Mạnh tay siết chuẩn khí thải với xe đời cũ

Thông điệp trên được lãnh đạo UBND TP HCM đưa ra tại hội thảo "Giảm thiểu ô nhiễm từ khí thải phương tiện giao thông sử dụng động cơ diesel: Thực trạng và giải pháp tại khu vực Đông Nam Bộ" do Tập đoàn Công nghiệp - Năng lượng quốc gia Việt Nam (Petrovietnam) phối hợp với các đơn vị tổ chức ngày 4-12.

4 nhóm giải pháp trọng tâm

Theo Phó Chủ tịch UBND TP HCM Bùi Minh Thạnh, có 4 nhóm giải pháp trọng tâm sẽ được thành phố triển khai để xây dựng hệ thống giao thông xanh.

Thứ nhất, rà soát quy định hiện hành, cập nhật tiêu chuẩn phù hợp thực tế, thắt chặt giám sát và nâng mức kỷ cương môi trường trong lĩnh vực vận tải. Thứ hai, khuyến khích doanh nghiệp (DN) đổi mới động cơ, trang bị hệ thống xử lý khí thải, sử dụng nhiên liệu sạch và dung dịch giảm phát thải theo tiêu chuẩn quốc tế. Đây là giải pháp then chốt giúp giảm ngay tác động từ phương tiện đang lưu thông.

Thứ ba, hướng tới xây dựng hệ sinh thái logistics xanh, bao gồm tái tổ chức hạ tầng vận tải, ưu tiên phương tiện ít phát thải và ứng dụng công nghệ điều hành để tối ưu tuyến đường, giảm tiêu hao nhiên liệu. Thứ tư, phối hợp với các tỉnh vùng Đông Nam Bộ triển khai chương trình kiểm soát khí thải liên vùng, mở rộng mô hình PPP (đối tác công - tư) để thu hút đầu tư vào công nghệ môi trường và hệ thống đo kiểm hiện đại.

Theo UBND TP HCM, ô nhiễm không khí từ phương tiện giao thông, đặc biệt là nhóm sử dụng động cơ diesel, đang ngày càng nghiêm trọng. Ảnh: ĐAN QUẾ

Dẫn kinh nghiệm quốc tế, TS Nguyễn Hữu Lương, Viện Dầu khí Việt Nam, cho biết nhiều quốc gia đã áp dụng đồng thời tiêu chuẩn khí thải nghiêm ngặt, hệ thống kiểm tra định kỳ hiệu quả, hạ tầng nhiên liệu sạch và các chương trình hỗ trợ tài chính để DN đổi mới phương tiện.

Trao đổi ở góc độ kỹ thuật, TS Phạm Hữu Tuyến, ĐH Bách khoa Hà Nội, nêu cơ chế hình thành khí thải từ động cơ diesel và nhấn mạnh sự độc hại của các loại khí HC, CO, NOx, SOx và bụi PM. Theo TS Tuyến, các giải pháp xử lý khí thải như DOC, DPF, SCR... có thể giúp giảm hơn 90% lượng phát thải. Phần lớn dòng xe mới đã tích hợp sẵn các công nghệ này, còn xe cũ có thể bổ sung thiết bị để giảm ô nhiễm khi lưu hành.

Trong khi đó, ThS Trần Vĩnh Lộc, Công ty Phân bón và Hóa chất Dầu khí (PVFCCo Phú Mỹ), giới thiệu giải pháp dung dịch xử lý khí thải DEF/AdBlue dùng trong hệ thống SCR với khả năng đạt hiệu quả cao trong xử lý khí NOx - lên đến hơn 90% nếu vận hành đúng chuẩn.

Ông Lê Xuân Huyên, Phó Tổng Giám đốc Petrovietnam, cho biết tập đoàn xem việc đồng hành với cả nước trong tiến trình chuyển đổi xanh là nhiệm vụ dài hạn. Những giải pháp đổi mới công nghệ, phát triển nhiên liệu sạch và hỗ trợ giảm phát thải khí NOx cho phương tiện giao thông sẽ góp phần vào mục tiêu đưa phát thải ròng về 0 (Net Zero).

