Mark Zuckerberg đã sai

Mark Zuckerberg nói rằng văn hóa doanh nghiệp đang thiếu năng lượng nam tính.

Mark Zuckerberg, CEO của Meta, gần đây đã xuất hiện trên podcast của Joe Rogan để than thở về sự thiếu vắng "năng lượng nam tính" (masculine energy) trong thế giới doanh nghiệp.

"Tôi nghĩ rằng nhiều doanh nghiệp trong thế giới này khá trung tính (neutered) về mặt văn hóa", Zuckerberg nói trong cuộc trò chuyện gần ba tiếng đồng hồ với Rogan.

"Năng lượng nam tính là tốt, và rõ ràng là xã hội có rất nhiều năng lượng đó, nhưng tôi nghĩ rằng văn hóa doanh nghiệp thực sự đang cố gắng tránh xa nó. Tôi nghĩ rằng việc có một nền văn hóa tôn vinh sự hung hăng nhiều hơn một chút có những ưu điểm riêng thực sự tích cực", Zuckerberg tiếp tục.

Theo lời Zuckerberg, không có gì sai khi chấp nhận nam tính. Nhưng các chuyên gia nghiên cứu về giới và kinh tế cảnh báo rằng lời lẽ của Zuckerberg có thể đẩy phụ nữ và những tiếng nói thiểu số ra khỏi lực lượng lao động bằng cách ủng hộ các vai trò và khuôn mẫu giới lỗi thời.

Juliet A. Williams, giáo sư nghiên cứu về giới tại Đại học California, Los Angeles (UCLA), cho biết cách tỷ phú công nghệ nói về "neutered" (trung tính hay không thuộc giới tính nào) là "còi báo động phân biệt giới" và duy trì chế độ gia trưởng, chủ nghĩa truyền thống giới tính và luận điệu chống LGBTQ+.

Ý tưởng nực cười

Tuyên bố của Zuckerberg làm dậy sóng mạng xã hội và trở thành tiêu đề trên hàng loạt trang báo lớn những ngày gần đây.

Trong bài viết Mark Zuckerberg Has a Funny Idea of What It Is to Be a Man (tạm dịch: Mark Zuckerberg có ý tưởng nực cười về việc trở thành đàn ông) trên The New York Times, tác giả Jamelle Bouie viết: "Không rõ Zuckerberg muốn ám chỉ điều gì khi nói như vậy. Đàn ông vốn đã thống trị hầu hết lĩnh vực lương cao và có địa vị. Phần lớn các giám đốc điều hành cấp cao của công ty, từ phó chủ tịch và phó chủ tịch cấp cao đến CEO và CFO, đều là nam giới".

Tác giả chỉ ra rằng trong thế giới của Thung lũng Silicon - tức là thế giới của Zuckerberg - phụ nữ vẫn là thiểu số. Khoảng 25% công việc công nghệ do phụ nữ nắm giữ và theo báo cáo năm 2021, chỉ có 4,7% công ty trong Thung lũng Silicon 500 có giám đốc điều hành là phụ nữ, so với khoảng 6% công ty trong S&P 500.

Năng lượng nam tính trở thành chủ đề gây tranh luận sau tuyên bố của Zuckerberg.

USA Today cũng chỉ ra sự vô lý trong tuyên bố của Zuckerberg với thực tế rằng phụ nữ chỉ chiếm 35% lực lượng lao động công nghệ và chỉ nắm giữ 11% vai trò điều hành. Ngành công nghiệp này từ lâu đã là ví dụ điển hình cho khoảng cách giới tính trong lực lượng lao động.

Còn trong bài viết trên Independent, tác giả Emma Clarke đặt câu hỏi Zuckerberg đã đặt chân vào văn phòng công ty bao giờ chưa khi có thể đưa ra một tuyên bố như vậy. "Với việc chỉ có 10 CEO của FTSE 100 là phụ nữ, có nhiều CEO tên là Simon hoặc Andrew hơn cả CEO nữ và nam giới đã nắm giữ khoảng 90% vị trí CEO tại các công ty Fortune 500 trong hơn một thập kỷ, thì thực tế đối với người lao động bình thường không thể khác biệt hơn", tác giả viết.

