Làm gì để Việt Nam tăng tỷ lệ nội địa hóa ngành ô tô

Tọa đàm "Nội địa hóa ngành ô tô với nền kinh tế độc lập, tự chủ" do Cổng Thông tin điện tử Chính phủ tổ chức. Ảnh: VGP.

Tỷ lệ nội địa hóa nhóm xe con mới đạt khoảng 10%

Tại tọa đàm "Nội địa hóa ngành ô tô với nền kinh tế độc lập, tự chủ" do Cổng Thông tin điện tử Chính phủ tổ chức ngày 18/9, TS Nguyễn Văn Hội, Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược, chính sách công thương, Bộ Công Thương cho biết năm 2024, tổng sản phẩm ô tô tiêu thụ tại thị trường Việt Nam đạt 580.000 chiếc, bao gồm cả nhập khẩu và sản xuất lắp ráp trong nước. Dự báo con số tiêu thụ từ 900.000 đến 1 triệu ô tô vào năm 2030-2035 là hoàn toàn khả thi, cho thấy một thị trường rất tiềm năng.

Tuy nhiên, điều còn trăn trở của ngành ô tô Việt Nam đó là tỷ lệ nội địa hóa còn thấp. Theo chuyên gia ô tô, TS Ngô Nhật Thái, đến giờ này, tỷ lệ nội địa hóa ngành ô tô của nước ta mới chỉ đạt khoảng 10% đối với dòng xe 5 chỗ ngồi, xe du lịch cỡ nhỏ. Còn xe chuyên dùng hoặc xe tải, xe buýt, tỉ lệ có thể cao hơn, tới 40%. Nhưng tỉ lệ này của nước ta quá thấp, đặc biệt là so với các nước lân cận như Thái Lan, Malaysia hay Indonesia.

Bổ sung cho vấn đề này, GS TS Hoàng Văn Cường, Đại biểu Quốc hội, Phó Chủ tịch Hội đồng giáo sư Nhà nước, cho biết sản xuất ô tô tại Việt Nam theo nghĩa lắp ráp khá nhiều, trên chục thương hiệu ô tô, đặc biệt là nhóm xe nhỏ, xe vận tải nhỏ, xe con, xe dùng cho cá nhân. Mặc dù vậy, tỉ lệ nội địa hóa của nhóm này chỉ khoảng 10%, chưa được coi là nội địa hóa.

“Như chúng ta biết, tiêu chuẩn thế giới tối thiểu để được đánh giá về xuất xứ hàng hóa thì ít nhất phải được 40%. Với tỷ lệ 10% không thể gắn tên sản xuất tại Việt Nam”, GS TS Hoàng Văn Cường nói.

Vì sao tỷ lệ nội địa hóa thấp?

Chia sẻ về lý do tại sao nước ta có tỷ lệ nội địa hóa ngành ô tô đang ở mức thấp, TS Ngô Nhật Thái cho rằng có rất nhiều nguyên nhân. Nguyên nhân khách quan đầu tiên, đó là số lượng tiêu thụ ô tô hằng năm ở Việt Nam hiện nay rất thấp so với những nước sản xuất ô tô hàng đầu trên thế giới.

“Ví dụ như ở Thái Lan có 70 triệu dân, một năm họ bán một triệu xe trong nước, còn xuất khẩu một triệu xe. Còn chúng ta, hằng năm hiện nay, kể cả sản xuất trong nước lẫn nhập khẩu, năm vừa rồi khoảng 500.000 xe thì đã có đến 175.000 xe nguyên chiếc nhập khẩu. Như vậy số lượng sản xuất trong nước rất thấp”, TS Ngô Nhật Thái cho hay.

Theo TS Ngô Nhật Thái, với sản lượng thấp như vậy và chia ra hàng chục nhãn hiệu xe khác nhau, chưa kể mỗi nhãn hiệu, lại có rất nhiều loại xe, thì số lượng trên một chủng loại xe lại càng thấp.

“Với số lượng thấp thì khả năng đầu tư sản xuất những linh kiện nội địa hóa là vô cùng khó khăn” - TS Ngô Nhật Thái nói.

Ngoài ra, TS Ngô Nhật Thái cũng lưu ý, với mỗi hãng xe, ví dụ như hãng Toyota, Ford… đều có hệ thống sản xuất riêng. Hệ thống của họ nằm trong hệ thống toàn cầu, gọi là các hệ thống OEM, có các nhà sản xuất cung cấp linh kiện cho họ và đã có từ trước, từ khi chưa vào thị trường Việt Nam.

“Khi họ vào Việt Nam, làm thế nào để các doanh nghiệp của chúng ta tham gia được hệ thống OEM ấy là vô cùng khó. Nếu như không có một chính sách để các các nhà sản xuất phải đưa đối tác của họ trong hệ thống cung cấp của họ tham gia ở Việt Nam thì chúng ta sẽ rất khó để tạo dựng được ngành công nghiệp ô tô của chúng ta với kỳ vọng tăng tỉ lệ nội địa hóa” - TS Ngô Nhật Thái nêu ý kiến.

Phải có đột phá khoa học công nghệ

Để tăng tỷ lệ nội địa hóa cho ngành ô tô tại Việt Nam, TS Nguyễn Văn Hội cho rằng, đầu tiên cần tập trung vào khoa học công nghệ.

TS Nguyễn Văn Hội lấy ví dụ từ những bulong, ốc vít không phải doanh nghiệp Việt Nam không sản xuất được mà doanh nghiệp Việt Nam không được sản xuất, vì tất cả những bulong, ốc vít của ô tô đều liên quan đến sở hữu trí tuệ và kiểu dáng công nghiệp.

“Các nước đã xây dựng theo chuỗi toàn cầu, doanh nghiệp Việt Nam hoàn toàn có thể sản xuất được nhưng khi tham gia vào chuỗi toàn cầu thì sản phẩm đã có sẵn. Do đó, muốn thay đổi, đầu tiên chúng ta phải thúc đẩy đột phá khoa học công nghệ để phát triển tất cả ngành công nghiệp phụ trợ của ngành công nghiệp ô tô, từ khung vỏ, truyền động, hộp số, phần mềm điện tử,...”, TS Nguyễn Văn Hội đề xuất.

Theo TS Nguyễn Văn Hội, phải có khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo của riêng chúng ta, từ đó đề ra được những giải pháp phát triển gắn với cơ chế chính sách ngành công nghiệp phụ trợ. Ở đây, phải xây dựng được những trung tâm hỗ trợ công nghiệp ô tô, kể cả những ngành khác như công nghiệp phụ trợ ngành ô tô phải có quy mô lớn, có sự tập trung, có sự cạnh tranh sòng phẳng trên toàn cầu.

“Với những đột phá từ khoa học công nghệ và kinh nghiệm của doanh nghiệp, chúng ta hoàn toàn có thể làm được tất cả công nghiệp phụ trợ cho ngành ô tô. Nhưng với điều kiện chúng ta phải thay đổi theo hướng cải tiến, nghĩa là phải có khoa học công nghệ khác bởi những mô hình cũ, tiêu chuẩn cũ các nước đã làm”, TS Nguyễn Văn Hội nêu quan điểm.

TS Ngô Nhật Thái cũng cho rằng cần xem xét kỹ, phải có những chính sách như thế nào với các nhà khoa học công nghệ trong nước để chúng ta có những công nghệ riêng thì lúc đó ngành ô tô của chúng ta mới có thể phát triển.

Bảo Trâm