Miền Chua Sa vẫy gọi

Năm 2024, anh giành giải Nhất Giải thưởng Văn học Nghệ thuật của UBND tỉnh Điện Biên lần thứ IV với tập truyện ngắn "Những cánh chim Chua Sa" (NXB Dân trí, 2024), và tiếp đó là tiểu thuyết "Nơi bình yên, miền hoang dại" (NXB Hội Nhà văn, 2024). Việc đồng thời xuất hiện ở cả hai thể loại đã khẳng định vị thế, sự trưởng thành của một cây bút bền bỉ, kiên trì với con đường văn chương, của một biên tập viên tờ báo văn nghệ tỉnh.

Với một nhà văn, quê hương, tuổi ấu thơ, tuổi trẻ được ví như những vầng trăng soi rọi, khơi nguồn những mạch trong trẻo, vàng thơm của một mỏ quặng quý mà cả đời văn nghiệp hết vơi lại đầy chưa bao giờ cạn. Với Hiếu Trung Long cũng vậy, mảnh đất quê hương Điện Biên lịch sử, niềm tự hào của dân tộc cũng là nơi anh sinh ra và lớn lên đã trở thành miền cảm hứng bất tận trong các sáng tác của anh.

Tác giả Hiếu Trung Long.

Tập truyện ngắn “Những cánh chim Chua Sa” đồng thời cũng là tên truyện ngắn của anh đã tạo được ấn tượng cho người đọc về một miền Chua Sa. Cái tên miền đất ấy nghe lạ lẫm làm tôi phải tò mò truy tìm nguồn gốc. Kết quả, tìm chưa ra trên địa danh bản đồ nhưng tôi đã tìm thấy trong một chi tiết truyện ngắn của anh. Đó là tiếng hót của loài chim Xanh vang khắp bầu trời vào những ngày nắng đẹp đem lại sự bình yên cho mặt đất, bầu trời.

Nhưng giờ đây, loài chim Xanh và những khoảng trời bình yên ấy đã dần thuộc về ký ức bởi bàn tay tàn bạo của con người. Con người là những sát thủ của thiên nhiên. Những sát thủ ấy đã không ghê tay bắt những chú chim Xanh và chế biến thành món rượu lưỡi vì có tác dụng chữa bách bệnh. Phải chăng, những tiếng “Chua Sa! Chua Sa” đã trở thành những lời kêu cứu của đồng loại? Và giờ đây, nhắc đến Chua Sa như một sự tiếc nuối đến âm ỉ, đau đáu để rồi lại bắt đầu hy vọng.

“Chua Sa” không chỉ là tiếng hót của loài chim Xanh, mà còn là tên của vùng đất, vùng không gian riêng đã được tạo lập trong văn chương đầy sức tưởng tượng và khai phá của nhà văn Hiếu Trung Long. Chính vì lẽ đó, tiểu thuyết “Nơi bình yên, miền hoang dại” như một dòng chảy hòa vào ký ức Chua Sa, tiếp tục định danh cho những lớp không gian, thời gian trong đường biên sáng tạo của tác giả. “Nơi bình yên, miền hoang dại” tiếp tục là một hành trình sống, hành trình đánh thức những ký ức nguyên sơ và tìm lại bản ngã đã bị thương tổn trong một thế giới hoang hoải, xa lạ.

Tuy có sự hòa nhập dòng ký ức Chua Sa nhưng với sức khai phá của một tiểu thuyết, “Nơi bình yên, miền hoang dại” đã mở ra nhiều khám phá mới, sự tìm kiếm không ngừng trong một hành trình tuổi trẻ. Hành trình được xây dựng từ một hiện thực rất đỗi quen thuộc, lấy bối cảnh một chuyến quay trở về quê hương của nhân vật chính trong tác phẩm.

