Mặt trận phản biện về tuổi nghỉ hưu, tăng giờ làm thêm

Hội nghị phản biện ngày 3-6

Ngày 3-6, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc (MTTQ) Việt Nam tổ chức hội nghị phản biện dự án Bộ Luật Lao động sửa đổi.

Dự án này đã được Chính phủ trình Quốc hội tại kỳ họp đang diễn ra, được các đại biểu Quốc hội thảo luận sôi nổi, xã hội, nhân dân cũng đặc biệt quan tâm với những dự kiến thay đổi như tăng tuổi nghỉ hưu, tăng giờ làm thêm, bổ sung thêm 1 ngày nghỉ vào 27-7.

Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội cũng đã công bố dự thảo để lấy ý kiến rộng rãi trong nhân dân đến hết ngày 28-6. Tại hội nghị phản biện của mặt trận, tiếp tục có nhiều ý kiến góp ý.

Phản biện về dự thảo Luật này, TS Nguyễn Quang Minh, Trưởng Ban dân chủ pháp luật, Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam cho rằng, dự thảo có nhiều quy định liên quan đến việc bảo đảm quyền lợi của NLĐ nhưng không có tính khả thi, do chưa tính đến yếu tố bất bình đẳng và chịu chi phối trong quan hệ lao động giữa một bên là người sử dụng lao động (thường là ở thế mạnh) và một bên là NLĐ (thường là ở thế yếu, phụ thuộc), nên đã thể hiện theo hướng cho 2 bên tự thỏa thuận.

Ví dụ, quy định “nếu không có sự đồng ý của NLĐ thì người sử dụng lao động không được sử dụng NLĐ làm việc ban đêm, làm thêm giờ và đi công tác xa”. Trong khi đó, Bộ luật năm 2012 quy định rõ người sử dụng lao động không được sử dụng lao động nữ làm việc ban đêm, làm thêm giờ trong một số trường hợp. Bộ Luật Lao động năm 1994 cũng quy định rõ người sử dụng lao động không được sử dụng NLĐ nữ có thai từ tháng thứ 7 hoặc đang nuôi con dưới 12 tháng tuổi làm việc ban đêm, làm thêm giờ và đi công tác xa.

Vì vậy, TS Minh đề nghị rà lại tất cả các quy định mang yếu tố thỏa thuận giữa 2 bên, những quy định nào cần thiết phải quy định là quyền, quyền lợi của NLĐ cần bắt buộc phải bảo vệ thì cần quy định lại rõ theo hướng là quyền của NLĐ và trách nhiệm, nghĩa vụ của người sử dụng lao động.

Các đại biểu phản biện dự án Bộ Luật Lao động sửa đổi.

Bà Đàm Thị Vân Thoa, Phó Ban chính sách - pháp luật của Hội Liên hiệp phụ nữ Việt Nam cũng góp ý, dự thảo Bộ luật Lao động (sửa đổi) quy định mở rộng khung thỏa thuận về giờ làm thêm tối đa “bảo đảm tổng số giờ làm thêm của NLĐ không quá 200 giờ trong một năm, trừ trường hợp đặc biệt do Chính phút quy định thì làm thêm giờ không quá 400 giờ trong một năm” là phù hợp với tình hình phát triển kinh tế; đáp ứng nhu cầu của một bộ phận NLĐ và góp phần bảo vệ tốt hơn tiền lương của NLĐ.

Theo khảo sát của Diễn đàn kinh tế Việt Nam, 55% người sử dụng lao động được hỏi mong muốn thay đổi quy định hiện hành về làm thêm giờ vì đã có những ảnh hưởng tới việc đảm bảo tiến độ của một số đơn hàng, giảm năng lực sản xuất dẫn tới giảm năng lực cạnh tranh về nguồn lao động Việt Nam.

Còn theo báo cáo tổng kết thi hành Bộ luật Lao động năm 2012, thực tế các doanh nghiệp hầu hết tận dụng tối đa giờ làm thêm, thậm chí một số doanh nghiệp tăng giờ làm thêm vượt mức cho phép và NLĐ có nhu cầu làm thêm giờ để tăng thu nhập.

