Mỹ - Trung đạt thỏa thuận: Đình chiến hay trì hoãn đối đầu?

Mỹ - Trung đạt thỏa thuận: Đình chiến hay trì hoãn đối đầu?

Tuy nhiên, thỏa thuận đình chiến kéo dài một năm mà hai bên đạt được hôm thứ Năm tại Hàn Quốc nhiều khả năng chỉ đủ để ổn định tạm thời quan hệ giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới, thay vì giải quyết các bất đồng mang tính nền tảng. Cả Washington và Bắc Kinh đều đang "mua thời gian" để tiếp tục giảm sự phụ thuộc lẫn nhau trong các lĩnh vực chiến lược. Cuộc gặp cũng cho thấy rõ Trung Quốc đã mạnh lên đáng kể kể từ nhiệm kỳ đầu của ông Trump.

Đình chiến để chuẩn bị cho đối đầu dài hạn?

Việc ông Trump cắt giảm thuế fentanyl và kéo dài thỏa thuận hiện tại về thuế quan đối ứng sẽ giúp hạ mức thuế áp lên nhiều mặt hàng Trung Quốc xuống khoảng 47% - mức đủ thấp để nền sản xuất quy mô lớn của Trung Quốc duy trì sức cạnh tranh với các đối thủ trong khu vực. Đáng chú ý không kém, Mỹ cũng đồng ý tạm dừng một quy định mở rộng lệnh cấm lên các công ty con thuộc sở hữu của các thực thể Trung Quốc bị liệt vào danh sách trừng phạt - một bước đi cho thấy các biện pháp hạn chế về đất hiếm của Trung Quốc có thể khiến Mỹ chùn bước trong việc áp đặt thêm kiểm soát xuất khẩu, điều mà Bắc Kinh đã theo đuổi nhiều năm qua.

“Trung Quốc có nhượng bộ, nhưng động lực rõ ràng là các đe dọa từ Bắc Kinh đã khiến Mỹ rút lại hàng loạt đề xuất hạn chế”, Scott Kennedy, cố vấn cao cấp tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) tại Washington, nhận định và thêm rằng: “Ông Tập đã tạo ra không gian an toàn hơn cho hệ thống kinh tế Trung Quốc và nỗ lực hướng tới vai trò lãnh đạo toàn cầu”.

Ông Trump đã đạt được một số nhượng bộ đáng kể, bao gồm việc Trung Quốc nối lại nhập khẩu đậu tương và xuất khẩu đất hiếm - những mắt xích quan trọng cả về kinh tế lẫn chính trị. Thỏa thuận về việc bán mảng hoạt động tại Mỹ của TikTok cũng giúp ông Trump ghi điểm với cử tri trẻ tuổi khi có thể tuyên bố ông đã giữ cho ứng dụng mạng xã hội được yêu thích tiếp tục tồn tại. Trong khi đó, các chính trị gia theo quan điểm cứng rắn tại Washington cũng tạm yên tâm khi ông Trump không đồng ý để Trung Quốc tiếp cận chip AI hàng đầu của Nvidia, đồng thời không mềm hóa lập trường của Mỹ đối với Đài Loan.

Tuy nhiên, thỏa thuận lần này không mang lại những thay đổi mang tính cấu trúc mà ông Trump lâu nay vẫn hứa hẹn để điều chỉnh mối quan hệ thương mại mất cân đối giữa Mỹ và Trung Quốc. Với thị trường, vốn mong muốn chấm dứt chuỗi leo thang trả đũa và bất ổn dai dẳng trong thời gian qua, kết quả hôm thứ Năm dường như chỉ là một sự tạm dừng ngắn trong cuộc đối đầu dài hơi có thể kéo dài nhiều năm.

“Tôi không nghĩ sẽ có một sự tách rời hoàn toàn, mà là một cuộc tách rời chiến lược”, Robert Lighthizer, trưởng đoàn đàm phán thương mại của Mỹ trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump, chia sẻ trên Bloomberg Television đúng lúc hội nghị bắt đầu.

“Điều này có thể chỉ kéo dài vài tháng, hoặc khoảng một năm, rồi sau đó chúng ta sẽ lại phải ngồi xuống đàm phán lại”, ông nói thêm.

Ông Trump cũng có những phát biểu tương tự trên đường trở về từ Busan, gần nơi tổ chức Hội nghị cấp cao Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC). Ông cho biết sẽ tới thăm Trung Quốc vào tháng Tư, và ông Tập cũng sẽ sang Mỹ sau đó.

“Chúng tôi có một thỏa thuận và từ nay, mỗi năm chúng tôi sẽ thương lượng lại thỏa thuận đó”, ông Trump nói với báo giới trên chuyên cơ Air Force One, đồng thời cho biết ông tin rằng thỏa thuận này sẽ “được gia hạn thường xuyên một cách dễ dàng”.

Ông Trump tỏ ra hài lòng với kết quả, viết trên mạng xã hội rằng thỏa thuận sẽ mang lại lợi ích kinh tế, hỗ trợ nông dân, giảm thiểu khủng hoảng fentanyl và có thể dẫn đến một thỏa thuận năng lượng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế Mỹ.

“Các thỏa thuận đạt được hôm nay sẽ mang lại sự thịnh vượng và an toàn cho hàng triệu người dân Mỹ”, ông viết.

