Kiểm soát các chất ô nhiễm: Cần nâng cao năng lực để giảm rủi ro môi trường

Kiểm soát các chất ô nhiễm. Ảnh minh họa. (Nguồn: Vietnam+)

Theo đại diện Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP), thời gian qua, Việt Nam đã thể hiện cam kết mạnh mẽ trong lĩnh vực bảo vệ môi trường khi tham gia Công ước Stockholm từ năm 2002 và Công ước Minamata từ năm 2013. Tuy nhiên, do đang trên đà phát triển, nên việc sử dụng các chất ô nhiễm hữu cơ khó phân hủy (POP) và thủy ngân vẫn còn phổ biến.

Trước thực tế đó, việc khởi động Dự án “Giảm thiểu phát thải và tác động của các chất ô nhiễm hữu cơ khó phân hủy (POP) và thủy ngân thông qua quản lý vòng đời sản phẩm và nhãn sinh thái,” được kỳ vọng sẽ góp phần trực tiếp giải quyết các thách thức, thúc đẩy mô hình sản xuất và tiêu dùng bền vững, đáp ứng yêu cầu mới từ các công ước quốc tế.

Thực hiện các cam kết quốc tế

Chia sẻ tại hội thảo khởi động dự án trên vào ngày 11/7, ông Patrick Haverman - Phó Trưởng Đại diện UNDP tại Việt Nam cho rằng việc sử dụng các chất POP và thủy ngân tiềm ẩn nguy cơ đối với sức khỏe và môi trường.

Thực tế đã chứng minh các chất POP (ví dụ thuốc bảo vệ thực vật, thuốc trừ sâu, dung môi, hóa chất công nghiệp,…) là những hóa chất hữu cơ có độc tính cao, khó bị phân hủy trong môi trường và có khả năng tích lũy sinh học, gây ra những tác động tiêu cực đến sức khỏe con người và môi trường.

Trong khi đó, thủy ngân (Hg) là một nguyên tố kim loại dạng lỏng, khí thải ra môi trường sẽ làm ô nhiễm không khí, đất và xâm nhập vào nguồn nước, rất nguy hiểm ngay cả khi phát thải ở nồng độ thấp.

Một số ví dụ điển hình được ông Patrick Haverman dẫn chứng như sự cố cháy tại Công ty Bóng đèn Phích nước Rạng Đông (năm 2019) khiến thủy ngân bị phát tán ra môi trường. Đây là vụ việc đã phản ánh rõ mức độ nghiêm trọng của ô nhiễm hóa chất và nhu cầu cấp thiết phải kiểm soát.

Vì vậy, việc khởi động Dự án “Giảm thiểu phát thải và tác động của các chất POP và thủy ngân thông qua quản lý vòng đời sản phẩm và nhãn sinh thái,” nhằm góp phần nâng cao năng lực quản lý an toàn đối với chất ô nhiễm; thúc đẩy các mô hình phát triển bền vững trong các ngành công nghiệp.

Trên cơ sở đó, ông Patrick Haverman nêu một số điểm cần lưu ý trong quá trình triển khai dự án để đảm bảo tính khả thi. Cụ thể là cần phải cập nhật nội dung dự án phù hợp với những cam kết mới trong Công ước Stockholm, Công ước Minamata và các hiệp định về ô nhiễm nhựa.

Ngoài ra, ông Patrick cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của sự phối hợp liên ngành. Bởi POP, thủy ngân và các hóa chất nguy hại không chỉ xuất hiện trong một lĩnh vực mà liên quan đến nhiều cơ quan quản lý khác nhau. Do vậy, sự dẫn dắt mạnh mẽ từ các cơ quan như Cục Môi trường, Cục Hóa chất, hay Cục Y tế dự phòng,... sẽ là yếu tố then chốt để triển khai hiệu quả dự án.

Về phía Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Thứ trưởng Lê Công Thành cho biết với vai trò là cơ quan đầu mối quốc gia thực hiện Công ước Stockholm, bộ đã nội luật hóa các quy định của công ước về Luật Bảo vệ Môi trường năm 2020, xây dựng quy chuẩn kỹ thuật về giới hạn các chất ô nhiễm khó phân hủy.

