Làn sóng yêu nước thời công nghệ

Cảnh hàng vạn người cùng hát Quốc ca đã trở thành khoảnh khắc được chia sẻ rộng rãi trên các nền tảng số. Ảnh: Dương Triều

TikTok, YouTube và phim ảnh dẫn cảm xúc

Nền tảng của “cơn sốt” yêu nước này là hạ tầng người dùng trực tuyến cực rộng. Theo báo cáo của DataReportal, đầu năm 2025, Việt Nam có khoảng 76,2 triệu định danh người dùng mạng xã hội (tương đương 75,2% dân số), cùng 79,8 triệu người dùng Internet (78,8%). Với quy mô như vậy, mọi chiến dịch gắn kết cộng đồng đều có khả năng tạo hiệu ứng dây chuyền lớn, đặc biệt ở nhóm trẻ vốn ưa thích video ngắn.

Lễ Quốc khánh, sau khi được “số hóa” qua livestream, clip ngắn, ảnh drone, trở thành “kho nội dung mở”, cộng đồng tiếp tục kể lại câu chuyện Việt Nam theo góc nhìn riêng. Đó cũng là lý do, trong cả ngày mùng 2 và 3/9, mạng xã hội “chỉ bàn chuyện diễu binh diễu hành”.

Trong các điểm nhấn nổi bật của dịp này, không thể không nói đến Mưa đỏ, hiện tượng hiếm thấy của điện ảnh Việt, kéo theo một “hiệu ứng Mưa đỏ” trên khắp các diễn đàn. Sau 12 ngày ra rạp, phim về chiến sự thành cổ Quảng Trị đã vượt mốc 440 tỷ đồng doanh thu, cột mốc kỷ lục với dòng phim chiến tranh cách mạng; chỉ riêng ngày 2/9, nhiều rạp tăng tới hơn 5.600 suất, giới chuyên môn dự đoán phim sẽ tiếp tục leo bảng doanh thu mọi thời đại.

Ở không gian công cộng, đêm nhạc Tự hào là người Việt Nam tại Quảng trường Sân vận động Quốc gia Mỹ Đình (17/8) thu hút hơn 30.000 khán giả trực tiếp, “kết nối” thêm hàng triệu người qua truyền hình và nền tảng số. Về mặt biểu tượng, cảnh hàng vạn người cùng hát Quốc ca giữa “biển cờ đỏ sao vàng” đã trở thành một “chất liệu lan tỏa” mạnh hơn rất nhiều chiến dịch truyền thông quy mô.

Trên môi trường số, chiến dịch đa nền tảng Tự hào Việt Nam (#TuHaoVietNam) khởi động từ 4/8 đến 2/9 tạo nên một hệ sinh thái nội dung yêu nước do người dùng đồng sáng tạo: clip kể chuyện quê hương, ảnh check-in, remix giai điệu quen thuộc. Đến chặng tổng kết, chiến dịch ghi nhận hơn 185.000 bài đăng TikTok với 4,6 tỷ lượt xem và gần 356.000 bài đăng Facebook đạt ước tính 5 tỷ lượt tương tác.

Lý giải nguyên nhân “cơn sốt yêu nước” bùng lên mạnh mẽ ở thế hệ trẻ, tiến sĩ xã hội học Nguyễn Thục Quyên (Viện Hàn lâm KHXH) cho rằng: “Gần đây người ta có một khái niệm là chủ nghĩa dân tộc trực tuyến (online nationalism) để chỉ những hiện tượng này. Đây là kết quả hội tụ giữa các diễn ngôn nhà nước, ký ức lịch sử và động năng tham gia của giới trẻ trên mạng xã hội. Nghiên cứu của ISEAS (2024) mô tả một chiến lược ngày càng chủ động trong định hình không gian số: bên cạnh truyền thông chính thống, các KOL, cộng đồng người hâm mộ… đều góp phần làm dày đặc điệp khúc bản sắc trên dòng chảy nội dung của người dùng”.

