Lễ mừng năm mới của người Ba Tư

Người Ba Tư và lễ hội ba ngàn năm tuổi

Người Ba Tưlà một dân tộc thuộc nhóm người Iran, những người nói tiếng Ba Tư hiện đại và có liên quan chặt chẽ về ngôn ngữ lẫn sắc tộc với người Iran địa phương.

Nguồn gốc của họ bắt nguồn từ các dân tộc Iran cổ đại, bản thân họ là một phần của nhánh Ấn-Iran thuộc nhóm dân tộc Ấn-Âu lớn hơn. Từ các đế chế cổ đại của Ba Tư đến Iran hiện đại, vùng đất này đã là cái nôi của văn hóa, khoa học và kiến thức.

Nền văn minh Ba Tư, với nguồn gốc kéo dài hàng ngàn năm, đã có những đóng góp lâu dài cho các lĩnh vực kiến thức khác nhau, từ khoa học và y học đến toán học, thiên văn học, nghệ thuật và triết học.

Chính nhờ những hiểu biết sâu sắc và tiến bộ của các học giả Ba Tư mà chúng ta đã có được sự hiểu biết sâu sắc hơn về thế giới xung quanh.

Biểu diễn văn nghệ trong ngày lễ Nowruz. (Ảnh: america.gov)

Với bề dày lịch sử, văn hóa lễ hội của người Ba Tư cũng rất phong phú và đa dạng. Lễ hôịNowruz - Tết của người Ba Tư - là một trong những lễ hội lâu đời nhất trên thế giới, tồn tại hơn ba nghìn năm nay.

Theo thời gian, Tết Ba Tư trở thành một phần không thể thiếu trong văn hóa truyền thống của nhiều dân tộc theo đạo Hồi. Ở một số quốc gia, Tết Ba Tư được công nhận là lễ hội quốc gia. Vào thời gian này, tất cả các thị trấn, làng mạc trên toàn cõi Ba Tư cổ xưa đều tổ chức các nghi lễ đón chào năm mới, đi đôi với các hoạt động lễ hội...

Nowruz hay No-Ruz - trong tiếng Farsi nghĩa là “ngày mới” - là một lễ hội cổ xưa kỷ niệm ngày đầu xuân ở Bắc bán cầu. Hằng năm, có hơn 300 triệu người ăn mừng năm mới Ba Tư, một lễ hội đã được tổ chức hơn ba nghìn năm ở các khu vực khác nhau, bao gồm vùng Balkan, lưu vực Biển Đen, vùng Kavkaz, Trung Á, Trung Đông và các khu vực khác.

Ngày lễ kỷ niệm đánh dấu sự kết thúc của một năm cũ và bắt đầu một năm mới và được tổ chức vào ngày xuân phân thiên văn, thường diễn ra vào ngày 21 tháng 3.

Lễ kỷ niệm kéo dài trong 13 ngày và là cơ hội để suy ngẫm về quá khứ và đặt ra những dự định cho tương lai. Lễ hội này bắt nguồn từ Zoroastrianism, một tôn giáo được thực hành ở Ba Tư cổ đại có trước cả Kitô giáo và Hồi giáo.

Người Kurd ở Iraq cầm đuốc trong lễ kỷ niệm Nowruz. (Ảnh: Reuters)

Theo quan niệm của người Ba Tư, sự trở lại của mùa xuân có ý nghĩa tinh thần to lớn, tượng trưng cho sự chiến thắng của cái thiện trước cái ác và niềm vui trước nỗi buồn.

Theo người Ba Tư, Thần Buổi Trưa, cũng được biết đến với cái tên Rapithwina, bị Thần Mùa Đông giam giữ dưới lòng đất trong những tháng lạnh giá, đã được chào đón trở lại bằng lễ kỷ niệm vào buổi trưa ngày Nowruz theo truyền thống Zoroastrian.

Các lễ kỷ niệm diễn ra khác nhau ở mỗi quốc gia, nhưng có một số truyền thống chung, bao gồm việc chuẩn bị mang tính biểu tượng với lửa, nước và các điệu múa nghi lễ đôi khi liên quan đến việc nhảy qua những ngọn lửa. Ngọn lửa tượng trưng cho việc thanh lọc những trải nghiệm tồi tệ từ năm trước.

Những nghi lễ chào đón năm mới độc đáo

Xưa kia, Nowruz là lễ hội quan trọng nhất trong năm, được tổ chức trong vòng một tháng. Trong thời gian diễn ra lễ hội, thị trưởng của tất cả các thành phố thuộc đế quốc Ba Tư phải nhường quyền lãnh đạo thành phố cho người điều hành lễ hội và sáu đại biểu khác do người dân bầu chọn.

