Lễ hội Mường xia ở xứ Thanh có gì đặc biệt?

Lễ hội Mường Xia tưởng nhớ công ơn của tướng quân Tư Mã Hai Đào

Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương vào chiều ngày 8/3, ông Lê Văn Thơ, Trưởng Phòng Văn hóa - Thông tin huyện Quan Sơn, tỉnh Thanh Hóa cho biết: Tướng quân Tư Mã Hai Đào là người họ Hà, sinh ra ở Mường Đào thuộc xã Điền Quang, huyện Bá Thước, tỉnh Thanh Hóa.

Tư Mã Hai Đào mồ côi cha mẹ từ bé, lúc nhỏ ông thông minh, đam mê luyện tập bắn cung, mài kiếm. Lớn lên Tư Mã Hai Đào có vóc dáng lực lưỡng, tướng mạo phi phàm, giỏi võ nghệ. Nghe tin triều đình mở hội đấu võ chiêu mộ hiền tài, phò vua diệt giặc cứu nước, ông được quan Lang cho theo đến kinh kỳ tham gia hội thi đấu võ. Võ đài năm ấy, ông liên tục thắng cuộc trước sự thán phục của nhiều người.

Rước Hòn Đá Vía lên đền thờ Tư Mã Hai Đào. Ảnh: Phòng Văn hóa - Thông tin huyện Quan Sơn cung cấp.

Tiếng lành đồn xa, Tư Mã Hai Đào đã làm rung động trái tim con gái nhà Vua. Con gái nhà Vua đã đem lòng yêu mến ông, nhà Vua đã tác hợp cho hai người và yêu cầu thầy đồ dạy chữ cho con rể. Được học chữ và thường xuyên tập luyện võ, Tư Mã Hai Đào trở thành người văn võ song toàn. Thời điểm này, giặc phương Bắc đang rình rập biên giới đất liền miền Tây xứ Thanh, Tư Mã Hai Đào đã xin cấp binh mã, vũ khí, lương thực để lên trấn ải vùng biên cương. Ông đã triệu tập thêm binh lính, chuẩn bị lương thực, rèn thêm vũ khí rồi đưa quân lên biên giới đánh đuổi giặc ngoại xâm, trấn ải biên cương. Đoàn quân của Tư Mã Hai Đào đã chiến đấu anh dũng và giành chiến thắng, mang lại cuộc sống bình yên cho Nhân dân.

Sau khi đánh đuổi giặc ngoại xâm, biên giới thanh bình, Tư Mã Hai Đào đã chọn Mường Xia làm thủ phủ. Từ đó, Mường Xia trở nên sầm uất, dân cư tập trung đông đúc, các hoạt động giao thương trở nên tấp nập. Khi về già, ông mất tại Mường Xia, người dân an táng ông tại núi Pha Dùa. Để nhớ ơn công lao to lớn của Tư Mã Hai Đào, hằng năm cứ đến các ngày mùng 9 và 10 tháng 2 (âm lịch), đồng bào dân tộc Thái nơi đây lại tổ chức lễ hội Mường Xia thuộc xã Sơn Thủy, huyện Quan Sơn, tỉnh Thanh Hóa.

Nhiều chương trình văn hóa, thể thao độc đáo của đồng bào dân tộc

Lễ hội Mường Xia là nét đẹp văn hóa độc đáo của đồng bào dân tộc Thái gắn liền ở huyện Quan Sơn, tỉnh Thanh Hóa gắn với công ơn của tướng quân Tư Mã Hai Đào. Lễ hội Mường Xia là hoạt động văn hóa, tín ngưỡng quan trọng trong đời sống văn hóa tinh thần của đồng bào dân tộc Thái huyện Quan Sơn.

Lễ hội Mường Xia nhằm tái hiện quá trình hình thành và phát triển của Mường Xia gắn với lịch sử hình thành từ Mường Chu Sàn, truyền thuyết về tình yêu của đôi trai tài gái sắc nơi núi Pha Dùa và những phong tục tập quán, tín ngưỡng của người Thái ở huyện Quan Sơn, tỉnh Thanh Hóa.

Trưởng Phòng Văn hóa - Thông tin huyện Quan Sơn Lê Văn Thơi cho hay, ngày nay, Lễ hội Mường Xia không chỉ thu hẹp ở đồng bào dân tộc Thái thuộc xã Sơn Thủy, huyện Quan Sơn, mà còn là nơi giao lưu, sinh hoạt văn hóa giữa các dân tộc anh em Thái, Kinh, Mường huyện Quan Sơn và vùng Mường Đào, huyện Bá Thước, vùng Mường Bén và Mường Xôi của nước bạn Lào.

Đẩy gậy là môn thể thao dân tộc, thể hiện tài năng, trí thông minh, sự khéo léo, nhanh nhẹn và tinh thần thượng võ thông của đồng bào dân tộc. Ảnh: Phòng Văn hóa - Thông tin huyện Quan Sơn cung cấp.

Trải qua những thăng trầm của lịch sử, Lễ hội Mường Xia vẫn được người dân địa phương trao truyền qua nhiều thế hệ. Hiện nay, lễ hội có sự thay đổi để phù hợp với thực tế nhưng vẫn giữ được “hồn cốt” vốn có. Với những giá trị lịch sử, nhân văn và khoa học sâu sắc, năm 2022 Lễ hội Mường Xia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia.

Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, ông Lê Văn Thơ, Trưởng Phòng Văn hóa - Thông tin huyện Quan Sơn, tỉnh Thanh Hóa cho biết: "Tối nay sẽ diễn ra khai mạc Lễ hội Mường xia với 05 môn thể thao dân tộc là bóng chuyền, bắn nỏ, tung còn, đẩy gậy, kéo co. Bên cạnh đó, cũng sẽ có chương trình văn nghệ, thi diễn trang phục độc đáo của đồng bào các dân tộc. Lễ khai mạc còn trưng bày 15 gian hàng là những sản phẩm OCOP đặc sản của địa phương và những sản phẩm về thổ cẩm độc đáo. Tối nay, Đền thờ Tư Mã Hai Đào cũng sẽ được công nhân là di tích lịch sử cấp tỉnh".

Theo các cụ cao niên bản địa, để chuẩn bị cho lễ hội, trước ngày chính lễ, thầy mo đại diện Mường Xia chuẩn bị một mâm lễ cúng gồm thịt lợn, thịt gà, vò rượu cần, vải thổ cẩm, tiền, vòng tay, vòng cổ bằng bạc, trầu cau, hương, hoa quả đến Đền thờ Tư Mã Hai Đào để xin phép ngài và các vị thần linh cho Mường Xia được tổ chức lễ hội.

Trường Giang