Luật hóa xử lý nợ xấu: Chặn chây ỳ trả nợ, khơi dòng vốn cho nền kinh tế

TS. Nguyễn Quốc Hùng - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam.

Phóng viên: Ông đánh giá như thế nào về tác động của việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các tổ chức tín dụng (TCTD) 2024 đối với nền kinh tế nói chung và hệ thống các TCTD nói riêng, đặc biệt trong việc xử lý nợ xấu?

TS. Nguyễn Quốc Hùng: Việc sửa đổi Luật Các TCTD 2024 có ý nghĩa quan trọng trong việc tháo gỡ khó khăn về xử lý nợ xấu, đặc biệt sau khi Nghị quyết 42/2017/QH14 về thí điểm xử lý nợ xấu của các TCTD hết hiệu lực từ ngày 31/12/2023.

Sau 6 năm thực hiện Nghị quyết 42/2017/QH14, công tác thu hồi nợ xấu tại các TCTD có nhiều chuyền biến tích cực, nhiều khách hàng tự nguyện bàn giao tài sản thế chấp hoặc tự bán tàu sản bảo đảm để trả nợ cùng với sự vào cuộc của các cơ quan chức năng và chính quyền địa phương nên tỷ lệ nợ xấu đã giảm đáng kể, nợ xấu từ trên 10% xuống còn khoảng 5% bao gồm nợ bán cho Công ty Quản lý tài sản các TCTD (VAMC) và dưới 3% nếu loại trừ nợ này.

Điều quan trọng là ý thức và trách nhiệm trả nợ của khách hàng được nâng lên, nhiều hiện tượng chây ý cố tình không trả nợ đã được xử lý. Chính vì vậy đã góp phần đưa tỷ lệ nợ xấu của các TCTD về dưới ngưỡng 3% theo thông lệ quốc tế và đảm bảo an toàn tài chính cho hệ thống ngân hàng.

Tuy nhiên, sau khi Nghị quyết 42/2017/QH14 hết hiệu lực, việc thu hồi nợ xấu gặp nhiều khó khăn, ý thức trả nợ của khách hàng giảm đáng kể, cá biệt có khách hàng còn tạo tình huống tranh chấp giả để khởi kiện ra tòa nhằm mục đích kéo dài thời gian phát mại tài sản đảm bảo.

Vì vậy, việc sửa đổi Luật Các TCTD 2024 sẽ có nhiều tác động tích cực. Thứ nhất là hỗ trợ các ngân hàng thu hồi nợ xấu hiệu quả hơn, giảm tỷ lệ nợ xấu, từ đó giảm chi phí trích lập dự phòng rủi ro và tạo điều kiện xem xét giảm lãi suất cho vay.

Thứ hai là ý thức trách nhiệm trả nợ của khách hàng sẽ được nâng lên, sẽ có sự phối hợp với ngân hàng trong việc xử lý phát mại tài sản bảo đảm, hạn chế việc chây ỳ cố tình trốn tránh trách nhiệm trả nợ, trên tinh thần minh bạch bình đẳng.

Thứ ba, việc thu hồi nợ xấu giúp vốn ngân hàng quay vòng nhanh hơn, bên cạnh đó sẽ hỗ trợ cho các TCTD thu hồi khoản nợ đã trích dự phòng rủi ro nhưng chưa xử lý được tài sản, với số tiền trên 670.000 tỷ đồng. Dòng tiền này sẽ được quay trở lại đầu tư cũng như nâng cao khả năng tài chính của các TCTD, từ đó tăng nguồn lực đầu tư cho nền kinh tế, góp phần đạt mục tiêu tăng trưởng kinh tế mà Đảng, Chính phủ và Quốc hội đã đề ra.

Phóng viên: Dự thảo Luật sửa đổi đề xuất các nội dung như quyền thu giữ tài sản bảo đảm, kê biên tài sản của bên phải thi hành án đang được sử dụng làm tài sản bảo đảm và hoàn trả tài sản bảo đảm là vật chứng trong vụ án. Theo ông, những sửa đổi, bổ sung này mang lại ý nghĩa như thế nào?

TS. Nguyễn Quốc Hùng: Ba nội dung đề xuất trong dự thảo Luật sửa đổi rất phù hợp với thực tế hiện nay.

