Mở lối phát triển kinh tế biên mậu

Hạ tầng khu vực Cửa khẩu quốc tế Thanh Thủy được quan tâm đầu tư.

Nhiều tiềm năng, lợi thế lớn nhưng kết quả chưa tương xứng

Tuyên Quang hiện là tỉnh duy nhất trên tuyến biên giới phía Bắc tiếp giáp với cả tỉnh Vân Nam và Khu tự trị dân tộc Choang Quảng Tây (Trung Quốc) với đường biên giới dài trên 277 km. Tỉnh có một cặp cửa khẩu quốc tế, 2 cặp cửa khẩu song phương và 1 cặp cửa khẩu phụ cùng nhiều lối mở biên giới. Khu kinh tế cửa khẩu Thanh Thủy và các khu vực cửa khẩu, lối mở được quy hoạch và đang từng bước đầu tư, xây dựng, nâng cấp; đặc biệt là Khu kinh tế cửa khẩu Thanh Thủy.

Theo Phó Giám đốc Sở Công thương Lộc Kim Liễn, hạ tầng kết nối giao thông đến các cửa khẩu, lối mở đang được đầu tư, cải tạo, nâng cấp; trong đó tuyến Cao tốc Tuyên Quang -
Hà Giang (nối với Cao tốc Nội Bài - Lào Cai) đang được triển khai, tạo kết nối nhanh cho hoạt động vận tải, logistics. Hàng hóa xuất khẩu, với các sản phẩm đa dạng, phong phú, đặc trưng, chất lượng cao như: chè Shan tuyết, cam, mật ong Bạc hà và gần 500 sản phẩm OCOP từ 3 đến 5 sao; các sản phẩm khoáng sản, nông lâm sản đã qua chế biến. Cải cách thủ tục hành chính được đẩy mạnh, áp dụng công nghệ thông tin trong hải quan, biên phòng, cấp phép vận tải quốc tế. Quan hệ hữu nghị với Trung Quốc được duy trì ổn định và ngày càng thực chất, hiệu quả là cơ hội, tiềm lực để phát triển thương mại biên giới của tỉnh.

Những năm qua, kinh tế biên mậu có bước phát triển đáng khích lệ, vượt qua khó khăn, thách thức của đại dịch Covid-19, thiên tai và các tác động tiêu cực của tình hình chính trị, kinh tế trong khu vực và trên thế giới. Kim ngạch xuất, nhập khẩu (XNK) hàng hóa qua các cửa khẩu trên địa bàn tỉnh có sự tăng trưởng, cả về xuất khẩu và nhập khẩu; năm 2025, tổng kim ngạch XNK ước đạt trên 500 triệu USD, vượt mục tiêu đề ra và góp phần thúc đẩy sản xuất, tiêu thụ hàng hóa trên địa bàn, phát triển dịch vụ hỗ trợ như: lưu trú, ăn uống, dịch vụ tài chính, bảo hiểm, vận tải… Hạ tầng cửa khẩu, lối mở và hạ tầng giao thông được quan tâm đầu tư, cải tạo, nâng cấp đáp ứng nhu cầu XNK hàng hóa…

Tuy nhiên, nhìn vào thực tế, dù có những lợi thế phát triển lớn nhưng thực chất hoạt động thương mại biên giới chưa tương xứng với tiềm năng: giai đoạn 2021 - 2025 tổng kim ngạch XNK ước đạt trên 1,5 tỷ USD thấp hơn nhiều so với các tỉnh lân cận như Cao Bằng, Lào Cai; Khu kinh tế cửa khẩu Thanh Thủy chỉ thu hút được 40 dự án đầu tư dịch vụ thương mại với số vốn đăng ký trên 752 tỷ đồng. Hạ tầng cho XNK dù được đầu tư nhưng vẫn thiếu tính đồng bộ và chậm bổ sung, cải tạo. Cơ sở hạ tầng và các dịch vụ hỗ trợ thương mại còn nghèo nàn.

Theo Ban Quản lý khu kinh tế cửa khẩu, một số nguyên nhân chính do hoạt động XNK chưa đồng đều, chủ yếu được thông quan tại cặp Cửa khẩu quốc tế Thanh Thủy - Thiên Bảo; đầu tư hạ tầng phụ thuộc nhiều vào nguồn lực đầu tư từ ngân sách nhà nước, việc xã hội hóa gặp nhiều vướng mắc; hoạt động thương mại biên mậu thường xuyên chịu ảnh hưởng bởi việc thay đổi chính sách quản lý biên mậu, cơ cấu hàng hóa chưa bền vững, giá trị thấp, phụ thuộc vào Trung Quốc; năng lực của doanh nghiệp hạn chế…

Bà Lê Linh Chi, Giám đốc Công ty cổ phần Thương mại xuất khẩu Thái Dương, xã Thanh Thủy trăn trở: Hiện nay tuyến Cao tốc Tuyên Quang - Hà Giang giai đoạn 1 vẫn đang thi công, chưa kết nối tới cửa khẩu; tỉnh cũng không có tuyến đường sắt, vì vậy hạ tầng giao thông phụ thuộc hoàn toàn vào Quốc lộ 2 nên đã giảm sức cạnh tranh, tăng chi phí. Hơn nữa, một số hạ tầng khu vực cửa khẩu chưa hoàn thiện. Phí cơ sở hạ tầng kho bãi chưa điều chỉnh kịp thời để tăng sức cạnh tranh với các cửa khẩu các tỉnh lân cận…
Chính vì vậy, hiện nay thực tế số doanh nghiệp trong tỉnh duy trì tham gia hoạt động XNK chỉ còn 10 đơn vị.

