Mời thẩm phán quốc tế để nâng tầm Tòa án chuyên biệt

Toàn cảnh phiên thảo luận

Nhiều quốc gia mời thẩm phán Anh, Mỹ tham gia xét xử

ĐBQH Nguyễn Thị Thủy (Thái Nguyên) nhận định, dự thảo Luật Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm Tài chính quốc tế là đạo luật hoàn toàn mới, có tính đặc thù cao và độ khó lớn. Tuy vậy, Tòa án Nhân dân tối cao đã chuẩn bị hồ sơ dự án Luật rất công phu, nghiêm túc, với nhiều quy định mới, vượt trội nhằm tăng sức hấp dẫn và tính cạnh tranh quốc tế cho mô hình Tòa án chuyên biệt.

Theo đại biểu Nguyễn Thị Thủy, luật này được thiết kế để phục vụ nhóm nhà đầu tư quốc tế là thành viên của Trung tâm Tài chính quốc tế. Với họ, những câu hỏi căn bản luôn là: khi phát sinh tranh chấp, sẽ áp dụng luật nào? Thủ tục tố tụng có công khai, minh bạch, khách quan và nhanh chóng không? Bản án có được thi hành kịp thời? Và đặc biệt, năng lực đội ngũ thẩm phán là yếu tố mang tính quyết định đối với uy tín của Tòa án chuyên biệt.

ĐBQH Nguyễn Thị Thủy (Thái Nguyên) phát biểu

Từ đó, đại biểu nhấn mạnh: dự thảo Luật phải tiệm cận thông lệ quốc tế, thậm chí đưa ra cơ chế vượt trội bởi Việt Nam là nước đi sau và phải cạnh tranh để nhà đầu tư lựa chọn giải quyết tranh chấp tại Việt Nam.

“Khoảng cách địa lý không còn là vấn đề trong thời đại xét xử trực tuyến và tiếp cận hồ sơ từ xa. Điều quan trọng là chất lượng và tính chuyên nghiệp của cơ chế giải quyết tranh chấp”, đại biểu Nguyễn Thị Thủy nói, đồng thời khẳng định Tòa án chuyên biệt sẽ là một cấu phần quan trọng làm nên sức hút của Trung tâm Tài chính quốc tế.

Một điểm tiến bộ của dự thảo Luật là mở rộng nguồn nhân lực xét xử. Theo dự thảo, thẩm phán của Tòa chuyên biệt có thể đến từ hai nguồn: thẩm phán nước ngoài và nguồn trong nước gồm thẩm phán tòa án nhân dân, chuyên gia, nhà khoa học, trọng tài viên…

Đại biểu Nguyễn Thị Thủy đồng tình với việc người nước ngoài có thể làm thẩm phán tại Tòa chuyên biệt ở Trung tâm tài chính quốc tế. “Nhìn vào danh sách thẩm phán, nhà đầu tư sẽ cảm nhận được mức độ đảm bảo công lý và có thêm niềm tin”.

Đại biểu cho biết, nhiều quốc gia trong giai đoạn 5 năm đầu thành lập Trung tâm Tài chính quốc tế cũng mời thẩm phán từ Anh, Mỹ tham gia xét xử. Và theo thống kê của các trung tâm trọng tài quốc tế, phần lớn các bên trong hợp đồng thương mại chọn luật Anh làm luật áp dụng. “Nếu không mời thẩm phán Anh, rất khó hiểu đầy đủ hệ thống pháp luật và án lệ Anh để giải quyết chính xác các vụ việc”.

Từ thực tiễn đó, đại biểu Nguyễn Thị Thủy kiến nghị Tòa án Nhân dân tối cao khi triển khai luật cần mời các thẩm phán quốc tế có uy tín, đặc biệt đến từ Anh, không chỉ để trực tiếp tham gia xét xử mà còn để hỗ trợ xây dựng và ban hành bộ quy tắc tố tụng trong giai đoạn đầu vận hành Tòa án chuyên biệt.

