Kịp thời sửa đổi Luật Ngân sách nhà nước để đáp ứng yêu cầu mới, nhiệm vụ mới

Chiều 28/4, Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) đã cho ý kiến về dự án Luật Ngân sách nhà nước (sửa đổi). Theo tờ trình của Chính phủ, dự thảo Luật có 7 chương, gồm 76 điều.

Trong đó đã sửa đổi nhiều nội dung quan trọng về đổi mới cơ chế phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi, đảm bảo vai trò chủ đạo của ngân sách trung ương (NSTW), tăng tính chủ động của ngân sách địa phương (NSĐP); ưu tiên nguồn lực cho phát triển khoa học công nghệ; cắt giảm, đơn giản quy trình, thủ tục trong quy trình ngân sách nhà nước (NSNN)...

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng trình bày báo cáo.

Nâng mức dư nợ vay cho chính quyền địa phương

Dự thảo quy định mức dư nợ vay của chính quyền địa phương thu gọn từ 3 nhóm địa phương xuống còn 2 nhóm địa phương và nâng mức dư nợ vay so với quy định hiện hành.

Đồng thời, bổ sung nguyên tắc ưu tiên bố trí chi NSNN cho phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; quy định về quỹ thực hiện nhiệm vụ này.

Dự thảo cũng quy định thêm một số nhiệm vụ chi NSNN được bố trí từ hai nguồn (chi đầu tư công và chi thường xuyên): công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, giải phóng mặt bằng; chi phí chuẩn bị, phê duyệt dự án đầu tư công sử dụng vốn ODA, vốn vay ưu đãi của nhà tài trợ nước ngoài; lập, thẩm định, phê duyệt báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, báo cáo đề xuất chủ trương đầu tư; lập, thẩm định, quyết định đầu tư dự án, hoạt động quy hoạch…; điều chỉnh tăng mức bố trí dự phòng từ 2% đến 5%.

Bên cạnh việc sửa đổi, dự thảo quy định một số nội dung mới bao gồm bổ sung 1 điều về nhiệm vụ, quyền hạn của Thủ tướng Chính phủ trong: quy định việc xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, dự toán NSNN năm sau; quyết định giao nhiệm vụ thu, chi ngân sách cho từng bộ, cơ quan trung ương chi tiết chi đầu tư phát triển, chi thường xuyên theo từng lĩnh vực và từng tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương; quyết định phân bổ chi tiết đối với các khoản chưa phân bổ chi tiết; quyết định sử dụng dự phòng NSTW.

Trong phân cấp ngân sách trung ương và địa phương, dự thảo đã thay đổi căn bản phương thức phân chia các khoản thu phân chia thuế thu nhập doanh nghiệp, thu nhập cá nhân, tiêu thụ đặc biệt, bảo vệ môi trường.

Cùng với đó, bổ sung quy định cân đối nguồn thu thuế giá trị gia tăng (bao gồm cả thuế giá trị gia tăng hàng nhập khẩu), sau khi trừ hoàn thuế giá trị gia tăng mới thực hiện phân chia NSTW (70%) và NSĐP (30%). Bổ sung quy định phần 30% thuế giá trị gia tăng sau khi trừ hoàn thuế phân bổ theo nguyên tắc, tiêu chí (dân số, diện tích...) và tính đến các yếu tố đặc thù của từng địa phương.

Liên quan đến phân cấp, phân quyền, dự thảo quy định thẩm quyền Quốc hội, HĐND các cấp ở địa phương quyết định dự toán chi NSNN, chi tiết theo chi đầu tư phát triển và chi thường xuyên, nhưng không quyết định chi tiết lĩnh vực giáo dục - đào tạo, dạy nghề, khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; quyết định phân bổ ngân sách cho các bộ, cơ quan trung ương, cơ quan, đơn vị và địa phương chi tiết chi đầu tư phát triển và chi thường xuyên.

Chính phủ được điều chỉnh dự toán thu, chi của một số bộ, cơ quan trung ương và một số địa phương. Thẩm quyền này hiện thuộc UBTVQH. Chính phủ cũng được điều chỉnh bội chi, mức vay nợ chính quyền địa phương Quốc hội đã quyết định trong phạm vi bội chi NSNN, vốn đang thuộc thẩm quyền Quốc hội.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải điều hành phiên họp.