Theo thống kê của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, số giờ làm thêm của Việt Nam hiện đang thấp hơn so với các nước trong khu vực như Trung Quốc 36 giờ/tháng, Indonesia 56 giờ/tháng, Hàn Quốc quy định số giờ làm thêm tối đa 624 giờ/năm. Tuy nhiên, các quốc gia này quy định thời gian làm việc bình thường là 40 giờ/tuần. Do đó, theo bà Vân Thoa, để bảo đảm tính cạnh tranh của các doanh nghiệp trên thị trường, tính linh hoạt trong việc sắp xếp và huy động nhân công của các doanh nghiệp trong nhóm lao động thâm dụng, quy định làm thêm giờ cần nghiên cứu các giải pháp giảm thiểu tối đa các tác động tiêu cực của việc tăng thời gian làm thêm giờ như sẽ giảm thời gian nghỉ ngơi, giải trí, ít có cơ hội cải thiện đời sống tinh thần, đặc biệt đối với lao động nữ...

“Nếu tăng giờ làm thêm phải bổ sung các giải pháp nhàm đảm bảo chăm sóc sức khỏe, tái tạo sức lao động, sự hài hoạt giữa đời sống vật chất và tinh thần của NLĐ, giữa công việc và chăm sóc gia đình, giữa việc làm và thất nghiệp với thời gian làm việc chính thức và đảm bảo sự bình đẳng giới..., đồng thời tránh sự lạm dụng của người sử dụng lao động”, đại diện Hội Liên hiệp phụ nữ Việt Nam nói.

Đối với dự kiến tăng tuổi nghỉ hưu, bà Vân Thoa cũng cho rằng, cần có sự nghiên cứu, đánh giá cẩn trọng, dựa trên quyền và nghĩa vụ của NLĐ, đồng thời đảm bảo sự hài hòa giữa các yếu tố kinh tế và xã hội, phù hợp với công ước quốc tế mà Việt Nam đã tham gia. Đối với nhóm lao động đặc thù, tuổi nghỉ hưu cần được tiếp cận dưới 2 góc độ: cơ hội được cống hiến và quyền được nghỉ hưu sớm của NLĐ. “Chính phủ cần tiếp tục nghiên cứu quy định chi tiết xác định đầy đủ các ngành nghề cần được nghỉ hưu ở tuổi thấp hơn không quá 5 năm…” - bà Đàm Thị Vân Thoa nói.

Cũng về việc tăng giờ làm thêm, ông Lê Đình Quảng, Phó Ban quan hệ lao động, Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam cho rằng, trong bối cảnh Việt Nam với thu nhập bình quân đầu người ở mức trung bình thấp (2.340 USD năm 2017), năng suất lao động còn ở mức thấp, tỷ trọng các ngành thâm dụng lao động có giá trị gia tăng thấp vẫn còn lớn... thì mở rộng khung thỏa thuận làm thêm giờ là nhu cầu có thực để góp phần tăng thu nhập, thúc đẩy sản xuất kinh doanh. Dự thảo xác định việc trả lương lũy tiến làm thêm giờ. Như vậy, so với pháp luật hiện hành, dự thảo luật đã bỏ giới hạn trần làm thêm giờ trong tháng và mở rộng khung khỏa thuận làm thêm giờ trong các trường hợp đặc biệt tăng thêm 100 giờ/năm.

Đại diện Tổng LĐLĐ Việt Nam cho rằng, việc tăng giờ làm thêm để bù đắp sự thiếu hụt lao động đột xuất cho người sử dụng lao động, tăng thêm thu nhập cho NLĐ là cần thiết. Tuy nhiên, việc xem xét tăng giờ làm thêm phải đặt trong mối quan hệ với các yếu tố khác như việc làm, thất nghiệp, sức khỏe NLĐ, an toàn lao động, các vấn đề xã hội và cả xu hướng của thế giới hiện nay (giảm giờ làm tăng thời gian nghỉ ngơi). Quy định về giờ làm thêm phải đặt trong mối quan hệ chặt chẽ với chính sách tiền lương của doanh nghiệp, bảo đảm quyền lợi NLĐ, tránh việc DN lợi dụng tăng giờ làm thêm để trả lương thấp, buộc NLĐ không có sự lựa chọn nào ngoài việc phải tự nguyện làm thêm giờ mới có thu nhập để đủ trang trải cuộc sống.

PHAN THẢO