Lưu ý tiêu chuẩn khí thải các đời xe

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà mới đây đã ký Quyết định 43/2025 của Thủ tướng Chính phủ về lộ trình áp dụng quy chuẩn khí thải quốc gia đối với ô tô tham gia giao thông đường bộ, có hiệu lực từ ngày 1-3-2026.

Cụ thể, xe sản xuất trước năm 1999 phải đáp ứng tiêu chuẩn khí thải Euro 1 từ thời điểm trên. Theo tìm hiểu của phóng viên, nhóm xe đời trước năm 1999 hiện còn lưu hành chủ yếu là các dòng Toyota Corolla, Camry, Daewoo Cielo, Mitsubishi Jolie, Mazda 2, Mazda 3, Kia Pride... Sau hàng chục năm sử dụng, động cơ của những dòng xe này đã hao mòn, khó đáp ứng tiêu chuẩn Euro 1.

Riêng tại TP HCM và Hà Nội, ô tô sản xuất từ giai đoạn 2017-2021 sẽ phải tuân thủ tiêu chuẩn Euro 4 từ ngày 1-1-2027. Còn tại các địa phương khác, ô tô đời 2017-2021 được áp dụng mức khí thải Euro 3. Những mẫu xe trong nhóm này đang được sử dụng nhiều là Hyundai Accent, Toyota Vios, Mazda 3, Mazda CX-5, Mitsubishi Xpander, Toyota Corolla Cross, Ford Ranger... Theo giới chuyên gia, Euro 4 là tiêu chuẩn khá cao nên những xe chạy liên tục trong đô thị hoặc bảo dưỡng không đạt chuẩn có khả năng không đáp ứng yêu cầu.

Với xe sản xuất trong giai đoạn 1999-2016, tiêu chuẩn khí thải được áp dụng từ ngày 1-3-2026 là mức Euro 2. Theo ông Trần Việt Nam, chủ garage ô tô Auto Sài Gòn (TP HCM), nhóm xe thuộc đời này hiện vẫn được lưu thông khá nhiều, phổ biến là các mẫu Toyota Vios, Altis, Innova; Honda CR-V; Ford Everest, Ranger; Mazda 3, Mazda 2; Kia Morning; Hyundai i10... Những mẫu này cũng có khả năng không vượt qua kiểm định theo tiêu chuẩn Euro 2 nếu không được bảo dưỡng đầy đủ, sử dụng quá mức.

Đối với các dòng xe sản xuất từ năm 2022 trở đi, lộ trình yêu cầu áp dụng tiêu chuẩn mức 4 kể từ ngày 1-3-2026 và mức 5 từ ngày 1-1-2032. Nếu lưu thông tại Hà Nội và TP HCM, xe sẽ phải đạt mức 5 sớm hơn, từ ngày 1-1-2028. Đến ngày 1-1-2029, tất cả phương tiện hoạt động tại 2 đô thị lớn này đều phải đạt mức 2 trở lên, không phân biệt năm sản xuất.

Theo ông Trần Việt Nam, mặc dù phần lớn ô tô đời mới sản xuất từ năm 2022 đến nay đã đáp ứng tiêu chuẩn thiết kế nhưng việc sử dụng nhiên liệu kém chất lượng, tự ý "độ", "chế" hệ thống xả hoặc thiếu bảo dưỡng vẫn có thể rơi vào tình trạng không đạt mức khí thải quy định. Do đó, chủ xe nên kiểm tra định kỳ, bảo dưỡng đúng hạn và sử dụng nhiên liệu đạt chuẩn để bảo đảm đáp ứng yêu cầu tại Quyết định 43/2025 của Thủ tướng Chính phủ.

"Một chiếc ô tô có đạt tiêu chuẩn khí thải hay không còn phụ thuộc nhiều yếu tố như chế độ bảo dưỡng, chất lượng nhiên liệu hoặc sự can thiệp khác, chứ không chỉ phụ thuộc năm sản xuất" - ông Nam lưu ý.

ĐAN QUẾ - NGUYỄN HẢI