Hành trình ấy diễn ra trên một chuyến ôtô đường dài, có giường nằm hai tầng. Và hữu duyên làm sao, trên chuyến xe đó, nhân vật Tôi đã nằm đối diện giường của một cô gái trẻ có vóc dáng xinh đẹp, chỉ có điều, cô ấy luôn bịt khẩu trang che kín. Sự xuất hiện của cô gái sẽ gợi lên những nhục cảm bản năng, những pha gây hấn sex chăng? Nhiều người sẽ nghĩ vậy?

Tuy nhiên, đi ngược lại với tư duy có vẻ logic ấy, tác giả lại dẫn dắt người đọc, lái người đọc vào câu chuyện về một tình yêu đẹp. Cô gái trên cái giường nằm ấy chỉ là móc xích để nối chàng trai trở về với người yêu, với mối tình trong trẻo, ấm áp và rất đỗi bình yên của mình. Hành trình tình yêu cũng là hành trình ký ức trên chuyến xe, hành trình của những thước phim được khởi chiếu, hành trình của một tiểu thuyết tình yêu đời thực.

Cô bé tên Sương là người yêu của nhân vật xưng Tôi. Tình yêu của hai người nảy nở từ tình bạn, khi còn là học sinh phổ thông. Tình yêu xen lẫn tình bạn nên nó có vẻ “bướng bỉnh” một cách tay ngang. Cô bé không chịu gọi bạn trai của mình bằng những lời ngọt ngào có cánh mà chỉ xưng hô mình và bạn.

Sự bướng bỉnh có phần nhút nhát tới mức còn lảng tránh cái cầm tay, cái ôm nhau áp má. Một tình yêu hết sức giản dị trong sáng nếu không nói là quá “cổ điển” so với thời nay. Cũng có thể vì sự cũ kỹ cổ điển ấy mà tình yêu có cùng nhịp đập trái tim của họ đã được trọn vẹn. Từ những bước đi đầu tiên của tình yêu, họ mở dần cánh cửa không gian và thời gian, khi vụt hiện, khi đan xen hiện tại, quá khứ, tương lai.

Một Điện Biên tuyệt đẹp với những cái tên rất quen thuộc như Nậm Rốm, Nậm Núa, đường Đồi A1, quảng trường Nghĩa trang… cùng những không gian vốn đã được định danh như những bãi bồi ven sông bạt ngàn khoai ngô, những cánh đồng lúa màu mỡ xanh tốt, những dòng sông, con suối, những dãy núi đồi… tất cả đã mở ra nhiều chiều kích, vượt ra ngoài cái rộng lớn mênh mang của lòng chảo Mường Thanh.

Cùng với câu chuyện tình yêu của hai người là cả một thế giới nhân vật cũng rất quen thuộc như chính cuộc đời của họ như Khải, Giang, anh Hà, chị Nhàn, anh Biên, bác Kha. Có thêm sự xuất hiện của nhân vật mang tính huyền ảo như người gác rừng có bàn tay gấu, hay sự xuất hiện của chú gấu không ngủ đông và nó đi đi lại lại, tìm kiếm khi không cảm thấy an toàn. Chính sự xuất hiện của nhân vật mang tính huyền ảo này đã tạo nên một lớp hiện thực hoang dã, mờ ảo, vượt ra ngoài hiện thực thông thường.

Nhân vật có sự phân mảnh, phi tuyến tính, thay đổi cách nhìn một chiều, mang đậm yếu tố hậu hiện đại. Đó là sự tất yếu khi con người rơi vào sự khủng hoảng bản ngã, mất đi niềm tin vào hiện thực. Nhân vật người gác rừng cùng với chú gấu như một sự cứu cánh cho sự trở về của bản thiện. Nhân vật huyền ảo cũng tạo sự đa dạng, khai thác thêm chiều sâu của hiện thực, làm nên nét khác biệt cho tác phẩm.

Trở lại hiện thực của chuyến đi. Sau tất cả những khó khăn đã trải qua, những ước mơ khát khao tuổi trẻ đã không thành hiện thực bởi sự khắc nghiệt của thực tại cùng những biến động của thời cuộc, nhân vật Tôi đã trở về Chua Sa trên chuyến ôtô giường nằm ấy.

