồng trong giáo dục phổ thông nhằm bảo đảm hài hòa giữa nguyện vọng, năng lực học tập của học sinh với nhu cầu, xu hướng phát triển nhân lực, kinh tế - xã hội, bảo đảm tính hệ thống, linh hoạt, liên thông, tạo cơ hội học tập suốt đời cho học sinh các cấp học, trình độ đào tạo (trung học nghề, cao đẳng, đại học, giáo dục nghề nghiệp, giáo dục thường xuyên…) có thể tự học tập, tự tạo việc làm hoặc chuyển đổi nghề nghiệp.

Xây dựng bộ công cụ đánh giá năng lực, sở thích học sinh để tư vấn hướng nghiệp được khoa học. Thường xuyên kiểm tra, đánh giá, theo dõi hoạt động giáo dục hướng nghiệp, kết quả phân luồng học sinh sau tốt nghiệp để phát hiện vấn đề và đề xuất giải pháp xử lý kịp thời.

4. Xây dựng đội ngũ giáo viên giáo dục hướng nghiệp, trải nghiệm có kỹ năng và chuyên môn về tư vấn nghề nghiệp chuyên nghiệp, bảo đảm đủ số lượng, cân đối về cơ cấu, khắc phục tình trạng thừa, thiếu giáo viên. Đổi mới nội dung, chương trình, đa dạng các phương thức đào tạo, bồi dưỡng giáo viên, cán bộ quản lý giáo dục hướng nghiệp, trải nghiệm ở các trường sư phạm đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông, chú trọng phát triển năng lực nghề nghiệp, thực hành nghề nghiệp trên môi trường số.

5. Ưu tiên bố trí ngân sách nhà nước thực hiện phân luồng trong giáo dục phổ thông. Đầu tư, nâng cấp cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học giáo dục hướng nghiệp, trải nghiệm, tổ chức thực hành nghề và khởi nghiệp cho học sinh trong các nhà trường phổ thông theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa.

Tăng cường phối hợp giữa nhà trường - gia đình - doanh nghiệp - địa phương trong giáo dục, phân luồng học sinh sau tốt nghiệp trung học cơ sở, trung học phổ thông và tổ chức, triển khai hiệu quả các mô hình giáo dục hướng nghiệp, trải nghiệm nghề nghiệp gắn với thực tiễn sản xuất tại doanh nghiệp, cơ sở sản xuất.

Sở Giáo dục và Đào tạo các địa phương tăng cường phối hợp liên ngành, liên cấp để triển khai hiệu quả các mục tiêu, chỉ tiêu, nhiệm vụ về đẩy mạnh công tác phân luồng học sinh trung học cơ sở, trung học phổ thông vào giáo dục nghề nghiệp, bảo đảm đồng bộ, hiệu quả, thực chất và phù hợp với điều kiện thực tiễn.

6. Từng bước triển khai mô hình "trường trung học nghề", kết hợp dạy nghề và dạy văn hóa tương đương trung học phổ thông cho học sinh tốt nghiệp trung học cơ sở, được xác định là giải pháp chiến lược nhằm nâng cao hiệu quả phân luồng trong giáo dục, đáp ứng nhu cầu nhân lực chất lượng cao trong bối cảnh phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Loại hình trường này không chỉ giúp học sinh phát triển toàn diện cả về kiến thức văn hóa lẫn kỹ năng nghề nghiệp cơ bản, mà còn tạo cơ hội cho người học được tiếp cận thị trường lao động sớm, giảm áp lực cho hệ thống giáo dục phổ thông và thúc đẩy sự gắn kết giữa nhà trường và doanh nghiệp, hiện thực hóa mục tiêu phân luồng giáo dục sớm và liên thông giữa các cấp học, trình độ đào tạo phù hợp với quy chuẩn quốc tế về định hướng phân luồng và học tập suốt đời cho học sinh sau trung học cơ sở.

Làm tốt công tác phân luồng giáo dục phổ thông trong các nhà trường phổ thông với sự phối hợp chặt chẽ giữa gia đình, nhà trường, doanh nghiệp sẽ là tiền đề thúc đẩy công tác phân luồng trong giáo dục ngày càng hiệu quả và góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và chất lượng nguồn lực có trình độ, có kỹ năng, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong giai đoạn mới.

Đây cũng là bài học rút ra từ kinh nghiệm các quốc gia trên thế giới cho thấy chất lượng con người phụ thuộc vào việc đầu tư phát triển nền giáo dục hiện đại, mà về bản chất đó là hệ thống giáo dục mở, tạo ra sự bình đẳng về tiếp cận giáo dục cho mọi người, ai cũng có thể học hành cũng như tạo cơ hội để người học sau khi tốt nghiệp trung học cơ sở, trung học phổ thông tiếp tục học ở cấp học, trình độ cao hơn hoặc tham gia lao động phù hợp với năng lực, điều kiện cụ thể của cá nhân.

Tài liệu tham khảo:

1. Báo cáo tổng kết 10 năm thực hiện Chỉ thị số 10-CT/TW ngày 05/12/2011 của Bộ Chính trị khóa XI về phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ 5 tuổi, củng cố kết quả phổ cập giáo dục tiểu học và trung học cơ sở, tăng cường phân luồng học sinh sau trung học cơ sở và xóa mù chữ cho người lớn.

2. Báo cáo tổng kết Quyết định số 522/QĐ-TTg, ngày 14/5/2018 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án "Giáo dục hướng nghiệp và định hướng phân luồng học sinh trong giáo dục phổ thông giai đoạn 2018 - 2025".

3. Chỉ thị số 29-CT/TW, ngày 05/01/2024 của Bộ Chính trị khóa XIII về công tác phổ cập giáo dục, giáo dục bắt buộc, xóa mù chữ cho người lớn và đẩy mạnh phân luồng học sinh trong giáo dục phổ thông.

4. Quyết định số 525/QĐ-TTg, ngày 06/3/2025 của Thủ tướng Chính phủ Ban hành Kế hoạch thực hiện Chỉ thị số 29-CT/TW ngày 05/01/2024 của Bộ Chính trị về công tác phổ cập giáo dục, giáo dục bắt buộc, xóa mù chữ cho người lớn và đẩy mạnh phân luồng học sinh trong giáo dục phổ thông đến năm 2030

5. Nghị quyết số 71-NQ/TW, ngày 22/8/2025 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo.