Mục tiêu của Ukraine khi tấn công ngành năng lượng và tác động với Nga

Một cơ sở của Nga bị Ukraine tấn công. Ảnh: TASS

Theo chuyên gia phân tích chính sách năng lượng Tymon Pastucha tại Viện Vấn đề Quốc tế Ba Lan (PISM) ngày 3/9, trong bối cảnh xung đột tiếp diễn, Ukraine đã tăng cường các cuộc tấn công nhằm vào cơ sở hạ tầng năng lượng của Nga, một chiến lược không chỉ mang tính trả đũa mà còn có mục tiêu chiến lược sâu rộng. Các cuộc tấn công này nhắm vào các nhà máy lọc dầu, kho nhiên liệu và hệ thống đường ống, gây ra những tác động kinh tế và chính trị đáng kể cho Moskva.

Kể từ đầu tháng 8 năm nay, Ukraine đã tăng cường các cuộc tấn công vào cơ sở hạ tầng năng lượng ở Nga. Giống như trường hợp năm ngoái, các nhà máy lọc dầu đã trở thành mục tiêu chính, với 13 cơ sở đã bị hư hại, bao gồm các cơ sở ở Ryazan, Sloviansk, Saratov và Volgograd. Thiệt hại khó ước tính, nhưng theo Reuters, mức giảm công suất xử lý là hơn 18-21%.

Đường ống dẫn dầu Druzhba đã bị tấn công 3 lần, khiến việc xuất khẩu dầu sang Belarus, Slovakia và Hungary bị gián đoạn. Nhà ga trung chuyển dầu ở Ust-Luga trên Vịnh Phần Lan và đường ống cung cấp nhiên liệu từ Ryazan đến Moskva cũng bị hư hại. Sau vụ nổ ở Volgograd, đường ống dẫn khí đốt Trung Á-Centrum, nối Nga với Turkmenistan và cho phép xuất khẩu khí đốt từ Nga sang các nước trong khu vực, đã bị ngưng trệ. Các cuộc tấn công cũng nhắm vào một số đầu mối đường sắt và kho nhiên liệu.

Để đáp trả, Nga đã tấn công trạm bơm khí đốt ở Orlivka, nằm trên biên giới Ukraine - Romania dọc theo đường ống dẫn khí xuyên Balkan. Cơ sở này cho phép Ukraine nhập khẩu khí đốt từ Azerbaijan (chuyến hàng đầu tiên được vận chuyển vào tuần trước vụ tấn công) và từ các kho cảng LNG (khí tự nhiên hóa lỏng) ở Hy Lạp. Các cuộc không kích tiếp theo đã nhắm vào các cơ sở năng lượng ở Kremenchuk và Chernihiv, cùng nhiều địa điểm khác.

Mục tiêu của Ukraine

Chuyên gia Pastucha cho rằng, các cuộc tấn công vào cơ sở hạ tầng năng lượng của Nga không chỉ đơn thuần là hành động trả đũa sau vụ không kích ồ ạt vào Ukraine trong những tuần gần đây. Không giống như các chiến dịch trước đây, lần này có cường độ và hiệu quả lớn hơn đáng kể, gây ra thiệt hại nghiêm trọng hơn và liên tục nhắm vào cùng một cơ sở.

Việc tăng cường các cuộc tấn công trong mùa hè, vào thời điểm nhu cầu nhiên liệu cao điểm, làm gia tăng áp lực kinh tế và xã hội lên chính phủ Nga, dẫn đến tình trạng thiếu hụt trong khu vực và giá xăng tăng cao. Để làm trầm trọng thêm tình hình, Ukraine đang tiến hành các cuộc tấn công song song vào cơ sở hạ tầng đường sắt, gây cản trở hậu cần và có thể ảnh hưởng đến nguồn cung cấp cho các lực lượng Nga ở Donbass.

Mục tiêu chiến lược của các cuộc tấn công là làm giảm nguồn thu ngân sách Nga từ ngành dầu mỏ, hiện chiếm 30% doanh thu của nhà nước. Các cuộc tấn công vào nhiều nhà máy lọc dầu nhằm hạn chế sản xuất nhiên liệu và buộc phải xuất khẩu dầu thô ít sinh lời hơn. Một gánh nặng khác đối với nền kinh tế là chi phí tổn thất cơ sở hạ tầng ngày càng tăng, mà theo ước tính của Ukraine, đã lên tới 74 tỷ USD kể từ tháng 1 năm nay.

Đặc biệt nghiêm trọng là các cuộc tấn công vào các cơ sở hiện đại (ví dụ: nhà máy lọc dầu ở Novoshakhtinsk, được đưa vào hoạt động năm 2009), mà việc khôi phục hoàn toàn - do các lệnh trừng phạt công nghệ - hiện có thể là rất khó khăn. Ukraine cũng nhằm mục đích làm suy yếu vị thế là nhà xuất khẩu của Nga, dẫn đến giảm biên lợi nhuận của nước này và buộc các nước tiếp nhận (ví dụ: Hungary) phải nhập khẩu từ các nguồn thay thế. Điều này cũng nhằm mục đích làm tăng thâm hụt ngân sách của Nga và buộc phải điều chỉnh ngân sách để giảm chi tiêu quốc phòng trong những năm tới.

Các cuộc tấn công cũng mang tính chính trị: Ukraine muốn gây sức ép để Nga quay lại bàn đàm phán và muốn cải thiện vị thế đàm phán của Kiev. Các cuộc tấn công này nhằm mục đích chứng minh khả năng của Ukraine trong việc mở rộng hoạt động quân sự sâu vào lãnh thổ Nga, làm tăng tổn thất cho doanh nghiệp Nga. Chiến dịch này còn nhằm bù đắp cho việc Mỹ không thực thi các lệnh trừng phạt năng lượng đã công bố, và theo lập luận của chính phủ Ukraine, củng cố việc tuân thủ các biện pháp hạn chế hiện hành mà các nước phương Tây áp đặt lên ngành dầu mỏ Nga.

Tác động với Nga

Các cuộc tấn công của Ukraine đã làm mất ổn định sản xuất và hậu cần nhiên liệu tại Nga, dẫn đến giá xăng bán buôn tăng gần 60% kể từ đầu năm, lên 1.023 USD một tấn và dự trữ suy giảm nhanh chóng. Tình trạng thiếu hụt xăng cục bộ đã xuất hiện vào cuối tháng 8 vừa qua, bao gồm cả ở vùng Primorsky, vùng Transbaikal, Abkhazia và Crimea. Các hạn chế bán hàng đã được áp dụng ở một số khu vực.

Chính quyền Nga đang có ít lựa chọn ứng phó và đang tập trung vào việc tinh giản hậu cần và giám sát giá cả. Để giảm thiểu khủng hoảng, lệnh cấm xuất khẩu xăng dầu đã được gia hạn đến tháng 10 năm nay.

Cho đến khi việc sửa chữa hoàn tất, có thể mất vài tuần, Nga đã tăng cường xuất khẩu dầu thô bằng đường biển và hạn chế bán các mặt hàng có lợi nhuận cao hơn, bao gồm nhiên liệu phản lực và dầu diesel. Điều này buộc Nga phải cấp các khoản hoàn thuế xuất khẩu lớn hơn do nhu cầu dầu mỏ của Nga giảm. Ngoài ra, vấn đề đó còn dẫn đến doanh thu của các công ty sản xuất giảm, chi phí xuất khẩu tăng, trong khi giá dầu thế giới giảm, từ đó góp phần làm giảm nguồn thu thuế ngân sách từ ngành dầu mỏ.

Hệ lụy khu vực

Các cuộc tấn công của Ukraine cũng là một hình thức gây áp lực lên các nước trong khu vực đang hợp tác với Nga. Vụ tấn công vào đường ống dẫn dầu Druzhba đã dẫn đến gián đoạn nguồn cung dầu cho Belarus, Hungary và Slovakia – những nước là những quốc gia duy nhất nhập khẩu dầu mỏ của Nga tại EU.

Vụ tấn công đã làm gia tăng rủi ro và chi phí liên quan đến việc hợp tác với Nga. Nó cho thấy quyết tâm của Ukraine trong việc gia tăng áp lực chính trị và kinh tế lên Hungary, quốc gia EU duy nhất cản trở tiến trình đàm phán gia nhập khối của Kiev. Đáp lại, Hungary đe dọa cắt điện sang Ukraine, khiếu nại bằng văn bản lên Tổng thống Mỹ và Chủ tịch Ủy ban châu Âu, đồng thời cấm nhập cảnh với chỉ huy người Ukraine chịu trách nhiệm về vụ tấn công, Robert Browdie, người Hungary gốc Transcarpathia. Tổng thống Volodymyr Zelensky cho rằng tương lai của việc vận chuyển dầu mỏ qua đường ống Druzhba sẽ phụ thuộc vào chính sách tiếp theo của Hungary đối với Ukraine.

Việc đường ống dẫn khí Trung Á-Centrum bị hư hại, vốn được sử dụng để xuất khẩu khí đốt từ Nga sang các nước Trung Á sau khi bị đóng cửa vào năm 2023 (một động thái nhằm bù đắp cho việc Gazprom mất thị trường châu Âu), cho thấy chính sách chủ động hơn của Ukraine nhằm hạn chế ảnh hưởng kinh tế của Nga tại châu Á.

Việc mở rộng đường ống này nhằm mục đích tăng gấp bốn lần công suất (lên 12 tỷ mét khối) và cho phép Gazprom mở rộng doanh số bán hàng tại Uzbekistan và Kyrgyzstan. Về lâu dài, điều này nhằm mục đích mở ra một tuyến đường xuất khẩu mới sang Trung Quốc mà không cần đầu tư tốn kém vào các đường ống bổ sung. Vụ tấn công làm gia tăng rủi ro cho khoản đầu tư này và có thể trì hoãn.

Tóm lại, các cuộc tấn công vào cơ sở hạ tầng năng lượng cho thấy một chiến lược của Ukraine nhằm làm suy yếu nền kinh tế Nga và giảm thiểu khả năng xuất khẩu tài nguyên năng lượng của Moskva. Các cuộc tấn công trên cũng là một phần quan trọng trong nỗ lực của Ukraine nhằm giành lợi thế chiến lược, không chỉ trên chiến trường mà còn trên mặt trận kinh tế và ngoại giao.

Vũ Thanh/Báo Tin tức và Dân tộc