ĐBQH Đồng Ngọc Ba (Gia Lai) phát biểu

Về áp dụng pháp luật tại Tòa án chuyên biệt, dự thảo Luật quy định các bên được thỏa thuận lựa chọn áp dụng pháp luật nước ngoài, tập quán quốc tế, điều ước quốc tế mà Việt Nam chưa là thành viên để giải quyết tranh chấp khi có ít nhất một bên tham gia là cá nhân, tổ chức nước ngoài.

Góp ý quy định này, ĐBQH Đồng Ngọc Ba (Gia Lai) cho rằng, phải rất cân nhắc việc các bên lựa chọn áp dụng “điều ước quốc tế mà Việt Nam chưa là thành viên”. Bởi điều ước quốc tế làm phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt quyền, nghĩa vụ của quốc gia nên việc Việt Nam chấp thuận các cam kết theo điều ước quốc tế cần thông qua thủ tục ký kết, phê chuẩn chặt chẽ.

Cân nhắc cơ chế điều chỉnh linh hoạt quy hoạch phát triển điện lực

Góp ý kiến cho dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về cơ chế, chính sách phát triển năng lượng quốc gia giai đoạn 2026 - 2030, ĐBQH Lê Hoàng Anh (Gia Lai) cho rằng, bối cảnh hiện nay đặt ra yêu cầu phân định rõ đâu là vấn đề cần xử lý ngay bằng Nghị quyết và đâu là nội dung cần đưa vào sửa đổi các luật chuyên ngành.

Đại biểu nhấn mạnh, tại Kỳ họp này Quốc hội đang xem xét, sửa đổi nhiều đạo luật có liên quan trực tiếp đến các chính sách trong dự thảo Nghị quyết như Luật Đầu tư, Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn.

ĐBQH Lê Hoàng Anh (Gia Lai) phát biểu

Trong Chương trình xây dựng luật năm 2026 cũng sẽ có những đạo luật nền tảng của lĩnh vực năng lượng như Luật Dầu khí, Luật Điện lực, Luật Năng lượng tái tạo.

“Đây đều là các luật gốc để giải quyết toàn diện vấn đề năng lượng quốc gia, nên việc lựa chọn nội dung nào xử lý trước, nội dung nào dành cho luật là bài toán không dễ”, đại biểu Lê Hoàng Anh nói.

Dự thảo Nghị quyết dành một chương quy định về điều chỉnh quy hoạch phát triển điện lực và phương án phát triển mạng lưới cấp điện trong quy hoạch tỉnh, trong đó đưa ra cơ chế điều chỉnh linh hoạt. Theo Tờ trình của Chính phủ, Luật Quy hoạch hiện hành thiếu công cụ điều chỉnh linh hoạt, dẫn đến nhiều đề xuất của địa phương, như bổ sung trạm biến áp, đường dây truyền tải, hay đấu nối nguồn điện, không thể giải quyết kịp thời, làm chậm tiến độ triển khai.

Tuy nhiên, đại biểu Lê Hoàng Anh cho rằng, điểm mới này cần được cân nhắc kỹ. Đại biểu dẫn chiếu Nghị quyết 70-NQ/TW của Bộ Chính trị về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 không có nội dung nào đề cập đến “điều chỉnh linh hoạt quy hoạch”. Vì vậy, khi đưa khái niệm này vào Nghị quyết của Quốc hội, cần làm rõ cơ sở và phạm vi áp dụng.

Theo đại biểu, cơ chế điều chỉnh linh hoạt có thể phù hợp với các dự án quan trọng, cấp bách ở tầm quốc gia, nhưng nếu áp dụng với các dự án quy mô nhỏ mà kéo theo yêu cầu điều chỉnh các quy hoạch cấp cao hơn như quy hoạch tổng thể quốc gia, quy hoạch sử dụng đất, quy hoạch không gian biển, thì sẽ tiềm ẩn rủi ro lớn và chưa được lượng hóa đầy đủ.

Hơn nữa, hệ thống pháp luật hiện hành đã thiết kế quy trình điều chỉnh quy hoạch theo thủ tục rút gọn, chỉ cần 15 ngày để phê duyệt. Vì vậy, có thật sự cần bổ sung cơ chế “điều chỉnh linh hoạt” hay không, đại biểu Lê Hoàng Anh đặt vấn đề.

Tin: Hà Lan; Ảnh: Quang Khánh