Kinh phí cho đề tài khoa học sau khi được phê duyệt sẽ được nhận ngay trong năm

Theo Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN), cơ chế tài chính cho việc thực hiện các đề tài khoa học và công nghệ sử dụng ngân sách nhà nước được điều chỉnh đã đồng bộ với các luật liên quan, như Luật Tài chính, Luật Ngân sách Nhà nước. Một số quy trình về kinh phí tài trợ cho các nhiệm vụ khoa học và công nghệ cũng được rút ngắn đáng kể.

(Ảnh minh họa)

Đổi mới sáng tạo song hành với khoa học công nghệ

Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo có hiệu lực từ 1/10/2025, thể hiện bước chuyển quan trọng trong tư duy phát triển khi lần đầu tiên đặt đổi mới sáng tạo ngang hàng với khoa học và công nghệ. Đổi mới sáng tạo được xác định là động lực then chốt cho tăng trưởng, với kỳ vọng đóng góp tới 3% GDP, vượt xa mức 1% từ khoa học công nghệ. Luật chuyển trọng tâm từ quản lý đầu vào sang đánh giá hiệu quả đầu ra, cho phép tổ chức, cá nhân sở hữu và thương mại hóa kết quả nghiên cứu, hưởng tối thiểu 30% thu nhập, từ đó tạo động lực đổi mới và gắn kết chặt chẽ giữa nghiên cứu với phát triển kinh tế - xã hội.

So với những quy trình, điều kiện trước đây, tại quy trình mới được quy định trong Luật Khoa học và Công nghệ và Đổi mới sáng tạo, khi lập dự toán, các địa phương và quỹ không cần tuyển chọn đề tài trước. Thay vào đó, địa phương sẽ dự kiến tổng kinh phí tài trợ cho các nhiệm vụ khoa học và công nghệ trong năm tới, sau đó kêu gọi tổ chức đăng ký thực hiện và tiến hành cấp kinh phí ngay.

Tại buổi họp báo giới thiệu 5 đạo luật quan trọng vừa được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 9, khóa XV mới đây, Thứ trưởng Bộ KH&CN Bùi Thế Duy thông tin, lần đầu tiên đưa đổi mới sáng tạo vào luật và đặt ngang hàng với khoa học công nghệ.

“Khoa học công nghệ chủ yếu là hoạt động của đội ngũ chuyên môn, các nhà khoa học, viện nghiên cứu. Đổi mới sáng tạo là hoạt động của toàn dân, biến tri thức, công nghệ thành những giá trị thực tiễn. Khi hai yếu tố này được đặt ngang hàng, đầu tư song hành thì việc luật đi vào cuộc sống sẽ nhanh và thực tế hơn”, Thứ trưởng Bùi Thế Duy cho hay.

Theo đó, đổi mới sáng tạo được kỳ vọng sẽ đóng góp khoảng 3% vào tăng trưởng GDP, và khoa học công nghệ số chỉ đóng góp 1%.

Nghiên cứu khoa học không còn phải “đếm hóa đơn”

Đánh giá về bước đột phá của luật mới, Thứ trưởng Bộ KH&CN cho biết tới đây, tổ chức sẽ không phải chờ tới 2 năm mới nhận được kinh phí để triển khai đề tài nghiên cứu, mà sau khi đăng ký và được phê duyệt, sẽ nhận hỗ trợ kinh phí cho các nhiệm vụ trong cùng năm.

Thứ trưởng Bộ KH&CN Bùi Thế Duy

Cụ thể, các quy trình xét duyệt, thẩm định và phê duyệt kinh phí hiện rút ngắn còn khoảng 6 tháng, tối đa 8 tháng, sau đó sẽ nhận được vốn hỗ trợ từ Nhà nước. Thậm chí trong một số trường hợp đặc biệt, thời gian cấp kinh phí có thể chỉ từ 3–4 tháng.

“Toàn bộ chi tiêu từ ngân sách được đưa về cơ chế khoán chi. Điều này có nghĩa là sau khi nhận được kinh phí, các tổ chức nghiên cứu được toàn quyền chủ động trong mua sắm, chi tiêu, trả lương theo đúng kế hoạch nghiên cứu – miễn là lưu lại đầy đủ chứng từ để phục vụ hậu kiểm. Cơ quan quản lý sẽ giám sát quá trình triển khai thông qua nền tảng số, đảm bảo minh bạch và hiệu quả”, Thứ trưởng Bùi Thế Duy nêu rõ.

Phân tích điểm nổi bật của Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo, Vụ trưởng Khoa học, kỹ thuật và công nghệ Nguyễn Phú Hùng cho biết, luật thể hiện sự chuyển đổi mạnh tư duy quản lý, từ quản lý chi tiêu sang quản theo kết quả đầu ra, không còn làm theo kiểu “đếm hóa đơn” như trước.

Việt Nam sẽ lấy thị trường, sản phẩm làm động lực, định hướng cho phát triển công nghệ và xác định các bài toán nghiên cứu liên quan. Theo đó, doanh nghiệp là trọng tâm để phát triển công nghệ.

“Doanh nghiệp được khuyến khích đầu tư cho nghiên cứu phát triển không chỉ bằng nguồn lực của mình mà còn được hỗ trợ thông qua ngân sách nhà nước, theo nguyên tắc vốn mồi. Họ cũng được tính khấu trừ về thuế", Vụ trưởng nói.

Luật cho phép doanh nghiệp được hạch toán các khoản chi cho hoạt động nghiên cứu và phát triển của doanh nghiệp như chi phí sản xuất kinh doanh, không còn giới hạn mức tối đa (trước đây là khoảng 1% doanh thu và chỉ áp dụng với doanh nghiệp có lãi). Các khoản chi này còn được tính khấu trừ thuế với hệ số ưu đãi vượt trội là 150% và có thể lên đến 200% nếu đầu tư vào công nghệ chiến lược.

Thêm vào đó, doanh nghiệp có lãi được trích tối đa 5% lợi nhuận trước thuế để lập quỹ đầu tư vào khởi nghiệp sáng tạo, nhằm khuyến khích các doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp lớn, hỗ trợ các khởi nghiệp sáng tạo nghiên cứu phát triển các công nghệ mới, mô hình kinh doanh mới mang tính đột phá. Ngoài ra, nhà nước cũng có chính sách ưu tiên mua sắm sản phẩm khoa học công nghệ của doanh nghiệp trong nước.

Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo cũng có riêng một điều quy định về tổng công trình sư với nhiều ưu đãi cho các nhà khoa học tài năng trong và ngoài nước.

Vân Anh/VOV.VN