Lễ hội Yến sào Khánh Hòa được vinh danh di sản văn hóa

Ngày 5/6, tại đảo Yến - Hòn Nội, Công ty Yến sào Khánh Hòa long trọng tổ chức Lễ hội Yến sào Khánh Hòa 2025 với sự tham dự của 700 đại biểu là lãnh đạo tỉnh, đại diện các dòng tộc gắn bó với nghề khai thác yến, nghệ nhân và đông đảo người dân địa phương.

Lãnh đạo tỉnh Khánh Hòa cùng đại diện Cục Di sản Văn hóa trao bằng chứng nhận Lễ hội Yến sào Khánh Hòa cho Công ty Yến sào Khánh Hòa

Trước đó, tối 4/6, tại TP. Nha Trang, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Khánh Hòa phối hợp với Công ty Yến sào Khánh Hòa tổ chức Lễ vinh danh hai Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia: “Lễ hội Yến sào Khánh Hòa” và “Tri thức khai thác và chế biến yến sào Khánh Hòa”. Đại diện Công ty Yến sào Khánh Hòa cùng các nghệ nhân đã đón nhận hai bằng chứng nhận quan trọng từ Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, đánh dấu bước phát triển mới trong công tác bảo tồn, phát huy giá trị ngành nghề truyền thống có lịch sử lâu đời.

Phát biểu tại buổi lễ, Chủ tịch UBND tỉnh Khánh Hòa Nguyễn Tấn Tuân nhấn mạnh: Việc công nhận “Lễ hội Yến sào Khánh Hòa” và “Tri thức khai thác, chế biến yến sào Khánh Hòa” là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia thể hiện sự ghi nhận của Nhà nước đối với những đóng góp bền bỉ, sáng tạo của cộng đồng người làm nghề yến tại Khánh Hòa trong suốt gần 700 năm qua. Đây không chỉ là niềm tự hào của địa phương mà còn là trách nhiệm lớn lao trong việc bảo vệ, duy trì và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc.

Theo tài liệu lịch sử, nghề khai thác yến sào ở Khánh Hòa bắt đầu từ năm 1328, dưới triều Trần. Đề đốc thủy quân Lê Văn Đạt là người đầu tiên phát hiện các hòn đảo có chim yến làm tổ trên vùng biển Bình Khang (nay thuộc địa phận Khánh Hòa). Ông được suy tôn là Thủy tổ nghề yến sào Việt Nam. Trải qua gần bảy thế kỷ, ngành nghề này vẫn được bảo tồn và phát triển mạnh mẽ nhờ sự tiếp nối của nhiều thế hệ con cháu dòng tộc Lê, tiêu biểu là An phủ sứ Bình Khang Lê Văn Quang - hậu duệ đời thứ 21 của Thủy tổ, cùng con gái là Đại đô đốc Lê Thị Huyền Trâm, một nữ tướng tài năng của triều Tây Sơn.

Câu chuyện về Đại đô đốc Lê Thị Huyền Trâm đã trở thành biểu tượng thiêng liêng của ngành nghề yến sào. Trong cuộc chiến bảo vệ chủ quyền lãnh thổ và các đảo yến, bà cùng cha và các tướng sĩ đã anh dũng hy sinh vào ngày 10 tháng 5 âm lịch năm 1793. Để tưởng nhớ công ơn của bà, người dân Khánh Hòa đã suy tôn bà là Đảo Chủ Thánh Mẫu, lập miếu thờ trên đảo Yến, duy trì nghi lễ cúng tế trang nghiêm vào đúng ngày bà hy sinh. Từ đó, ngày 10/5 âm lịch hằng năm trở thành ngày hội truyền thống, là dịp để cộng đồng tri ân tiền nhân, giáo dục lòng yêu nước và ý thức gìn giữ di sản văn hóa.

Lễ hội Yến sào Khánh Hòa không chỉ là hoạt động tâm linh mang đậm bản sắc dân gian mà còn phản ánh sinh động mối quan hệ hài hòa giữa con người và thiên nhiên. Thông qua lễ hội, người dân thể hiện sự biết ơn đối với trời đất, biển cả và loài yến – sinh vật quý hiếm mang lại nguồn lợi kinh tế to lớn cho địa phương. Lễ hội bao gồm các nghi thức truyền thống như dâng hương tưởng niệm Thủy tổ và Đảo Chủ Thánh Mẫu, lễ tế trời đất, cùng các hoạt động trình diễn nghề truyền thống, trưng bày sản phẩm yến sào và tọa đàm về bảo tồn di sản.

Lễ hội yến sào là một trong những lễ hội truyền thống của người dân Khánh Hòa.

Song hành với lễ hội là kho tàng tri thức quý giá trong việc khai thác, chế biến yến sào – một di sản văn hóa được tích lũy qua nhiều thế hệ. Nghề yến không chỉ đòi hỏi sự tỉ mỉ, kiên nhẫn mà còn yêu cầu kỹ thuật cao và sự am hiểu sâu sắc về môi trường sinh thái. Từ việc thăm dò thời điểm chim yến làm tổ, đến cách thu hoạch tổ yến sao cho không ảnh hưởng đến đàn chim, rồi đến quá trình làm sạch, chế biến tổ yến thành sản phẩm thương mại – tất cả đều thể hiện trình độ kỹ nghệ tinh xảo và tình yêu nghề sâu sắc của người làm nghề.

Với bề dày lịch sử và giá trị kinh tế, văn hóa, ngành nghề yến sào Khánh Hòa ngày càng khẳng định vị thế trên bản đồ sản phẩm quốc gia. Thương hiệu “Yến sào Khánh Hòa” không chỉ phổ biến rộng rãi trong nước mà còn vươn ra thị trường quốc tế, được người tiêu dùng đánh giá cao về chất lượng, độ tinh khiết và giá trị dinh dưỡng.

Tại lễ hội năm nay, Công ty Yến sào Khánh Hòa đã trao giấy khen cho 15 cá nhân tiêu biểu có nhiều đóng góp xuất sắc trong bảo tồn và phát triển nghề yến năm 2025. Đồng thời, công ty cũng gửi tặng những phần quà lưu niệm ý nghĩa tới đại diện các chi tộc họ Lê tại phường Vĩnh Nguyên và phường Phước Hải, thể hiện sự tri ân đối với các dòng tộc có công lớn trong việc gìn giữ nghề yến qua bao thế hệ.

Chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Tấn Tuân đề nghị Công ty Yến sào Khánh Hòa tiếp tục phát huy vai trò dẫn dắt trong việc gìn giữ và phát triển ngành nghề truyền thống. Đồng thời, cần đẩy mạnh nghiên cứu khoa học, đổi mới công nghệ khai thác, chế biến tổ yến theo hướng hiện đại, thân thiện với môi trường, bảo đảm yếu tố bền vững. Ông cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc quảng bá thương hiệu yến sào Khánh Hòa ra thế giới, xây dựng chiến lược phát triển dài hạn để ngành yến thực sự trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của địa phương.

Việc hai giá trị văn hóa gắn liền với nghề yến sào được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia không chỉ là niềm tự hào đối với nhân dân Khánh Hòa, mà còn góp phần làm phong phú kho tàng di sản văn hóa dân tộc. Đây cũng là lời nhắc nhở về trách nhiệm gìn giữ, bảo vệ và truyền thừa những tinh hoa văn hóa cho thế hệ mai sau.

Lập Nguyễn