Mở rộng không gian huy động vốn đầu tư hạ tầng đường sắt

Huy động tối đa nguồn lực nhằm tạo chuyển biến đột phá về kết cấu hạ tầng đường sắt. Ảnh: ST

Khuyến khích tổ chức, cá nhân tham gia đầu tư đường sắt

Dự kiến, Dự án Luật Đường sắt (sửa đổi) sẽ trình Quốc hội cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 9 sắp tới. Tờ trình Dự án Luật trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội tại Phiên họp thứ 43 vừa qua nêu rõ, một trong các quan điểm xây dựng Luật là huy động tối đa nguồn lực để đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng đường sắt, trong đó ngân sách nhà nước (NSNN) giữ vai trò chủ đạo, đẩy mạnh thu hút các thành phần kinh tế tham gia kinh doanh đường sắt.

Theo đó, Dự thảo Luật quy định việc khuyến khích tất cả các tổ chức, cá nhân tham gia đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng đường sắt thông qua nhiều hình thức hợp đồng (BT, BOT, BTO, BLT, BTL...); bổ sung quy định địa phương được dùng ngân sách của mình để tham gia công tác bồi thường, hỗ trợ tái định cư, đầu tư xây dựng một số hạng mục thuộc kết cấu hạ tầng đường sắt quốc gia. Dự thảo Luật cũng sửa đổi, bổ sung quy định rõ trách nhiệm của các chủ thể trong tham gia đầu tư xây dựng công trình đường sắt quốc gia, đường sắt địa phương, đường sắt chuyên dùng và công trình hạ tầng kỹ thuật đấu nối với công trình đường sắt dùng chung với đường bộ. “Việc bổ sung các quy định này tạo cơ sở pháp lý cho đầu tư kết cấu hạ tầng đường sắt, ví dụ như việc đầu tư xây dựng cầu chung giữa đường sắt và đường bộ” - Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Danh Huy cho biết.

Các chuyên gia, đại biểu Quốc hội đánh giá, việc sửa đổi, bổ sung quy định cụ thể chính sách phát triển kết cấu hạ tầng đường sắt trong Dự thảo Luật là vô cùng cấp thiết, nhằm cụ thể hóa Kết luận số 49-KL/TW về định hướng phát triển giao thông vận tải đường sắt Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045; nhất là trong bối cảnh nguồn lực đầu tư cho hạ tầng đường sắt còn hạn chế.

GS,TS. Bùi Xuân Phong - nguyên Chủ tịch Hội Kinh tế và Vận tải Đường sắt Việt Nam - chỉ rõ, việc bố trí kinh phí cho đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng đường sắt hiện chưa đáp ứng được nhu cầu. “Từ khi Luật Đường sắt 2017 có hiệu lực, chưa có kilomet đường sắt quốc gia nào được xây dựng thêm. Giai đoạn 2016-2020, nguồn vốn NSNN đầu tư dành cho phát triển kết cấu hạ tầng lĩnh vực đường sắt quốc gia trong tổng thể nguồn vốn được bố trí qua Bộ Giao thông vận tải chỉ chiếm khoảng 8,19%” - GS,TS. Bùi Xuân Phong nói và đề nghị cần nghiên cứu kỹ Luật hiện hành để đưa ra các quy định khả thi.

Đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách tại Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Trần Văn Khải cũng cho rằng, điểm nghẽn lớn nhất của ngành đường sắt lâu nay là thiếu vốn đầu tư kết cấu hạ tầng. Luật hiện hành chưa có cơ chế đủ mạnh thu hút vốn ngoài ngân sách, khiến nhiều dự án đường sắt trọng điểm bị chậm trễ. Đây cũng là vấn đề được cơ quan chủ trì soạn thảo nêu rõ trong Báo cáo đánh giá tác động chính sách. Theo đó, nếu giữ nguyên quy định như hiện nay, thì các dự án đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng đường sắt từ nguồn đầu tư công có thể bị kéo dài, do khi bắt đầu triển khai dự án chưa sẵn sàng mặt bằng để phục vụ thi công, dẫn đến tăng chi phí, giảm hiệu quả đầu tư, chậm đưa dự án vào khai thác. Vì vậy, với những đề xuất chính sách trên, sẽ góp phần rút ngắn thời gian đầu tư, giảm chi phí, tăng hiệu quả đầu tư đối với các dự án sử dụng NSNN.

Khai thác hiệu quả nguồn lực thông qua mô hình TOD

Cũng hướng đến mục tiêu khai thác tối đa các nguồn lực để phát triển kết cấu hạ tầng đường sắt, tại Dự thảo Luật Đường sắt (sửa đổi) lần này, Chính phủ đề xuất bổ sung quy định về khai thác quỹ đất vùng phụ cận ga đường sắt (TOD). Dự thảo Luật quy định, trên cơ sở quy hoạch tuyến, ga đường sắt quốc gia và quy hoạch hệ thống đường sắt địa phương trong quy hoạch vùng, quy hoạch tỉnh, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh tổ chức lập, điều chỉnh quy hoạch phân khu, quy hoạch chi tiết vùng phụ cận ga đường sắt để xác định vị trí, ranh giới, diện tích đất thu hồi.

Điểm nghẽn lớn nhất của ngành đường sắt lâu nay là thiếu vốn đầu tư kết cấu hạ tầng. Ảnh minh họa

Ủy ban nhân dân cấp tỉnh được điều chỉnh chức năng sử dụng các khu đất trong vùng phụ cận ga đường sắt để khai thác quỹ đất và giá trị tăng thêm từ đất. Hội đồng nhân dân cấp tỉnh quyết định sử dụng ngân sách địa phương để triển khai dự án đầu tư công độc lập thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư theo quy hoạch vùng phụ cận ga đường sắt để tạo quỹ đất đấu giá nhằm phát triển đô thị. Tiền thu được từ khai thác quỹ đất vùng phụ cận ga đường sắt địa phương sẽ được nộp toàn bộ vào ngân sách địa phương cấp tỉnh. Chính phủ quy định cụ thể tỷ lệ phân chia tiền thu được từ khai thác quỹ đất vùng phụ cận ga đường sắt quốc gia cho ngân sách trung ương và ngân sách địa phương cấp tỉnh.

Thứ trưởng Nguyễn Danh Huy nhấn mạnh, việc luật hóa quy định về phát triển theo mô hình TOD nhằm kiến tạo không gian phát triển mới, tạo ra đô thị mới văn minh hơn, khai thác có hiệu quả kết cấu hạ tầng quốc gia khi đầu tư phát triển các vùng, miền và đặc biệt là kết nối các vùng kinh tế. Chính sách này tạo cơ chế để các địa phương khai thác hiệu quả nguồn lực từ quỹ đất thông qua áp dụng mô hình TOD để huy động nguồn vốn đầu tư, phát triển kết cấu hạ tầng đường sắt; nâng cao hiệu quả sử dụng đất quanh nhà ga đường sắt đô thị để phát triển đô thị (trung tâm thương mại, văn phòng, nhà ở…). Chính sách này cũng nhằm phát huy hiệu quả nguồn lực đất đai cho phát triển đô thị gắn liền với phát triển đường sắt, tạo điều kiện để Nhà nước có thể thu lại lợi ích từ chênh lệch địa tô khi Nhà nước đã đầu tư các công trình hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội, trong đó có kết cấu hạ tầng đường sắt. Đây cũng là xu hướng đã thành công ở nhiều nước, giúp giảm gánh nặng ngân sách và đẩy nhanh tiến độ dự án./.

NGUYỄN HỒNG