Kiểm soát các chất ô nhiễm để giảm thiểu rủi ro đối với môi trường và sức khỏe cộng đồng. (Ảnh: Hùng Võ/Vietnam+)

“Chúng tôi hy vọng với sự hỗ trợ của GEF, UNDP và sự phối hợp giữa các bộ, ngành, địa phương, dự án sẽ góp phần thực thi hiệu quả các quy định về bảo vệ môi trường, đặc biệt trong quản lý các chất POP và thủy ngân,” ông Thành nói và nhấn mạnh rằng việc khởi động dự án lần này cũng tiếp tục thể hiện quyết tâm của Việt Nam trong việc thực hiện các cam kết quốc tế, nhằm giảm thiểu rủi ro đối với môi trường và sức khỏe cộng đồng

Bảo vệ sức khỏe, thúc đẩy sản xuất bền vững

Giới thiệu thêm về Dự án “Giảm thiểu phát thải và tác động của các chất ô nhiễm hữu cơ khó phân hủy (POP) và thủy ngân thông qua quản lý vòng đời sản phẩm và nhãn sinh thái,” tại hội thảo, đại diện Cục Môi trường cho biết mục tiêu tổng thể của dự án này là bảo vệ sức khỏe con người và môi trường, đồng thời thúc đẩy mô hình sản xuất và tiêu dùng bền vững.

Với ý nghĩa đó, theo đại diện Cục Môi trường, dự án trên sẽ tập trung vào việc giảm thiểu sử dụng và phát thải các chất ô nhiễm hữu cơ khó phân hủy, bao gồm cả các chất POP mới, các chất POP phát sinh không chủ định (U-POP), cũng như thủy ngân trong toàn bộ vòng đời sản phẩm thuộc một số ngành công nghiệp tiêu biểu. Ví dụ như nhiệt kế, rơle thủy ngân...

Bên cạnh đó, để đạt các mục tiêu, dự án sẽ triển khai các công cụ như nhãn sinh thái, cơ chế tài chính xanh, mua sắm xanh. Trong đó, mục tiêu cụ thể là hoàn thiện và nâng cao hiệu quả thực thi chính sách quản lý các chất ô nhiễm khó phân hủy; thúc đẩy sản xuất, tiêu dùng theo hướng bền vững.

Về tình hình sử dụng các chất ô nhiễm ở trong nước, đại diện Cục Môi trường cho biết quá trình tăng trưởng công nghiệp và mức tiêu dùng ngày càng cao trong những năm qua, đã dẫn đến khả năng nhiều ngành sử dụng và phát thải một lượng lớn hóa chất, trong đó có các chất POP. Các chất POP thường được sử dụng làm nguyên liệu sản xuất hoặc phụ gia trong nhiều lĩnh vực như nhựa, resin, chất hóa dẻo, dầu bôi trơn, chất chống cháy, chất chống thấm, chất phủ hoặc xử lý bề mặt sản phẩm và chất kết dính.

Theo Cục Môi trường, trong bối cảnh phát triển hiện nay, việc chứng nhận nhãn sinh thái Việt Nam được xem là một công cụ nhằm thúc đẩy bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên thông qua hoạt động chứng nhận và tiêu dùng các sản phẩm, dịch vụ thân thiện với môi trường.

Ngoài những tiêu chí đã được ban hành, trong giai đoạn đến năm 2030, Việt Nam dự kiến bổ sung thêm các nhóm tiêu chí mới. Các nhóm này bao gồm lĩnh vực sản xuất bao bì, giấy và đồ dùng văn phòng; hóa mỹ phẩm; vật liệu xây dựng và gia dụng; cũng như các sản phẩm điện, điện tử, pin và ắc quy.

Tại hội thảo, đại diện một số đơn vị, tổ chức cũng hy vọng dự án sẽ góp phần giảm phát thải POP và thủy ngân; thúc đẩy mô hình sản xuất, tiêu dùng bền vững và kinh tế tuần hoàn thông qua thí điểm kiểm soát POP theo vòng đời sản phẩm; từ đó cải thiện môi trường và sức khỏe cộng đồng./.

(Vietnam+)