Tác động

Tuyên bố của người đứng đầu trong ngành nói lên rất nhiều điều thay đổi tại Meta và cả các công ty công nghệ lớn lúc này.

Một loạt các công ty công nghệ do các tỷ phú lãnh đạo, từ Amazon đến Meta, đã tuyên bố hủy bỏ các chương trình được thiết kế để tạo ra nơi làm việc công bằng hơn cho mọi người.

Một tuyên bố mới của Meta giải thích rằng công ty sẽ "không còn nhóm tập trung vào DEI" (diversity - đa dạng, equality - bình đẳng, inclusion - hòa nhập), sẽ kết thúc các chương trình đào tạo liên quan và sẽ không còn đảm bảo các ứng viên đa dạng được đưa vào danh sách khi tuyển dụng. Internet thậm chí đã đặt biệt danh mới cho từ viết tắt này là "Didn't Earn It" (không đáng có) - điều này ngụ ý rằng bất kỳ sự tiến bộ nào của phụ nữ và nhóm thiểu số đều chỉ là do đặc điểm nhân khẩu học của họ.

Tuyên bố của Zuckerberg gần đây khiến nhiều người nghĩ về quan điểm phản thức tỉnh (anti-woke) được những người như Elon Musk ủng hộ. Thay đổi tại Meta cũng có nhiều điểm tương đồng với những gì đã diễn ra tại X (trước đây là Twitter).

Tuyên bố của Zuckerberg khiến nhiều người nghĩ về quan điểm phản thức tỉnh (anti-woke) được những người như Elon Musk ủng hộ.

Kể từ khi tiếp quản X, Musk nổi tiếng ủng hộ "tự do ngôn luận", với quá trình fact-check và báo cáo lạm dụng hoặc nội dung bất hợp pháp phần lớn do cộng đồng thực hiện thay vì một hệ thống nội bộ mạnh mẽ. Bây giờ, Meta đã cam kết sẽ đi theo con đường tương tự và sẽ sớm xóa bỏ việc fack-check của bên thứ ba trên các nền tảng của mình và nới lỏng việc kiểm duyệt nội dung - điều mà các chuyên gia cho biết sẽ bình thường hóa sự thù hận trực tuyến và cho phép thông tin sai lệch có khả năng gây hại phát triển mạnh.

Vì phụ nữ và nhóm thiểu số là những đối tượng có khả năng bị lạm dụng, bạo lực và quấy rối trực tuyến cao nhất, với hơn một nửa phụ nữ cho biết họ đã chứng kiến hành vi kỳ thị nữ giới trên Internet, điều này rất đáng lo ngại - cũng giống như những bình luận của Zuckerberg tập trung vào thế giới việc làm cần nam tính hơn.

Những phát biểu của Zuckerberg phản ánh sự phản ứng dữ dội ngày càng tăng đối với các sáng kiến DEI. Theo Susan L. Averett , giáo sư kinh tế tại Cao đẳng Lafayette, những sự thoái lui này có thể có "tác động làm im lặng" phụ nữ trong môi trường làm việc chuyên nghiệp.

"Phụ nữ và nam giới có phong cách giao tiếp riêng biệt. Sự chuyển dịch sang văn hóa nơi làm việc theo truyền thống nam tính hơn có nguy cơ làm giảm tiếng nói của phụ nữ", bà giải thích.

Bà cho biết, những môi trường này có thể trở nên không chào đón phụ nữ đến mức họ phải tránh xa các lĩnh vực do nam giới thống trị như kinh tế và STEM. Việc đẩy lùi hoặc ngăn chặn tiếng nói của phụ nữ có thể gây ra những tác động bất lợi đến bình đẳng giới trong lực lượng lao động.

Trong báo cáo về sự đa dạng năm 2022 của Meta, công ty đã phô trương những tiến bộ của mình về bình đẳng giới, nhấn mạnh rằng từ năm 2019 đến năm 2022, họ đã tăng gấp đôi số lượng phụ nữ trong lực lượng lao động toàn cầu của mình.

"Thật đáng thất vọng khi thấy Zuckerberg giờ đây quay lại và nói rằng, 'Ồ, hậu quả của việc này là chúng ta có một nền văn hóa trung tính' trái ngược với một nền văn hóa bao trùm", giáo sư Williams nói.

Lê Vy

Ảnh: Bloomberg, Men's Health