Luật Đường sắt sửa đổi: nghiên cứu chế tài phù hợp

Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội đề nghị nghiên cứu hoàn thiện các cơ chế, chính sách đặc thù theo hướng giới hạn phạm vi, có chế tài phù hợp. Ảnh minh họa: Minh Hoàng

TTXVN đưa tin, trình bày tóm tắt tờ trình dự án luật, Bộ trưởng Bộ Xây dựng cho biết, dự thảo gồm 4 chương, 60 điều. Chính phủ đã đề nghị rằng các quy định bổ sung mới vào dự thảo luật có hiệu lực thi hành từ ngày 1-7 tới đây, các quy định còn lại của Luật Đường sắt (sửa đổi) có hiệu lực thi hành từ ngày 1-1-2026.

Dự thảo luật đã rà soát và giới hạn lại phạm vi các chính sách đặc thù chỉ áp dụng cho đầu tư xây dựng dự án đường sắt quan trọng quốc gia, dự án đường sắt do Quốc hội quyết định chủ trương; đề xuất bổ sung quy định về giám sát độc lập trong việc thực hiện các cơ chế đặc thù và quy định vai trò quản lý nhà nước đảm bảo kiểm soát về chất lượng, tiêu chuẩn kỹ thuật, an ninh quốc phòng đối với dự án đường sắt theo quy định về đầu tư.

Cùng với đó là rà soát đưa ra khỏi dự thảo 3 chính sách về bãi đổ thải, vật liệu xây dựng, chuyển mục đích sử dụng rừng và đề xuất đưa vào nghị quyết chung của kỳ họp và phạm vi áp dụng cho các dự án đường sắt Hà Nội - Đồng Đăng, Hải Phòng - Hạ Long - Móng Cái; 2 chính sách về bố trí và huy động nguồn vốn vì các chính sách này gắn với yêu cầu, điều kiện của từng dự án cụ thể, từng thời kỳ và sẽ được xem xét khi lược bỏ 19 điều so với dự thảo luật đã trình.

Trình bày báo cáo thẩm tra (bổ sung) dự án luật, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội cơ bản nhất trí với việc thẩm tra bổ sung dự án luật và báo cáo Quốc hội xem xét, cho ý kiến; thống nhất đề nghị thông qua dự án tại kỳ họp thứ 9 của Quốc hội (theo quy trình tại 1 kỳ họp).

Về cơ bản, Ủy ban thống nhất với chủ trương cần có cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để đầu tư hệ thống đường sắt Việt Nam. Tuy nhiên, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường đề nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu hoàn thiện các cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt này theo hướng giới hạn phạm vi, nhóm được áp dụng; tăng cường giám sát, công khai, minh bạch thông tin; có chế tài phù hợp.

Ủy ban cũng cơ bản nhất trí với chính sách ưu đãi, hỗ trợ của Nhà nước về phát triển đường sắt và các cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt của dự thảo luật trong trường hợp toàn bộ các nội dung cụ thể này đã có đầy đủ cơ sở chính trị và đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp thu, chỉnh lý đầy đủ, giải trình thấu đáo, thuyết phục các ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các cơ quan thẩm tra và ý kiến của các cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan.

Về cơ chế, chính sách huy động nguồn lực và bố trí vốn, một số ý kiến cơ bản nhất trí với quy định trao quyền chủ động về vốn cho các chủ thể quy định trong dự thảo luật, cho phép phát hành trái phiếu Chính phủ, huy động ODA, dùng nguồn tăng thu và tiết kiệm chi ngân sách để bổ sung vốn nếu ngân sách hằng năm không đáp ứng tiến độ.

Tuy nhiên, việc rà soát bổ sung quy định giới hạn cơ chế, chỉ áp dụng khi chứng minh hiệu quả vượt trội; giới hạn mức huy động ở ngưỡng an toàn, có giám sát, bảo đảm an toàn tài chính; trách nhiệm rõ ràng; điều kiện và cơ chế giám sát chặt chẽ để ngăn ngừa rủi ro là cần thiết.

Nhiều ý kiến cơ bản nhất trí với cơ chế phát triển đô thị lấy hệ thống giao thông công cộng làm trung tâm (TOD) nhằm khai thác quỹ đất quanh nhà ga tạo nguồn lực cho đường sắt, phù hợp định hướng đổi mới sáng tạo.

Tuy nhiên, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường đề nghị làm rõ và nghiên cứu bổ sung quy định rõ giới hạn thẩm quyền địa phương khi điều chỉnh quy hoạch; quy định cơ chế giám sát độc lập, minh bạch khi điều chỉnh quy hoạch; bổ sung quy định tiêu chí về năng lực hạ tầng và kế hoạch nâng cấp hạ tầng trước khi phê duyệt TOD, quy định điều kiện thực hiện; quy định rõ cơ chế phân chia nguồn thu; quy định trách nhiệm giải trình và chế tài xử lý; rà soát, sửa đổi, bổ sung các luật có liên quan.

Thùy Linh