Lây nhiễm chéo sởi rất cao, phải tạo được miễn dịch cộng đồng

Theo quy luật bệnh sởi đang vào chu kỳ bùng phát 5 năm một lần, nhiều người lo ngại dịch bùng phát mạnh nếu tỷ lệ tiêm chủng vaccine bao phủ thấp.

Hơn 90% ca mắc sởi chưa tiêm vaccine phòng bệnh

Nhập viện do sốt cao, người nổi nhiều ban, ho, khó thở, cháu N.T.L (2 tuổi, Hà Nội) được chẩn đoán mắc sởi biến chứng viêm phổi, suy hô hấp. Sau 5 ngày điều trị tích cực, tình trạng của cháu L ổn định. Tại Trung tâm bệnh nhiệt đới, Bệnh viện Nhi Trung ương điều trị cho nhiều trẻ mắc sởi biến chứng, trong đó nhiều cháu chưa tiêm vaccine phòng bệnh.

Theo TS Cao Việt Tùng, Phó Giám đốc Bệnh viện Nhi Trung ương, trung bình bệnh viện từ năm 2024 đến ngày 13/3/2025, Bệnh viện Nhi Trung ương tiếp nhận 3.107 ca bệnh sởi, trong đó hơn 50% phải nhập viện. Nếu như năm 2024 Bệnh viện ghi nhận 796 ca nhập viện thì gần 3 tháng đầu năm 2025 đã có 1.367 trường hợp mắc. Đặc biệt, tỷ lệ trẻ mắc sởi chưa tiêm chủng chiếm khá cao. Qua điều tra 1.459 bệnh nhân trên 9 tháng tuổi mắc sởi nhập viện, có 50% trẻ chưa tiêm vaccine phòng bệnh.

“Thông thường bệnh viện điều trị cho 70-80 bệnh nhân. Số liệu bệnh nhân nhập viện chiếm khoảng 77%, trong tổng số ca đang điều trị có 91% số ca được ra viện. Về số ca tử vong do sởi từ năm 2024 đến 13/3/2025 có 10 bệnh nhân chiếm 1% trên tổng số bệnh nhân nhập viện”, TS Cao Việt Tùng cho biết.

Tại Bệnh viện Thanh Nhàn cũng ghi nhận nhiều ca mắc sởi từ đầu năm đến nay. Đa số các ca mắc đều chưa tiêm vaccine phòng bệnh, nhiều cháu mắc sởi biến chứng. Thống kê của Bộ Y tế cho thấy, gần 3 tháng đầu năm, cả nước ghi nhận rải rác khoảng 40.000 trường hợp nghi sởi tại 63 tỉnh, thành phố, trong đó có 3.447 trường hợp dương tính với Sởi tại 61 tỉnh, thành phố; 5 trường hợp tử vong liên quan đến sởi tại TP Hồ Chí Minh, Đồng Nai, Bình Dương và Bình Phước; số mắc tăng cao so với cùng kỳ năm 2024 (111 trường hợp). Số trường hợp nghi sởi ghi nhận cao nhất tại khu vực miền Nam (57%), miền Trung (19,2%), miền Bắc (15,1%), Tây Nguyên (8,7%).

Trong số các ca mắc sởi có 90,8% ca chưa tiêm vaccine, 4,9% không rõ tiền sử tiêm chủng và 4,3% đã tiêm. Theo Cục Phòng bệnh (Bộ Y tế), tình hình bệnh sởi ở miền Nam vẫn đang có dấu hiệu tăng. Thống kê của các bệnh viện tuyến cuối phía Nam, 90% trẻ mắc sởi chưa tiêm vaccine phòng bệnh.

Ca tử vong nghi do sởi vừa ghi nhận mới đây ở Cao Bằng. Theo Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Cao Bằng, bệnh nhi sinh năm 2023 (dân dộc Mông, trú tại huyện Bảo Lạc) đến khám và điều trị tại Trung tâm Y tế huyện Pác Nặm (tỉnh Bắc Kạn), tử vong ngày 10/3, nghi liên quan đến bệnh sởi. Nguyên nhân tử vong được xác định do đến viện muộn, biến chứng viêm phổi nặng, suy hô hấp cấp và mất nước nghiêm trọng.

Thống kê của Sở Y tế tỉnh Cao Bằng cho thấy, thời gian qua, địa phương ghi nhận hơn 2.500 ca nghi mắc sởi. Các ca nghi mắc bệnh sởi chủ yếu là trẻ em chưa được tiêm chủng vaccine sởi hoặc chỉ được tiêm 1 mũi vaccine có chứa thành phần sởi, một số ít trẻ chưa đến độ tuổi tiêm chủng.

Không để lây nhiễm chéo sởi ở các cơ sở y tế.

