Kinh tế tập thể - nhìn thẳng để đi đúng - Bài 2: Thiếu sự trợ lực
Những hạn chế của khu vực kinh tế tập thể (KTTT), cụ thể là hợp tác xã (HTX) thời gian qua một phần xuất phát từ nội tại của thành phần kinh tế này, nhưng cũng có phần từ chính cơ quan quản lý Nhà nước có liên quan và chính quyền địa phương. Việc cụ thể hóa các chủ trương, chính sách chưa kịp thời, việc triển khai thực hiện chính sách chưa thật quyết liệt, linh hoạt và hiệu quả... là những nguyên nhân dễ nhận thấy nhất.
Những năm qua, tỉnh đã dành nhiều sự quan tâm, tạo điều kiện để các mô hình KTTT được hình thành và phát triển trên nhiều lĩnh vực, nhiều ngành nghề. Tuy nhiên, sự trợ lực ấy là chưa đủ.
Thiếu chính sách hỗ trợ
Ông Lê Văn Sử, Phó chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau, thẳng thắn chỉ ra rằng, công tác quản lý Nhà nước về KTTT, HTX nông nghiệp còn nhiều bất cập. “Sự phối hợp hoạt động giữa các cơ quan quản lý Nhà nước, tổ chức chính trị - xã hội trong phát triển KTTT, HTX lĩnh vực nông nghiệp thiếu chặt chẽ, chưa hiệu quả. Sự lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện việc củng cố, đổi mới, phát triển kinh tế hợp tác, HTX nông nghiệp trong thời gian qua của nhiều cấp, ngành, địa phương chưa thật quyết tâm, thiếu triệt để”, ông Lê Văn Sử nhận định.
Nhận định này là minh chứng cụ thể qua việc thực hiện một số chính sách liên quan đến thu hút nhân lực, cho thuê đất, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất... cho các HTX.
Thực hiện Quyết định số 1231/BNN-KTHT ngày 9/4/2018 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn về việc phê duyệt Kế hoạch thí điểm mô hình đưa người trẻ tuổi tốt nghiệp đại học, cao đẳng về làm việc có thời hạn ở HTX nông nghiệp giai đoạn 2018-2020, tỉnh Cà Mau chỉ đưa được18 người có trình độ về làm việc tại các HTX trên địa bàn tỉnh.
Hay như chính sách giao đất, cho thuê đất, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất cho HTX nông nghiệp để xây dựng trụ sở, sân phơi, nhà kho... phục vụ sản xuất, kinh doanh, thời gian qua còn rất khiêm tốn.
Tính đến nay, tỉnh chỉ được 87 HTX (36,7%) có trụ sở làm việc, đây là con số thấp nhất so với các tỉnh trong khu vực đồng bằng sông Cửu Long. Trong số này, hầu hết các trụ sở đều không phải đất của HTX, phải mượn của thành viên hoặc cơ quan Nhà nước. Cụ thể, có 63,2% trụ sở HTX ở nhờ đất của thành viên và 11,5% HTX ở nhờ đất của cơ quan Nhà nước; 13,8% HTX thuê đất làm trụ sở và chỉ có 10,3% HTX có trụ sở thuộc đất của chính HTX.
Cục Sở hữu trí tuệ chứng nhận nhãn hiệu tập thể “Sản phẩm bồn bồn Cái Nước - Cà Mau”, đưa bồn bồn thành một trong những đặc sản nổi bật.
Tỉnh Tiền Giang có 194 HTX nông nghiệp, trong đó 132 HTX có trụ sở. Ðặc biệt, trong số này có 60% được địa phương cho thuê đất nhưng không thu tiền (315,8 ha); 51 HTX thuê đất cá nhân (3 ha); 17 HTX có quyền sử dụng đất (290,7 ha) để sản xuất, khai thác thủy sản, xây dựng trụ sở, nhà kho, nhà sơ chế bảo quản sản phẩm phục vụ sản xuất kinh doanh. Hay như tỉnh Ðồng Tháp, cũng có đến 51,3% HTX có trụ sở.
Cùng chung chính sách nhưng tỷ lệ trên địa bàn tỉnh Cà Mau đạt rất thấp, chỉ có thể được lý giải bởi sự thiếu quyết liệt của các đơn vị quản lý Nhà nước và chính quyền địa phương. Với tư cách là người đứng đầu địa phương, đồng chí Nguyễn Tiến Hải, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Ðảng, Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch HÐND tỉnh Cà Mau, thừa nhận, các chính sách hỗ trợ phát triển kinh tế HTX thời gian qua chưa tốt.
“Tôi nhận thiếu sót lĩnh vực này với các HTX. Lãnh đạo các sở, ngành, các huyện, thành phố cũng phải cùng nhận thiếu sót này vì tham mưu, đề xuất chưa kịp thời, chưa tốt, bởi tỉnh có thể hỗ trợ HTX tốt hơn”, đồng chí Nguyễn Tiến Hải phát biểu tại Hội nghị KTTT vừa qua.
