Muối ba khía Cà Mau: Từ món ăn dân dã đến Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Tỉnh Cà Mau, vùng đất tận cùng Tổ quốc, từ lâu đã nổi tiếng với nhiều đặc sản mang đậm dấu ấn sông nước và văn hóa phương Nam. Trong số đó, muối ba khía không chỉ là món ăn dân dã thân thuộc mà còn trở thành niềm tự hào văn hóa, được vinh danh là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Con ba khía ở vùng đất Cà Mau. (Ảnh: TGCC)

Nghề muối ba khía gắn bó mật thiết với đời sống của cộng đồng cư dân Cà Mau từ bao đời nay. Đó không chỉ là một nghề truyền thống mà còn là hành trang đặc biệt trong quá trình mở cõi về phương Nam của cha ông.

Với nguồn nguyên liệu tự nhiên dồi dào, vùng đất Cà Mau đã tạo điều kiện thuận lợi để nghề muối ba khía phát triển mạnh mẽ, trở thành nét đặc trưng của địa phương.

Nghề muối ba khía phản ánh rõ nét công cuộc chinh phục thiên nhiên, tạo dựng cuộc sống của bao thế hệ người Cà Mau.

Về mặt vật chất, đây là một sinh kế quan trọng, góp phần tạo việc làm và thu nhập cho người dân vùng ven biển.

Về mặt tinh thần, đó là nghệ thuật ẩm thực độc đáo, gắn liền với đời sống văn hóa phong phú của người dân Nam Bộ, hiện diện trong lời ca tiếng hát, đờn ca tài tử, dân ca và cả trong những áng văn chương về miền sông nước.

Từ lâu, ba khía muối đã là món ăn dân dã, quen thuộc với người dân Cà Mau. Trước đây, mỗi khi đi rừng, đi ruộng, người dân thường mang theo vài con ba khía đã muối hoặc ba khía trộn để ăn kèm với cơm, vừa tiện lợi vừa đậm đà hương vị quê nhà.

Theo người dân địa phương, trước đây cứ đến mùa ba khía khoảng tháng 7 - 9 Âm lịch, bà con đi bắt phải chở bằng xuồng. Vì nhiều quá không tiêu thụ hết, nên họ mới nghĩ ra cách muối ba khía để bảo quản được lâu hơn, từ đó hình thành nên một nghề đặc trưng.

Trải qua thời gian, món ba khía muối không chỉ phục vụ nhu cầu đời sống mà còn trở thành đặc sản vang danh của vùng đất Cà Mau.

Về kỹ thuật, nghề muối ba khía còn là tri thức dân gian trong ẩm thực, từ cách làm sạch nguyên liệu, công thức muối cho đến kinh nghiệm chế biến món ăn.

Sự tài hoa của người muối ba khía thể hiện ở kinh nghiệm pha chế độ mặn của nước muối. Nhạt quá ba khía sẽ hư; mặn quá, ba khía sẽ rụng càng, đen da, chát thịt; nếu nước muối lẫn nước mưa thì ba khía sẽ trở mùi…

Hiện nay, nghề muối ba khía phát triển mạnh tại các xã ven biển của tỉnh Cà Mau, tiêu biểu như xã Phan Ngọc Hiển, nơi nổi tiếng với thương hiệu “ba khía Rạch Gốc”.

Các gia vị dùng để chế biến ba khía. (Nguồn: Báo Văn hóa)

Con ba khía ở Rạch Gốc được thiên nhiên ưu đãi với môi trường sống lý tưởng: nguồn nước, phù sa và đặc biệt là thức ăn tự nhiên từ rừng. Nhờ vậy, ba khía nơi đây có chất lượng thịt ngon, chắc, thơm tạo nên sự khác biệt rõ nét so với các vùng khác.

Từ món ăn dân dã, gắn liền với lao động đời thường, ba khía muối nay đã trở thành đặc sản được thực khách trong và ngoài nước ưa chuộng.

Trà Bình