Các bệnh viện phải cảnh giác

Theo ông Hoàng Minh Đức, Cục trưởng Cục Phòng bệnh, sởi là bệnh đặc thù, tốc độ lây nhanh hơn cả COVID-19. Trung bình 1 người mắc bệnh lây cho 12-18 người, việc lây nhiễm chéo trong cơ sở y tế, lây qua các tỉnh khác là rất cao. Phòng chống lây nhiễm chéo trong bệnh viện cũng là một thách thức đối với các cơ sở y tế nếu không được phân luồng ngay từ khi bệnh nhân đến khám, đưa vào lối đi và phòng khám riêng.

Đơn cử như Bệnh viện Nhi Trung ương có hơn 2.000 giường nội trú, nhưng số lượng bệnh nhân rất đông, đặc biệt phòng cách ly tiêu chuẩn có hạn. Bệnh nhân nội trú thường nặng, nhiều bệnh lý nền, nguy cơ mắc sởi cao nếu gặp nguồn nhiễm. Theo TS Cao Việt Tùng, việc phân luồng khó do bệnh nhân đông từ phòng khám đến đơn vị điều trị. Trong khi đó, biểu hiện lâm sàng sởi hiện nay không điển hình, khó nhận định, khó kiểm soát giao lưu giữa người bệnh và gia đình người bệnh. Bên cạnh đó, còn chưa đồng bộ về quan điểm cũng như cách thức tiến hành quản lý ca bệnh và quản lý ca phơi nhiễm sởi giữa các bệnh viện.

Tại Bệnh viện Nhi Trung ương, thông thường, một em bé đến khám mà ở trong vùng dịch sởi hoặc đã tiếp xúc với người bệnh sởi có các dấu hiệu như sốt, phát ban, hoặc mắt có viêm kết mạc, ngay lập tức các bác sĩ, điều dưỡng sẽ tiến hành phân loại bệnh nhân bước đầu để đưa bệnh nhân vào môi trường có lối đi và phòng khám riêng. Khi em bé ở mức độ nặng có biến chứng cần phải nhập viện sẽ được đưa vào khu vực phòng bệnh riêng và có những tiêu chuẩn điều trị sởi bệnh nhất định.

Về phân luồng bệnh nhân sởi, theo Cục trưởng Cục Quản lý Khám, chữa bệnh (Bộ Y tế) Hà Anh Đức, Cục đã có văn bản yêu cầu cơ sở y tế tổ chức phân luồng người bệnh ngay từ khi đến đăng ký khám bệnh. Bố trí khu khám riêng cho người bệnh sởi hoặc nghi mắc sởi. Các cơ sở phải tuân thủ nghiêm ngặt và cảnh giác với những diễn biến khó lường của dịch sởi mới mong không lây chéo trong bệnh viện.

Theo nhận định của Bộ Y tế, dù số ca mắc sởi có xu hướng giảm nhưng chưa dừng lại, vì thế không được chủ quan, phải hết sức thận trọng. Bên cạnh tăng cường phòng, chống lây nhiễm chéo thì bao phủ vaccine tạo miễn dịch cộng đồng là quan trọng nhất. TS Hoàng Minh Đức cho rằng, trong thời gian qua, còn tình trạng người dân không đưa trẻ đi tiêm chủng khi đến tuổi; sau COVID-19 mốt số người dân cho rằng tiêm vaccine hay chưa tiêm đều như nhau; khả năng tiếp cận vaccine ở vùng sâu, vùng xa thấp… dẫn tới tỷ lệ tiêm chủng còn thấp. Tiêm chủng theo chiến dịch là nguồn ngân sách của địa phương, nhưng nhiều địa phương sợ mua giá khác với các tỉnh khác dẫn đến chậm trễ trong việc mua sắm đấu thầu vaccine… dẫn đến bệnh sởi lây lan nhanh. Nguồn vaccine chủ yếu do Bộ Y tế xin viện trợ và sự hỗ trợ của quốc tế. Thống kê có khoảng 7-8 tỉnh đến thời điểm này mới phê duyệt kế hoạch tiêm chủng theo mở rộng đối tượng mà chỉ mới tiêm bù.

“Những tỉnh có nguy cơ thấp và trung bình lại có hiện tượng lây chéo. Do tốc độ lây của sởi rất cao, trong bối cảnh hiện nay, những tỉnh này lại thuộc đối tượng nguy cơ cao. Theo tính toán, nếu có vaccine sẽ tiêm cho cả những tỉnh có nguy cơ thấp và nguy cơ trung bình. Chỉ có bao phủ tiêm chủng trên 95% mới ngăn được tốc độ lây lan và giảm được dịch sởi bùng phát trong cộng đồng”, TS Hoàng Minh Đức nói.

Để hoàn thành chiến dịch tiêm chủng vaccine sởi trước ngày 31/3 theo công điện từ Thủ tướng Chính phủ, thiết nghĩ, những địa phương đã có vaccine, được phê duyệt kế hoạch, cần đẩy nhanh tiến độ tiêm chủng, không để chậm trễ, kéo dài và bỏ sót đối tượng.

Trần Hằng