Yếu trong quản lý
Ða phần hoạt động của HTX còn manh mún, nhỏ lẻ; sản phẩm làm ra ít, không đảm bảo chất lượng; chưa tạo được chuỗi liên kết trong sản xuất, tính bền vững không cao; còn hạn chế trong ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất, kinh doanh, dịch vụ... đó là hiện trạng của KTTT nói chung và HTX nông nghiệp của tỉnh nói riêng.
Toàn huyện Thới Bình hiện có 35 HTX, với 548 thành viên và khoảng 33 THT, với tổng số tổ viên tham gia là 332 người. KTTT của địa phương thời gian gần đây phát triển cả về chất lượng, số lượng, hoạt động khá đa dạng về ngành nghề, lĩnh vực. Song, theo ông Lý Minh Vững, Chủ tịch UBND huyện Thới Bình, dù đã có một số HTX thành công bước đầu trong tổ chức sản xuất theo liên kết chuỗi, mạnh dạn tìm kiếm đối tác, thị trường tiêu thụ sản phẩm nhưng liên kết sản xuất gắn với tiêu thụ hàng hóa nông sản của nông dân còn nhiều bất cập. Sự liên kết “4 nhà” vẫn chưa có tiếng nói chung; có rất ít hợp đồng được ký kết giữa nông dân với doanh nghiệp trong sản xuất, bao tiêu sản phẩm nông nghiệp và hợp đồng thường bị phá vỡ khi thị trường có những biến động bất lợi cho 1 trong 2 phía.
Dù đã qua nhiều mô hình HTX nông nghiệp gắn liền với chuỗi giá trị sản xuất và các sản phẩm nông nghiệp chủ lực của tỉnh hình thành, nhưng ông Lê Văn Sử đã không ít lần chỉ ra những khó khăn, hạn chế còn tồn tại ở các HTX nông nghiệp: “Các chỉ số phát triển KTTT của tỉnh còn thấp hơn so với bình quân chung cả nước và các tỉnh trong khu vực đồng bằng sông Cửu Long, quan trọng nhất là chưa tương xứng với tiềm năng, thế mạnh sẵn có của tỉnh nhà. Thực hiện liên kết giữa HTX với doanh nghiệp chưa chặt chẽ, thiếu bền vững”.
Thời gian qua, trên địa bàn tỉnh có rất nhiều sản phẩm nông nghiệp được chứng nhận đạt OCOP, thậm chí cả sản phẩm đạt chuẩn 3 sao, 4 sao cũng không ít. Tuy nhiên, đồng chí Nguyễn Tiến Hải nhận định, công tác xây dựng thương hiệu, nhãn hiệu và cả công tác quản lý thương hiệu, nhãn hiệu thời gian qua còn rất hạn chế, yếu kém.
Bánh phồng tôm Hàng Vịnh (huyện Năm Căn) là sản phẩm đặc trưng của xã với khoảng 20 hộ, 2 công ty và 1 HTX cùng làm nghề với nhiều chủ thể đạt chuẩn sản phẩm OCOP.
Cà Mau là tỉnh có nhiều sản phẩm mang tính đặc trưng với chất lượng rất tốt, tiêu biểu như con cua hay cá khô bổi. Tuy nhiên, thời gian qua đây cũng là những sản phẩm bị lợi dụng nhiều nhất. Rất nhiều nơi, nhiều quán ăn để bảng bán cua Cà Mau, nhưng thực sự không phải cua Cà Mau. Hay con cá bổi Cà Mau chất lượng tuyệt vời, nhưng chúng ta chưa thể ứng dụng được công nghệ để quản lý chất lượng, sản lượng. Từ đó dẫn đến tình trạng cá bổi nhiều nơi khác chạy về Cà Mau để mang thương hiệu, sau đó tuồn ra thị trường.
“Nhận thức của nhiều cấp ủy, tổ chức chính trị - xã hội, các ngành, cán bộ, đảng viên và Nhân dân về KTTT, HTX chưa thật sự đầy đủ, chưa thấy hết giá trị của nó trong nền kinh tế hiện nay. Sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền, cơ quan quản lý Nhà nước thời gian qua chưa thật sự tốt, chưa quyết liệt, chưa cụ thể. Bộ máy quản lý Nhà nước về KTTT chưa được kiện toàn, còn nhiều bất cập, không thống nhất, thiếu chặt chẽ, phân tán, đội ngũ nhân lực quản lý HTX còn yếu, chưa được đào tạo chuyên sâu, ít kinh nghiệm trong quản lý điều hành”, đó là những hạn chế được đồng chí Nguyễn Tiến Hải chỉ ra tại Hội nghị về KTTT vừa qua.
