Mối liên hệ giữa rối loạn căng thẳng và béo phì

Những người mắc chứng rối loạn căng thẳng dễ bị béo phì hơn. Ảnh minh họa: K.N.

Bác sĩ Carrion đồng ý với tôi là việc đánh giá hệ quả của căng thẳng độc hại lên toàn bộ bệnh nhân của tôi rất quan trọng, và ông cũng như tôi rất quan tâm đến kết quả. Chúng tôi quyết định tập trung vào mối liên hệ giữa điểm ACE [1] và hai trong số những vấn đề phổ biến nhất mà tôi thấy ở bệnh nhân: béo phì và vấn đề học tập/hành vi.

Sau khi cẩn thận rà soát từng bệnh án, trợ lý nghiên cứu Julia Hellman đã cho điểm ACE cho tất cả bệnh nhân. Thậm chí chúng tôi đã có một chuyên gia đánh giá khác đến từ Stanford để đánh giá và cho điểm một nhóm bệnh án ngẫu nhiên để đảm bảo kết quả chính xác.

Thoạt đầu, điểm ACE của chúng tôi cho 702 bệnh nhân trông giống với điểm của Felitti và Anda: 67% trẻ em có ít nhất 1 điểm, và 12% có từ 4 điểm trở lên. Tôi phải thừa nhận là mình đã ngạc nhiên khi những con số này không cao hơn. Rốt cuộc, Bayview là một khu vực khá khó khăn.

Tôi biết rằng những câu hỏi mà Felitti và Anda đưa ra không bao hàm tất cả mọi trải nghiệm mà các bệnh nhân của tôi phải trải qua, như bạo lực trong cộng đồng hay có một thành viên trong nhà bị trục xuất, cả hai đều là những trường hợp thường gặp ở lũ trẻ của tôi. Nhưng dù vậy, tôi đã nghĩ là những bệnh nhân ở Bayview đã phải trải qua nhiều ACE hơn những người ở Kaiser.

Nhưng sau đó, tôi chợt hiểu ra. Felitti và Anda đã nghiên cứu trên người lớn. Tuổi trung bình của các bệnh nhân là 55. Những người tham gia được yêu cầu nhớ lại số trải nghiệm ACE mà họ gặp trước năm 18 tuổi. Trong nghiên cứu của chúng tôi, tuổi trung bình là tám.

Rất có thể nhiều đứa trẻ sẽ có nhiều ACE hơn trước năm 18 tuổi. Chúng tôi cũng phải cân nhắc là người chăm sóc, chứ không phải bản thân đứa trẻ, mới là người kể về các trải nghiệm nghịch cảnh đó, và những người này có thể đã không tường thuật chính xác bởi vì họ sợ hãi hoặc xấu hổ hoặc “chúng tôi không nói về những chuyện như vậy”.

Ngoài những phát hiện trên, khám phá sâu sắc nhất là các bệnh nhân có từ bốn điểm ACE trở lên có nguy cơ béo phì cao gấp hai lần, và có nguy cơ gặp vấn đề trong học tập và hành vi cao gấp 32,6 lần.

Khi nhà thống kê từ Stanford gọi điện báo cho tôi biết những con số ấy, tôi đã bị choáng trong một mớ cảm xúc hỗn độn và cả phấn chấn vì đã khám phá ra một phát hiện quan trọng và đau đớn cho những đứa trẻ phải vật lộn ở trường nhưng bị cho là mắc ADHD [2] hoặc có “vấn đề về hành vi”, trong khi những vấn đề đó liên quan trực tiếp đến những liều nghịch cảnh độc hại.

Lý do tại sao điều này lại quan trọng đến thế là vì một chẩn đoán chính xác phải cho bác sĩ biết vấn đề sinh học tiềm ẩn để đưa ra liệu pháp chữa trị tốt nhất và dự đoán tiến trình bệnh hợp lý nhất.

Ví dụ, nếu một bệnh nhân được phát hiện có ung thư trong gan, điều quan trọng là các bác sĩ phải biết ung thư đó xuất phát từ gan hay di căn từ tuyến tiền liệt hay một nơi nào đó khác trong cơ thể; phác đồ điều trị và dự đoán tiến trình bệnh cho các loại ung thư là rất khác nhau, mặc dù các phát hiện sơ khởi có thể như nhau.

Hiện nay, ADHD được chẩn đoán dựa hoàn toàn vào triệu chứng. Nếu bạn còn nhớ, các tiêu chí bao gồm thiếu tập trung, bốc đồng và tăng động, nhưng Bản hướng dẫn chẩn đoán và thống kê về các rối loạn tâm thần không nói gì về vấn đề sinh học tiềm ẩn.

Những điều bản hướng dẫn nói đến là nếu những triệu chứng ấy cũng có liên quan đến một rối loạn tâm thần khác, như tâm thần phân liệt, thì đó không còn là ADHD nữa. Tương tự, nếu thấy bốc đồng và tăng động nhưng phát hiện rằng những triệu chứng đó xuất phát từ một khối u não, chúng tôi không thể chẩn đoán bệnh nhân mắc ADHD.

[1] Viết tắc của Adverse childhood experiences - (ACE) là những sự kiện có khả năng gây tổn thương xảy ra ở tuổi vị thành niên (0-17 tuổi). Nếu không được chữa lành, những chấn thương này có thể gây ảnh hưởng lớn đến cuộc sống của trẻ khi trưởng thành.

[2] Viết tắt của hội chứng rối loạn căng thẳng sau sang chấn.

Nadine Burke Harris/ Thái Hà Books & NXB Công thương