Cắt giảm, đơn giản hóa nhiều thủ tục, quy trình trong công tác ngân sách

Ngoài ra, dự thảo đã cắt giảm, đơn giản hóa nhiều thủ tục, quy trình trong công tác ngân sách. Chẳng hạn, trong xây dựng dự toán, đã cắt giảm và đơn giản hóa thủ tục: quy trình xây dựng và thông báo số kiểm tra thu, chi ngân sách hằng năm, dự kiến thu, chi ngân sách 2 năm tiếp theo; quy trình xây dựng và báo cáo kế hoạch tài chính - NSNN 3 năm; trình tự và yêu cầu lập dự toán chi, nhất là lĩnh vực khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; về xử lý nhu cầu kinh phí tăng thêm đối với các chế độ, chính sách do Luật quy định theo hướng lập dự toán ngân sách năm sau bao quát các chế độ, chính sách tại thời điểm lập.

Trong quá trình chấp hành ngân sách, đã cắt giảm và đơn giản hóa thủ tục do đã sửa Luật theo hướng tăng phân cấp, phân quyền của UBTVQH, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, UBND các cấp.

Trong quá trình quyết toán NSNN, đã đơn giản hóa và giảm thủ tục: quy trình kiểm tra và nội dung, thủ tục xét duyệt quyết toán của cơ quan tài chính và đơn vị dự toán cấp I; bỏ thủ tục thẩm định quyết toán của cơ quan tài chính cấp trên đối với ngân sách cấp dưới trực tiếp ở địa phương.

Đối với quy trình ở địa phương, dự thảo cắt giảm thủ tục một số chế độ, chính sách giao cho UBND cấp tỉnh ban hành trong các trường hợp: được HĐND cấp tỉnh giao; các chế độ, chính sách phòng, chống, khắc phục hậu quả thiên tai, thảm họa, dịch bệnh nghiêm trọng.

Phát biểu giải trình thêm tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho hay, theo chương trình trước đây, dự án Luật này sẽ được trình Quốc hội trong tháng 10. Tuy nhiên, vừa qua có nhiều vấn đề cấp bách phát sinh. Do đó, Chính phủ đã chỉ đạo Bộ Tài chính trình sớm tại kỳ họp tháng 5/2025.

Theo Bộ trưởng, vừa qua, các Nghị quyết, Kết luận của Đảng đã nêu, Tổng Bí thư Tô Lâm cũng đã chỉ đạo tập trung sửa đổi, bổ sung các luật, trong đó có Luật NSNN để trình Quốc hội xem xét biểu quyết thông qua tại kỳ họp thứ 9. Nghị quyết của Quốc hội cũng giao Chính phủ chỉ đạo các bộ ngành liên quan tiếp tục nghiên cứu sửa đổi toàn diện Luật NSNN, báo cáo Quốc hội tại kỳ họp thứ 9 theo kết luận của Bộ Chính trị và Nghị quyết của Quốc hội.

Thực tiễn hiện nay cho thấy "không sửa không được". Đặc biệt là liên quan đến Nghị quyết 57, Bộ Chính trị chỉ đạo Chính phủ trình Quốc hội sửa tất cả các luật liên quan. Việc thực hiện sắp xếp lại bộ máy hành chính địa phương từ 3 cấp còn 2 cấp, đi vào hoạt động ngay từ 1/7/2025 cũng đòi hỏi phải sửa luật này để điều chỉnh dự toán ngân sách theo mô hình chính quyền mới.

"Dù áp lực nhưng Bộ Tài chính đã nỗ lực, cố gắng đáp ứng chỉ đạo của Đảng, Nhà nước. Bộ Tài chính sẽ tiếp thu tối đa các ý kiến, làm việc chặt chẽ với Ủy ban Kinh tế và Tài chính để tiếp tục hoàn thiện dự án Luật, đảm bảo chất lượng cao nhất khi trình ra Quốc hội" - Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng khẳng định.

Hoàng Yến