Làm gì để tạo tăng trưởng bền vững cho thương mại điện tử?

Vẫn là bài toán khó

Tại diễn đàn toàn cảnh thương mại điện tử Việt Nam 2024 do Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam (VECOM) tổ chức ngày 25/4 tại Hà Nội, bà Lê Hoàng Oanh, Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) cho biết, TMĐT Việt Nam 10 năm qua đã phát triển mạnh mẽ với tốc độ từ 16-30%/năm. Doanh thu bán lẻ năm 2023 tăng 25% so với năm 2022, đạt 20,5 tỷ USD.

Sự phát triển nhanh của TMĐT gắn liền với sự tăng trưởng của nhiều lĩnh vực liên quan. Trong vài năm gần đây, dịch vụ thanh toán và hoàn tất đơn hàng tăng trưởng nhanh chóng với công nghệ hiện đại đã góp phần thúc đẩy TMĐT nói chung và bán lẻ trực tuyến phát triển mạnh mẽ. Hoạt động xuất khẩu trực tuyến hình thức doanh nghiệp (DN) tới người tiêu dùng cuối cùng (B2C Cross Border Ecommerce) bước sang giai đoạn mới. Lĩnh vực công nghệ giáo dục tiếp tục tăng trưởng với những cơ hội thị trường mới. Đồng thời, sự tăng trưởng nhanh của lĩnh vực bán lẻ hàng hóa trực tuyến và gọi đồ ăn công nghệ đã tác động tiêu cực tới môi trường, đặc biệt là phát sinh lượng lớn rác thải nhựa.

Chỉ số TMĐT Việt Nam được tổng hợp từ ba chỉ số thành phần, bao gồm nguồn nhân lực và hạ tầng công nghệ thông tin, giao dịch TMĐT giữa DN với người tiêu dùng (B2C) và giao dịch TMĐT giữa DN với DN (B2B). TP Hồ Chí Minh tiếp tục dẫn đầu xếp hạng Chỉ số TMĐT Việt Nam 2024 với 87 điểm. Đứng thứ hai là Hà Nội với 84,3 điểm. Đứng thứ ba trong bảng xếp hạng là Bình Dương với 51,3 điểm và cũng có khoảng cách rất xa so với Hà Nội lên tới 33 điểm. Điểm trung bình của Chỉ số năm nay là 23,1 điểm. Khoảng cách về TMĐT giữa hai trung tâm kinh tế là Hà Nội và TP Hồ Chí Minh với các tỉnh, thành còn lại rất lớn. Khoảng cách giữa tỉnh, thành xếp đầu Chỉ số là TP Hồ Chí Minh so với tỉnh, thành thấp nhất trong bảng xếp hạng của 58 tỉnh, thành là 76,4.

Thông tin từ AccessTrade Việt Nam cũng cho thấy, ba nền tảng livestream bán hàng phổ biến nhất tại Việt Nam là Facebook (31,9%), Shopee (30,9%) và TikTok (17,2%). Bình quân mỗi tháng đang có 2,5 triệu phiên bán hàng livestream, với sự tham gia của hơn 50 nghìn nhà bán. Có tới 77% người tiêu dùng số đã từng xem livestream bán hàng, 71% trong số đó đã mua hàng trong livestream.

Tuy nhiên, theo đánh giá của VECOM, tương phản với sự tăng trưởng nhanh về quy mô là tính không bền vững. Đó là, doanh thu TMĐT mới chỉ chiếm 8% trên tổng doanh thu bán lẻ hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng cả nước, thấp hơn mức trung bình 19,4% của thế giới. TMĐT Việt Nam mới chỉ phát triển tập trung ở các thành phố lớn; thiếu sự liên kết giữa các vùng để tận dụng lợi thế; vi phạm quyền lợi người tiêu dùng còn khá phổ biến; tác động xấu tới môi trường, nhất là khâu giao hàng, đóng gói. “Đặc biệt, chúng ta chứng kiến nhiều xu hướng mới trên TMĐT, nếu Việt Nam không theo kịp sẽ khiến TMĐT Việt Nam chững lại, không phát huy tiềm năng”, bà Lê Hoàng Oanh nhấn mạnh.

Doanh nghiệp, người bán hàng cần tận dụng tối đa các lợi thế của thương mại số.

Tận dụng tối đa các lợi thế của thương mại số

Theo các chuyên gia, cơ hội tuy lớn nhưng thách thức cũng nhiều đối với các DN muốn phát triển TMĐT. Những yếu tố quyết định tới thành công của lĩnh vực này bao gồm thu hẹp khoảng cách số giữa các địa phương, phát triển nguồn nhân lực số chất lượng cao, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trực tuyến, tận dụng các cơ hội từ xuất khẩu trực tuyến và giảm tác động tiêu cực tới môi trường.

Để phát triển TMĐT, rút ngắn khoảng cách giữa các vùng miền, đại diện DN, chuyên gia tham gia diễn đàn cho rằng, DN, người bán hàng cần tận dụng tối đa các lợi thế của thương mại số. Tổng Giám đốc điều hành Accesstrade Việt Nam Đỗ Hữu Hưng nêu dẫn chứng về các “ông lớn” TMĐT như: SHEIN, TEMU, SHOPEE… liên tục tăng trưởng là nhờ marketing hiệu quả qua việc sử dụng nội dung giới thiệu đa dạng, xuất hiện một cách chất lượng tới người tiêu dùng, thu hút khách hàng trên mọi điểm chạm và tăng giá trị “vòng đời” khách hàng thông qua tăng số lần mua, tăng giá trị mua, tăng số người giới thiệu. Ông Thái Hữu Lý (Trưởng phòng Phát triển dịch vụ, Trung tâm Internet Việt Nam) cũng cho rằng, DN cần xây dựng tên miền “.vn” làm cơ sở cho nhận diện thương hiệu số, đồng thời cũng là yếu tố quyết định trong việc tạo dựng niềm tin, bảo đảm an toàn cho cả DN và người tiêu dùng.

Bà Lê Hoàng Oanh cho biết, tới đây, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số sẽ tham mưu với Bộ Công Thương trình Chính phủ định hướng phát triển TMĐT giai đoạn 2026-2030, trong đó, tập trung các giải pháp về phát triển TMĐT xanh, bền vững, bảo vệ tốt nhất quyền lợi người tiêu dùng, thu hẹp khoảng cách phát triển TMĐT giữa các tỉnh, thành phố. Hiện, Bộ Công Thương đang triển khai nhiều giải pháp thúc đẩy TMĐT phát triển.

Theo đó, Bộ này sẽ xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc xuất xứ (Truyxuat.gov.vn) nhằm truy xuất nguồn gốc của sản phẩm, chống hàng giả, hàng nhái, xây dựng thương hiệu trực tuyến và tiếp thị sản phẩm trên môi trường điện tử; triển khai mô hình Gian hàng địa phương trên các sàn TMĐT nhằm cung cấp các giải pháp đồng bộ giúp DN nhỏ và vừa ở các địa phương phân phối các sản phẩm địa phương thông qua nền tảng số, thu hẹp khoảng cách vùng miền; Chương trình hỗ trợ DN xuất khẩu qua TMĐT xuyên biên giới…

Lưu Hiệp