Lộ thêm bằng chứng về công trình chưa từng được biết ở Mỹ Sơn
Kết quả khai quật bước đầu đã xuất lộ dấu tích một con đường dài hơn 150 m – công trình chưa từng được biết đến trong lịch sử nghiên cứu Mỹ Sơn.
Chiều 12-12, tại Khu đền tháp Mỹ Sơn (xã Thu Bồn, TP Đà Nẵng), Ban quản lý Di sản Văn hóa Thế giới Mỹ Sơn và Viện Khảo cổ học đã tổ chức hội thảo báo cáo kết quả khai quật nghiên cứu khảo cổ học kiến trúc đường dẫn vào thánh địa Mỹ Sơn.
Ông Nguyễn Công Khiết, Phó Giám đốc phụ trách Ban quản lý Di sản Văn hóa Thế giới Mỹ Sơn, và PGS-TS Ngô Văn Doanh chủ trì buổi hội thảo.
Ông Nguyễn Công Khiết, Phó Giám đốc phụ trách Ban quản lý Di sản Văn hóa Thế giới Mỹ Sơn, và PGS-TS Ngô Văn Doanh chủ trì hội thảo
Theo Ban quản lý Di sản Văn hóa Thế giới Mỹ Sơn, từ tháng 7 đến cuối tháng 11-2025, đơn vị và Viện Khảo cổ học triển khai chương trình hợp tác khai quật nhằm nghiên cứu kiến trúc tuyến đường thiêng nối từ tháp K vào khu trung tâm Mỹ Sơn. Kết quả bước đầu đã xuất lộ dấu tích một con đường dài hơn 150 m – công trình chưa từng được biết đến trong lịch sử nghiên cứu Mỹ Sơn.
Tuyến đường này được thăm dò lần đầu năm 2023 và khai quật lần đầu năm 2024 với diện tích 220 m². Năm 2025, các chuyên gia tiếp tục mở rộng khai quật thêm 770 m² để làm rõ phế tích kiến trúc. Trong đó, đoạn đường phía đông tháp K dài 75 m, hướng Đông – Tây lệch Bắc 45 độ, nâng tổng chiều dài phần đường đã xác định lên 132 m.
Cấu trúc con đường rộng 9 m, lòng đường 7,9 m, mặt đường phẳng, làm từ cát sỏi và gạch vụn đầm chặt dày 15 – 20 cm. Hai bên là tường gạch, một số đoạn đã nghiêng đổ theo thời gian. Móng tường được gia cố bằng sỏi cuội và bột gạch.
Các đại biểu thảo luận về kiến trúc đường dẫn vào thánh địa Mỹ Sơn
Đáng chú ý, tường phía Bắc xây liền khối trong khi tường phía Nam thấp hơn và có ít nhất 4 vị trí đặt cửa/cổng. Tại các vị trí này vẫn còn dấu tích thanh đà cửa bằng đá với lỗ mộng vuông và tròn – cấu trúc dùng để dựng trụ đá và bản lề cánh cửa.
Ngoài dấu tích kiến trúc, các mảnh gốm men và đất nung có niên đại từ thế kỷ X–XII cũng được phát hiện. Tư liệu thu được cho thấy con đường thiêng này đóng vai trò tuyến nghi lễ dành cho Thần linh, Vua chúa và Tăng lữ Bà la môn giáo vào Thánh địa Mỹ Sơn trong khoảng thế kỷ XI–XII.
Đây là công trình chưa từng được biết đến trong lịch sử nghiên cứu Mỹ Sơn
Phát hiện này khẳng định Mỹ Sơn tiếp tục giữ vị trí hạt nhân tôn giáo của Champa trong suốt chiều dài lịch sử, đồng thời cho thấy phạm vi không gian thiêng nơi đây từng thay đổi tùy từng triều đại.
Các nghiên cứu so sánh cũng chỉ ra tuyến đường hành lễ mới phát hiện tại Mỹ Sơn là trường hợp duy nhất trong hệ thống di tích Champa, khác biệt với các địa điểm khác khi đường dẫn được thiết kế thẳng trục vào đền tháp trung tâm.
Tại hội thảo, các ý kiến của chuyên gia, nhà nghiên cứu đều thống nhất rằng di tích vừa phát hiện chính là con đường thiêng – nơi diễn ra các nghi lễ tôn giáo quan trọng của người Chămpa xưa.
Vấn đề lớn nhất hiện nay không chỉ dừng lại ở việc xác định tính chất của con đường mà còn là cách bảo vệ và những bước tiếp theo trong nghiên cứu, tu bổ và phát huy giá trị di tích.
Nhiều ý kiến nhấn mạnh cần tiếp tục khai quật để hiểu rõ hơn về con đường thiêng cũng như không gian thiêng, các đền tháp quy mô từng bị phá hủy cũng như làm rõ hơn về không gian hành lễ cổ xưa…
Định hướng thời gian tới, Ban quản lý Di sản Văn hóa Thế giới Mỹ Sơn và Viện Khảo cổ học sẽ tiếp tục nghiên cứu làm rõ quy mô, cấu trúc, diện mạo toàn bộ con đường trong tổng thể di tích; đồng thời khẩn trương tu bổ, bảo tồn để phát huy giá trị di sản. Đơn vị cũng hướng tới tổ chức đón khách tham quan qua chính tuyến đường cổ này nhằm giúp du khách hình dung rõ hơn về không gian thiêng và văn hóa Chămpa.