Các sự kiện lớn liên tiếp thời gian vừa qua đã góp phần tạo nên cơn sốt yêu nước trong giới trẻ. Ảnh: Như Ý

Nhà nghiên cứu Nguyễn Khoa đánh giá cao vai trò “kích hoạt” cảm xúc tức thời của các “concert quốc gia”. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, thiết kế sân khấu kiểu “đa màn hình, đa góc máy” sẽ tăng khả năng tái bản trên TikTok và các nền tảng clip ngắn. Tại Việt Nam, các đêm nhạc dịp 2/9 tận dụng chiến lược này để tối ưu “hậu trường số” bằng những clip cắt, góc fan, phối trộn,… qua đó kéo dài vòng đời nội dung vượt khỏi khung giờ phát sóng.

Từ góc độ nghiên cứu hành vi, TS Thục Quyên nhấn mạnh: “Người trẻ có xu hướng tương tác nhiều hơn với nội dung chạm tới bản sắc và niềm tự hào, đặc biệt khi được mã hóa bằng nhạc, vũ đạo, biểu tượng thị giác (cờ, sắc đỏ, khẩu hiệu ngắn). Đó là lý do các clip đồng ca Quốc ca, thử thách nhảy theo nhạc nền chủ đề Việt Nam, hay vlog kể chuyện lịch sử qua lối nói hiện đại dễ đạt lượng xem và chia sẻ cao”.

Giữ cho “cơn sốt” bền vững

Để giữ “cơn sốt yêu nước” một cách bền vững, TS Thục Quyên lưu ý, năng lượng yêu nước trên nền tảng số là một lợi thế, nhưng cần thiết kế “lan tỏa có trách nhiệm”: tăng hàm lượng tư liệu - dữ kiện (infographic, phim tư liệu ngắn), khuyến khích đối thoại ôn hòa, giảm hiện tượng “đồng phục cảm xúc”. Nói cách khác, độ lan không thể là mục tiêu duy nhất, quan trọng là chất lượng tham gia và khả năng học hỏi từ nội dung yêu nước.

Từ thực tế lan tỏa mạnh mẽ của các sự kiện cấp quốc gia trong dịp Quốc khánh, các nhà tổ chức đã tạo ra một mô hình mới: dàn dựng theo nhịp “nền tảng hóa” (tiết tấu ngắn- nhiều cao trào - đa màn hình), chuẩn bị sẵn “gói hậu trường số” (clip luyện tập, phỏng vấn nhanh, bản phối trộn ngắn), và mở kho tư liệu truyền thông để cộng đồng sáng tạo sử dụng hợp pháp. Nhờ vậy, chương trình trực tiếp không kết thúc ở giờ G mà tiếp tục sống trên TikTok, YouTube, Facebook trong nhiều ngày, tuần.

Chuyên gia truyền thông số Nguyễn Quang Vinh cho rằng, việc mở kho dữ liệu chuẩn là một bước đi chiến lược để lan tỏa giá trị văn hóa và nâng cao chất lượng sáng tạo của giới trẻ. Ông nhấn mạnh: “Thay vì để người trẻ tự tìm tư liệu rời rạc, thiếu kiểm chứng và dễ vướng bản quyền, các cơ quan văn hóa cần chủ động cung cấp bộ dữ liệu chính thống, gồm ảnh, clip, timeline lịch sử, tài liệu văn bản, bản nhạc nền có bản quyền mở. Khi có nguồn tư liệu đáng tin cậy, giới trẻ có thể phối trộn hợp pháp, tạo ra sản phẩm vừa sáng tạo, vừa bảo đảm tính xác thực và tôn trọng bản quyền”.

Theo ông Vinh, mô hình này đã được áp dụng hiệu quả ở nhiều nước. Các cơ quan lưu trữ, bảo tàng và nền tảng văn hóa hợp tác mở kho dữ liệu để thúc đẩy sáng tạo cộng đồng. Tại Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh các chiến dịch như Tự hào Việt Nam hay hiệu ứng từ phim Mưa đỏ, việc tạo điều kiện cho giới trẻ tiếp cận dữ liệu chuẩn sẽ giúp giảm rủi ro pháp lý, đồng thời nâng tầm giá trị các sản phẩm số, biến cảm hứng yêu nước thành nội dung lan tỏa lâu dài trên mạng xã hội.

HẠ ĐAN