Sự trở về theo tiếng gọi của tình yêu Chua Sa, của cô gái mình yêu mà trong đôi mắt ấy “Cả miền Chua Sa thăm thẳm, bí ẩn và bị lãng quên ở trong đôi mắt đó…” (trang 14). Sự trở về theo tiếng gọi của quê hương Chua Sa bởi trong ký ức vẫn là “Mảnh đất nghèo đói, khô cằn và bị lãng quên đang ở dưới kia.” (trang 184). Sự trở về bởi cái ác vẫn tồn tại, ngang nhiên đe dọa sự sống…

Cuối tiểu thuyết, tôi như thấy vang mãi hình ảnh người gác rừng, người có bàn tay quấn đầy lá chân gấu. Ông đã cất tiếng từ sâu thẳm bên trong lòng mình: “Tôi cất tiếng gọi. Tiếng gọi có niềm hân hoan và kiêu hãnh” (trang 184). Và cuối cùng, điểm dừng chân cuộc trở về của nhân vật Tôi là đi về phía người gác rừng. Anh ấy cũng hân hoan, tự hào và đầy kiêu hãnh.

Bìa tác phẩm của tác giả Hiếu Trung Long.

“Nơi bình yên, miền hoang dại”, đúng như tên của tác phẩm, tôi đã tìm thấy những nguyên sơ làm nên giá trị vĩnh cửu của vùng đất này. Sự nguyên sơ như những hạt ngọc quý trong tâm hồn mỗi người. Từ nhân vật Tôi đến Sương, đến anh Hà, chị Nhàn, bác Kha…. mỗi người đều có một cuộc sống riêng khá an nhiên. Họ không thù hận, không đạp lên nhau mà sống. Họ cũng đấu tranh, cũng khát khao, cũng mơ ước nhưng không phải giành giật bằng mọi giá. Họ an lành như những gì thiên nhiên đã ban tặng cho con người vùng đất này. Mỗi người đều là sản phẩm của thiên nhiên. Có lẽ vậy nên thiên nhiên của miền Chua Sa qua ngòi bút miêu tả của nhà văn thật đẹp, thật trong trẻo, yên bình như tất cả những gì mà cuộc sống nơi đây đã và đang diễn ra.

Cảnh mùa thu của Chua Sa tưởng như mờ nhạt, thoảng qua, mà vẫn neo đậu, gợn lại ký ức: “… có nắng nhạt, có những đám mây trắng hờ hững vô tư mặc gió cuốn đi. ” (trang 15). Hay cảnh thành phố dưới tán lá bàng như một bức tranh tĩnh vật “… Những ngọn đèn cao áp, con đường và những ngôi nhà nhỏ, tất cả đều như đang ngủ quên dưới ánh trăng yên bình.”.

Và cảnh núi rừng thật ấn tượng: “Ánh đèn pha xuyên vào lớp sương mù đặc quánh, mịt mùng tối. Xe đi chậm miên man lạc trong mê cung sương mù, mọi khúc cua đều đặn, chậm chạp chồng lên nhau. Tán cây bên đường như những bàn tay xù xì đen sạm thi nhau vồ chiếc xe đang chạy”(trang 85). Thiên nhiên giàu đẹp đã hòa quyện giữa đất và người, dựng lên những bức tranh dồi dào trữ lượng nguyên sinh của miền Chu Sa, của Điện Biên hào hùng hôm nay.

Với một tiểu thuyết đầu tay, chắc chắn người đọc cũng như tác giả còn nhiều gửi gắm mong đợi cho những tác phẩm mùa gặt sau. Tuy nhiên, điều có thể thấy rõ trong thành công của tác phẩm, của nhà văn Hiếu Trung Long khi anh đã tạo lập một miền văn chương rất riêng cho sự khỏa sức ngòi bút của mình. Một miền Chua Sa đang vẫy gọi.

Trịnh Minh Hiếu