Kỳ vọng đột phá

Trong cuộc làm việc với lãnh đạo Bộ Công Thương cuối tháng 8/2025, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Hoàng Gia Long khẳng định: dư địa phát triển thương mại biên giới của Tuyên Quang còn rất lớn. Giai đoạn tới, tỉnh hướng đến phát triển Khu kinh tế cửa khẩu Thanh Thủy theo hướng hiện đại, đồng bộ, trở thành trung tâm thương mại - dịch vụ - logistics lớn của khu vực; từng bước hình thành cửa khẩu thông minh. Mở rộng, nâng cấp các cửa khẩu và lối mở biên giới. Đa dạng hóa mặt hàng XNK, chuyển mạnh từ xuất thô sang chế biến, nâng cao giá trị gia tăng, xây dựng thương hiệu cho sản phẩm nông - lâm sản chủ lực.

Theo đánh giá của các chuyên gia Bộ Công Thương, Tuyên Quang có căn cứ để tập trung phát triển đột phá thương mại biên giới như: cơ hội mở mới và nâng cấp các cửa khẩu, lối mở trên tuyến biên giới còn nhiều; khả năng triển khai các tuyến vận tải quốc tế mới, nhất là tuyến qua “Hà Giang - Mèo Vạc - Cửa khẩu Săm Pun (Việt Nam) - Điền Bồng (Trung Quốc) - Phú Ninh - Văn Sơn và ngược lại”, tạo thêm cửa ngõ thương mại. Dự án Cao tốc Tuyên Quang - Giai đoạn 1 sẽ hoàn thành trong năm 2025 và đang tiếp tục triển khai giai đoạn 2 đến Cửa khẩu quốc tế Thanh Thủy, đây sẽ là lợi thế cạnh tranh lớn của tỉnh trong thu hút các doanh nghiệp đầu tư dịch vụ hỗ trợ có tiềm năng phát triển như: dịch vụ logistics, bảo hiểm, vận tải quốc tế, tài chính gắn với thương mại biên giới và thương mại điện tử, đẩy mạnh thương mại điện tử xuyên biên giới.

Bên cạnh đó, sau sáp nhập tỉnh, hàng hóa, nông sản đặc trưng của tỉnh Tuyên Quang thêm phong phú, đa dạng, quy mô sản xuất lớn hơn, có khả năng mở rộng xuất khẩu sang Trung Quốc. Lĩnh vực công nghiệp có sự tăng trưởng, mở rộng tạo đà cho phát triển các sản phẩm chế biến, chế tạo, gia tăng nguồn cung cho xuất khẩu.

Gợi mở giải pháp cho Tuyên Quang phát triển thương mại biên giới, kinh tế biên mậu, Thứ trưởng Bộ Công Thương Phan Thị Thắng cho rằng: Tuyên Quang tập trung xây dựng đề án về phát triển thương mại biên giới của tỉnh có tầm nhìn dài hạn, trong đó đánh giá những lợi thế, hướng phát triển của tỉnh, nhu cầu nhập khẩu của phía Trung Quốc và hướng phát triển tiêu thụ sản phẩm trong nội địa. Tập trung vào xuất khẩu chính ngạch và chế biến sâu, gia tăng giá trị thực tại của sản phẩm theo nhu cầu thị trường; nghiên cứu tập trung phát triển trọng tâm những khu vực theo lộ trình, thứ tự ưu tiên; gắn thương mại với phát triển du lịch, các sản phẩm OCOP, xây dựng thương hiệu sản phẩm; tận dụng Nghị quyết số 68 của Bộ Chính trị thu hút nguồn lực đầu tư từ kinh tế tư nhân để phát triển kinh tế biên mậu.

Là 1 trong 17 xã biên giới của tỉnh, Xín Mần có đường biên giới dài hơn 16 km tiếp giáp với Trung Quốc. Trên tuyến biên giới của xã hiện có 1 lối mở tại Mốc 188 và Cửa khẩu song phương Xín Mần (Việt Nam) - Đô Long (Trung Quốc) được mở chính thức từ năm 2018, thúc đẩy sự giao lưu phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội của hai địa phương, tạo điều kiện thuận lợi cho giao lưu và hợp tác giữa hai quốc gia trên tất cả các lĩnh vực, đặc biệt là lĩnh vực thương mại và du lịch.

Chủ tịch UBND xã Xín Mần Thèn Văn Tiến kỳ vọng: Phát triển thương mại biên mậu và kinh tế biên mậu là hướng đi tất yếu của xã Xín Mần. Chúng tôi rất mong trong giai đoạn tới, những dư địa phát triển kinh tế biên mậu của tỉnh sẽ được khai mở, hoạt động thương mại biên giới trên địa bàn xã sẽ sôi động và là động lực chính trong phát triển kinh tế của địa phương.

Trong giai đoạn phát triển mới của Tuyên Quang, với những tiềm năng rộng mở và định hướng chiến lược của đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm cùng những mục tiêu phát triển cụ thể, sự đồng hành, hỗ trợ của Chính phủ, các bộ, ngành Trung ương, kinh tế biên mậu kỳ vọng sẽ đột phá phát triển, thực sự trở thành động lực của nền kinh tế, góp phần thực hiện các mục tiêu tăng trưởng của tỉnh trong tương lai.

Duy Tuấn