Một là, kê biên, thu giữ tài sản bảo đảm là một quy định quan trọng. Trước đây, Nghị định 163/2006/NĐ-CP và Nghị quyết 42/2017/QH14 đã cho phép ngân hàng thực hiện quyền này, nhưng sau đó hết hiệu lực, các TCTD không còn quyền thu giữ, dẫn đến tình trạng chây ỳ trả nợ.

Do đó, việc luật hóa quyền thu giữ tài sản bảo đảm sẽ nâng cao ý thức trách nhiệm của khách hàng, đảm bảo khách hàng tự nguyện bàn giao hoặc tự xử lý tài sản bảo đảm khi không thể trả nợ, tránh tranh chấp kéo dài qua các cấp tòa án, vốn có thể mất 5-10 năm mà vẫn không giải quyết được.

Hai là, việc kê biên tài sản bảo đảm của bên phải thi hành án là cần thiết. Nhiều tài sản bảo đảm cho khoản vay ngân hàng bị kê biên trong các vụ án khác, gây khó khăn cho việc thu hồi nợ. Quy định mới sẽ cho phép ngân hàng phát mại tài sản bảo đảm để thu hồi nợ, đảm bảo quyền lợi của TCTD mà không ảnh hưởng lớn đến giá trị tài sản.

Ba là, việc hoàn trả tài sản bảo đảm là vật chứng trong các vụ án hình sự hoặc dân sự cũng rất quan trọng. Nhiều tài sản bị kê biên trong các vụ án bị mất giá trị, thậm chí về bằng 0 nếu không được xử lý kịp thời, như hàng hóa trong kho. Nên quy định này sẽ giúp ngân hàng thu hồi và phát mại tài sản bảo đảm, đẩy nhanh tiến độ xử lý nợ xấu.

Phóng viên: Đâu là những điểm cần hoàn thiện thêm để các quy định mới sẽ được thực thi hiệu quả theo thực tế thị trường hiện nay, thưa ông?

TS. Nguyễn Quốc Hùng: Sau khi Quốc hội thông qua, để các quy định mới thực thi có hiệu quả, tôi nghĩ cần xem xét sửa đổi, bổ sung một số quy định đã ban hành trong quá trình thực tiễn còn vướng mắc như Luật Đất đai, Luật Kinh doanh bất động sản, Luật Nhà ở cũng như các luật khác liên quan, để đảm bảo đồng bộ nhằm xử lý nợ xấu một cách hoàn thiện và đầy đủ nhất.

Ngoài ra, kinh nghiệm thực tế cho thấy ý thức trách nhiệm trả nợ của một số khách hàng vẫn chưa cao, kéo dài thời gian trả nợ hoặc chờ giá tài sản bảo đảm tăng để trục lợi. Vì vậy, để các quy định mới thực sự hiệu quả, việc triển khai cần có lộ trình rõ ràng. Các ngân hàng phải thực hiện thu hồi nợ xấu một cách minh bạch, thận trọng và tuân thủ pháp luật.

Qua kinh nghiệm từ Nghị quyết số 42/2017/QH14, các TCTD đã xây dựng quy trình nội bộ để xử lý nợ xấu một cách khách quan và hiệu quả. Việc sửa đổi luật lần này sẽ tạo điều kiện để các ngân hàng ban hành quy định nội bộ chặt chẽ hơn, đảm bảo việc thu giữ và phát mại tài sản bảo đảm được thực hiện minh bạch, an toàn, hiệu quả, bảo vệ quyền lợi của cả ngân hàng và khách hàng.

Phóng viên: Xin trân trọng cảm ơn ông!

"Tôi kỳ vọng rằng, nếu được thông qua tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, Luật sửa đổi sẽ giúp giảm tỷ lệ nợ xấu, tăng cường năng lực tài chính của các ngân hàng, giảm chi phí hoạt động và tạo điều kiện giảm lãi suất cho vay. Quan trọng hơn, việc thu hồi nợ xấu hiệu quả sẽ giúp giảm lượng tiền còn tồn đọng, giúp quay vòng vốn nhanh hơn, hỗ trợ doanh nghiệp và đóng góp vào sự phát triển kinh tế bền vững" - TS. Nguyễn Quốc Hùng.

Hương Dịu