Trong ngày lễ, mọi người sẽ tụ tập quanh những Haji Firuz để nghe những điệu nhạc và tiếng trống náo nhiệt đón chào năm mới.Haji Firuz là một nhân vật hư cấu trong văn hóa dân gian Iran xuất hiện trên đường phố vào những ngày lễ Nowruz.

Với khuôn mặt phủ đầy bồ hóng, Haji Firuz mặc một bộ quần áo màu đỏ tươi và đội một chiếc mũ phớt. Anh ấy nhảy múa trên đường phố trong khi hát và chơi tambourine.Những người chơi nhạc hay nhất sẽ được nhận các cơn mưa đồng xu mới tinh từ đám đông khán thính giả.

Đối với những gia đình Iran giàu có, họ thường mời các Haji Firuz chuyên nghiệp về trình diễn tại nhà riêng để vợ và các con gái - những người không được chen chúc trong đám đông ngoài phố, có thể xem biểu diễn.

Bộ bàn ăn năm mới truyền thống của người Ba Tư kết hợp bảy món đồ, mỗi món đều tượng trưng cho những điều quan trọng. (Ảnh: america.gov)

Các nghi lễ Nowruz chính thức bắt đầu vào buổi tối thứ Tư cuối cùng của năm cũ. Bắt đầu buổi tối sẽ có bắn pháo hoa và mọi người chuẩn bị một bữa tiệc long trọng, sau đó, lễ nhảy qua lửa được tiến hành.

Các gia đình sẽ ngồi quây quần quanh đống lửa lớn và những thanh niên can đảm nhất sẽ nhảy qua đống lửa đó. Hành động này được coi như là một lời chúc phúc đến toàn thể thành viên trong gia đình.

Họ cũng cùng nhau ăn trái cây, các loại đậu và kể cho nhau nghe những câu chuyện đến tận đêm khuya, những câu chuyện này thường in đậm trong tâm trí của tất cả các thành viên tham dự. Sau khi tàn tiệc và lửa tắt, đống tro - biểu tượng của mùa đông lạnh lẽo cùng những điều xui xẻo - sẽ được gom lại, mang ra khỏi nhà và chôn sâu ở ngoài cánh đồng.

Trong những ngày chính thức diễn ra lễ hội, mỗi gia đình đều chuẩn bị một bàn lễ Haft Sin. Haft Sin là sự sắp xếp của bảy vật tượng trưng có tên bắt đầu bằng chữ cái "س" (chữ S), chữ cái thứ 15 trong bảng chữ cái tiếng Ba Tư; "Haft" trong tiếng Ba Tư có nghĩa là "bảy".

Những vật phẩm trên bàn tượng trưng cho bảy sáng tạo của thượng đế và những vị thần bất tử bảo vệ chúng. Haft Sin thay đổi theo thời gian nhưng vẫn giữ nguyên ý nghĩa tượng trưng truyền thống. Mọi gia đình đều cố gắng bày biện một bàn Haft Sin đẹp nhất có thể bởi nó không chỉ mang ý nghĩa tinh thần và truyền thống mà còn là nơi để khách khứa đến nhà chiêm ngưỡng vào ngày lễ. Bảy vật phẩm bắt đầu bằng chữ “S” được đặt lên bàn Haft Sin gồm: Sabzeh - các hạt lúa mì, lúa mạch hay đậu được trồng trong một cái đĩa, tượng trưng cho sự tái sinh; Samanu - một chiếc bánh ngọt làm từ lúa mì non, tượng trưng cho sự sung túc; Senjed - quả nhót đắng khô tượng trưng cho tình yêu; Sir- tỏi tượng trưng cho thuốc; Sib - táo tượng trưng cho sức khỏe và sắc đẹp; Somaq - quả sumac tượng trưng cho mặt trời mọc; Serkeh - giấm tượng trưng cho tuổi tác và sự kiên nhẫn.

Phụ nữ mặc trang phục truyền thống trong lễ Nowruz - Bishkek, Kyrgyzstan. (Ảnh: EPA)

Vào thời điểm giao thừa, tất cả các thành viên gia đình quây quần quanh bàn Haft Sin, mặc quần áo mới và nắm trong tay những đồng xu mới tinh, sáng bóng để cầu may, cùng nhau chứng kiến một quả trứng xoay trên tấm gương để trên bàn, cùng reo hò, ôm hôn nhau và chúc mừng năm mới.

Sau đó, cả gia đình sẽ cùng đi thăm họ hàng, người thân. Chuỗi các sự kiện lễ hội của Nowruz kết thúc vào ngày thứ 13 của tháng thứ nhất trong năm mới theo lịch Ba Tư.

Trong ngày này, mọi người kết thúc các hoạt động lễ hội, và từ ngày thứ 14 trở đi, mọi người quay trở lại công việc thường nhật.

Hồng Anh