Một năm 'vàng' của những phát hiện khảo cổ ở Ninh Bình

Khu vực khai quật Thành Dền thuộc Kinh đô Hoa Lư

Thành Dền một phần diện mạo Kinh đô Hoa Lư

Mở đầu cho các cuộc khảo cổ trong năm 2025, đó là khai quật tường Thành Dền thuộc Kinh đô Hoa Lư xưa theo Quyết định số 554/QĐ – BVHTTDL ngày 6.3.2025 được Sở VHTT tỉnh Ninh Bình phối hợp với Viện Khảo cổ học, tiến hành khai quật từ ngày 15.3 đến ngày 30.6.2025 thuộc thôn Chi Phong, xã Trường Yên, thành phố Hoa Lư (nay là phường Tây Hoa Lư) với diện tích 600m2.

Sau gần 4 tháng khai quật tường Thành Dền với nhiều phát hiện, các nhà khoa học khẳng định kĩ thuật đắp dựng tường thành Hoa Lư xưa có ở thế kỉ X. Tường thành được đắp trên nền đất có kết cấu khá yếu, lầy thụt, do vậy sử dụng kĩ thuật đắp rải thân cây thực vật và gia cố bằng các thanh gỗ kết hợp đóng cọc chống sạt lở.

Tường thành được đắp cong hình bán nguyệt hoặc gần hình thang, sườn ngoài tường thành thường được tạo dốc hơn phía trong. Đồng thời, toàn bộ các hố khai quật đã được số hóa bằng công nghệ quét 3D, phục vụ công tác nghiên cứu, phục dựng trong các giai đoạn tiếp theo.

Kết quả này kết hợp với các cuộc khai quật trước đó ở tường Đông (năm 1969), thăm dò tường Dền (năm 2018), cuộc khai quật khẩn cấp tường Đông Bắc (năm 2024) đã góp phần làm rõ nét hơn diện mạo Kinh đô Hoa Lư dưới triều Đinh, tiền Lê ở thế kỉ X.

Dấu tích hoạt động giao thương qua khai quật chùa Bà Ngô

Tiếp đó, từ ngày 2.5 đến ngày 30.6.2025, Sở VHTT tỉnh Ninh Bình phối hợp với Viện Khảo cổ học, Viện Sử học và Đại học Trent (Canada) tiến hành thăm dò, khai quật khảo cổ khu vực chùa Bà Ngô ở thôn Trường Xuân, xã Trường Yên, thành phố Hoa Lư (nay là phường Tây Hoa Lư) với diện tích 32m2.

Các nhà khoa học đã thu được hàng nghìn hiện vật gồm đồ gốm, sành, gạch ngói, xỉ luyện sắt, xương động vật, mẫu thực vật… Kết quả bước đầu phát hiện nhiều lớp kiến trúc và hiện vật có niên đại từ thời Đinh, tiền Lê, thể hiện bức tranh sinh hoạt đa dạng sắc màu của dân cư Hoa Lư xưa.

Năm 2025 được xem là một năm "vàng" của những phát hiện khảo cổ ở Ninh Bình

Các hiện vật sẽ tiếp tục được bảo quản, phân loại theo niên đại, đồng thời tổ chức so sánh, đánh giá, phân tích theo chức năng, vai trò. Đây là những tư liệu quan trọng cung cấp thêm thông tin quý giá cho các nhà nghiên cứu, sử học để làm sâu sắc hơn các giá trị về khoa học, văn hóa, lịch sử, xã hội của Cố đô Hoa Lư trong lịch sử dân tộc.

Các chuyên gia trong nước và quốc tế cơ bản thống nhất đánh giá công tác khai quật khảo cổ khu vực chùa Bà Ngô đã cho thấy một khu vực phức hợp với nhiều loại hình hoạt động thường ngày của cư dân Hoa Lư cách đây hơn nghìn năm. Đặc biệt, trong đó có dấu tích của hoạt động giao thương, buôn bán sôi động.

Di tích Mán Bạc những phát hiện đặc biệt

Ngoài ra, từ ngày 22.4 đến ngày 29.6.2025, Sở VHTT tỉnh Ninh Bình phối hợp với Trường Đại học Khoa học, Xã hội và Nhân văn tiến hành khai quật di tích Mán Bạc, thôn Bạch Liên, xã Yên Thành, huyện Yên Mô (nay là xã Đồng Thái) với diện tích 196m2.

Cuộc khai quật đã làm xuất lộ 3 tầng văn hóa với 2 giai đoạn phát triển liên tục trên một địa tầng dày gần 2m. Trong tầng văn hóa phát hiện 2 mộ táng có di cốt, 1 dấu tích nghi là mộ táng trẻ em không còn di cốt, bếp và đống rác bếp lớn, các hố đất đen, hố cột.

Các di vật thu được đa dạng về loại hình và phong phú về số lượng với các chất liệu như: đá, gốm, xương, vỏ nhuyễn thể. Đáng chú ý là mảnh vỡ có thể là của nha chương (cổ vật bằng đá ngọc), di vật làm từ vỏ điệp có thể là một loại “bích”, các công cụ làm từ vỏ sò. Các công cụ, vũ khí, trang sức bằng vỏ nhuyễn thể, xương và các đồ gốm có hoa văn trang trí đẹp mắt.

Kết quả khai quật cho thấy Mán Bạc là di tích cư trú - mộ táng, bao gồm 2 giai đoạn phát triển sớm - muộn. Niên đại tương đối thuộc về hậu kì đá mới – sơ kì đồng thau, cách ngày nay 3.500 – 4.000 năm.

Những phát hiện tại di tích Mán Bạc có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong việc nghiên cứu lịch sử cư trú, đời sống vật chất, tinh thần của cư dân cổ trên vùng đất Ninh Bình. Hố khai quật cũng đã được scan 3D nhằm phục vụ cho công tác xây dựng bảo tàng tại chỗ sau này.

Đại diện lãnh đạo Sở VHTT tỉnh Ninh Bình khẳng định: Những phát hiện “vàng” qua các cuộc khai quật khảo cổ trong năm 2025 sẽ là nguồn tư liệu quý phục vụ cho công tác nghiên cứu văn hóa, lịch sử, bảo tồn, phát huy giá trị di sản, đồng thời thúc đẩy du lịch phát triển hơn nữa trong tương lai.

ANH TÚ