Tuy nhiên, thị trường không mấy ấn tượng. Hợp đồng tương lai chứng khoán Mỹ gần như không biến động trong phiên giao dịch sáng tại New York, trong khi chỉ số CSI 300 của Trung Quốc giảm 0,8%.

“Chúng ta đã từng nghe kịch bản này - phát biểu lạc quan, nhưng rất ít hành động theo sau”, Charu Chanana, chiến lược gia trưởng tại Saxo Markets ở Singapore, nhận định.

Vị này nói thêm: “Cuộc gặp mang đầy đủ hình ảnh đúng đắn, nhưng điều thị trường cần là một tuyên bố chung, một điều gì đó cụ thể để chuyển kỳ vọng thành niềm tin thực sự”.

“Thỏa thuận ngừng bắn” và cuộc chơi đòn bẩy chiến lược

Trong bối cảnh cạnh tranh giữa Mỹ và Trung Quốc ngày càng căng thẳng trong thập kỷ qua, thỏa thuận lần này có vẻ chỉ nhằm tránh “kịch bản hủy diệt lẫn nhau” hơn là tìm kiếm sự hội nhập sâu hơn thông qua nới lỏng các rào cản an ninh quốc gia hay thúc đẩy đầu tư xuyên biên giới.

Thực tế, ông Trump đã tận dụng chuyến công du châu Á lần này để củng cố quan hệ với các đồng minh chủ chốt như Nhật Bản và Hàn Quốc, đồng thời thu hút đầu tư từ hai quốc gia này vào lĩnh vực đóng tàu và đất hiếm - những lĩnh vực có thể giúp ông tạo lợi thế khi trở lại bàn đàm phán với ông Tập trong năm tới.

Về phần mình, Trung Quốc cũng đang nỗ lực giảm dần phụ thuộc vào công nghệ Mỹ. Kế hoạch 5 năm mới được công bố gần đây của Đảng Cộng sản Trung Quốc ưu tiên mục tiêu đột phá công nghệ cốt lõi, đặc biệt là chip cao cấp, hướng tới xây dựng chuỗi cung ứng độc lập với Mỹ.

“Hai quốc gia đang dần xa nhau và cùng lúc xây dựng các hệ sinh thái kinh tế tự chủ của riêng mình”, Stephen Jen, Giám đốc điều hành của Eurizon SLJ Capital, nhận định trong một báo cáo gửi khách hàng.

Các lợi ích mà ông Trump đạt được trong thỏa thuận lần này có thể mang lại một số lợi thế chính trị ngắn hạn. Việc Trung Quốc nối lại mua nông sản như đậu tương giúp ông lấy lòng các bang nông nghiệp, trong khi TikTok là quân bài chiến lược để ông vận động cử tri trẻ trước cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ sắp tới.

Tuy nhiên, không có dấu hiệu nào cho thấy thỏa thuận hôm thứ Năm sẽ làm giảm đáng kể thâm hụt thương mại khổng lồ giữa hai nước hay giải quyết được mối lo về trợ cấp công nghiệp.

Theo Bloomberg Economics, việc Mỹ giảm 10% thuế liên quan đến fentanyl có thể tạo ra tác động lớn đối với Trung Quốc và các nền kinh tế khác. Nếu không thay đổi các thành phần thuế khác, động thái này sẽ kéo mức thuế trung bình mà Mỹ áp lên hàng hóa Trung Quốc từ 40,8% xuống còn 30,8%.

Việc bãi bỏ quy định “công ty con” cũng giúp tháo gỡ một phần gánh nặng thủ tục, nhưng có thể khiến những người chỉ trích Trung Quốc không hài lòng vì cho rằng Bắc Kinh đang dùng cấu trúc sở hữu phức tạp để lách các biện pháp kiểm soát công nghệ nhạy cảm của Mỹ.

Trong bối cảnh cạnh tranh toàn diện, Trung Quốc đang cảm thấy tự tin hơn. Việc ông Trump tạm dừng quy định công ty con là lần thứ hai ông Tập thành công trong việc sử dụng đòn bẩy đất hiếm để buộc Mỹ nhượng bộ - lần đầu là khi Mỹ đồng ý giảm thuế từ mức đỉnh 145%.

Theo chuyên gia Martin Chorzempa thuộc Viện Kinh tế Quốc tế Peterson, theo quy định xuất khẩu mới của Mỹ được công bố tháng trước, các công ty con do các thực thể bị trừng phạt sở hữu từ 50% trở lên cũng sẽ bị áp lệnh hạn chế tương tự. Điều này có thể mở rộng phạm vi ảnh hưởng đến khoảng 20.000 công ty, nâng mức tác động lên gấp 15 lần,

Cựu cố vấn Bộ Thương mại Trung Quốc, Tô Tân Toàn cho rằng cả hai bên đều đã “dịu lại” trong cuộc gặp lần này vì không bên nào chịu nổi tổn thất kinh tế quá lớn. Đồng thời, ông nhấn mạnh rằng Trung Quốc nắm trong tay “con bài đất hiếm” - vũ khí đàm phán mà nước này chưa từng thực sự sử dụng trong các năm trước.

“Không thể nói con bài này sẽ luôn hiệu quả, nhưng ít nhất lúc này, chúng ta đã nắm được điểm yếu của nước Mỹ”, ông nói.

Đại Hùng