Ý đồ thử vũ khí hạt nhân của Tổng thống Mỹ Trump và rủi ro có thể xảy ra

Ông Trump đề cập khả năng Mỹ thử bom hạt nhân

Tổng thống Trump vào đêm 29/10/2025 (giờ Mỹ) bất ngờ nêu câu hỏi về việc Mỹ trong nhiều thập kỷ đã cấm thử vũ khí hạt nhân dưới dạng kích nổ. Chỉ vài phút trước cuộc gặp với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, ông Donald Trump đăng dòng trạng thái trên trang mạng xã hội của mình, trong đó ông “chỉ đạo Bộ Chiến tranh Mỹ khởi động thử vũ khí hạt nhân của chúng tôi trên cơ sở bình đẳng”. Tổng thống Mỹ viết thêm: “Quá trình này sẽ bắt đầu ngay lập tức”.

Nổ hạt nhân. Ảnh: The Wire.

Hôm 30/10, trên chuyên cơ Không lực Một, ông Trump nói với nhóm phóng viên đi cùng rằng “chúng ta đã ngừng thử cách đây nhiều năm nhưng khi các nước khác cứ tiếp tục thử thì tôi cho rằng việc Mỹ nối lại thử hạt nhân cũng là phù hợp”.

Cũng hôm 30/10 (giờ Mỹ) khi được hỏi về thông điệp của ông Trump, Phó Tổng thống Mỹ JD Vance trả lời rằng bản thân phần đăng tải của Tổng thống Trump trên mạng xã hội đã tự nói rõ ý của ông ấy. Ông Vance phát biểu thêm: “Chúng tôi có một kho vũ khí lớn… Đôi lúc bạn phải kiểm tra để bảo đảm nó vận hành và hoạt động đúng cách”.

Giới chuyên gia đánh giá rằng viễn cảnh này sẽ nguy hiểm cho các cộng đồng dân cư gần nơi nổ thiết bị hạt nhân, đồng thời có thể tạo lý do để các đối thủ của Mỹ tiến hành thử và cải tiến vũ khí hạt nhân của họ.

Nhà Trắng muốn đáp trả các vụ thử vũ khí của Nga?

Hiện chưa rõ điều gì đã thúc đẩy ông Trump gửi đi tín hiệu về khả năng thay đổi đáng kể chính sách của Mỹ đối với thử hạt nhân. Mới đây, ông có gọi việc Nga thử nghiệm những loại vũ khí có năng lực mang đầu đạn hạt nhân là điều “không thích hợp”.

Hôm 26/10, Nga công bố đã thử thành công Burevestnik - một loại tên lửa hành trình chạy bằng năng lượng hạt nhân. Chưa dừng lại ở đó, hôm 29/10, Tổng thống Putin thông báo Nga đã thử thành công một loại vũ khí mang tính hủy diệt khác - ngư lôi chạy bằng năng lượng hạt nhân Poseidon. Nga cho biết, loại UUV (thiết bị lặn không người lái) này có thể dùng để tấn công các thành phố ven biển.

Tất nhiên, vũ khí chạy bằng năng lượng hạt nhân khác với vũ khí hạt nhân nhưng thời điểm thử những vũ khí này lại khá nhạy cảm - chỉ vài tháng trước khi Hiệp ước hạn chế hạt nhân giữa Mỹ và Nga hết hạn.

Phó Đô đốc Mỹ Richard Correll (dự kiến trở thành tư lệnh Bộ chỉ huy Chiến lược của Mỹ chuyên giám sát triển khai vũ khí hạt nhân cho tác chiến) nhấn mạnh ý của Tổng thống là thử nghiệm trên “cơ sở bình đẳng”.

Ông Correll nói: “Cả Trung Quốc lẫn Nga đều chưa thực hiện một vụ thử nghiệm nổ hạt nhân nào. Nên tôi sẽ không suy đoán gì ở đây”, ngụ ý Mỹ sẽ không làm tan băng lệnh cấm thử hạt nhân trong 30 năm qua.

Lần gần đây nhất mà Mỹ thử vũ khí hạt nhân là vào năm 1992, trước khi Tổng thống George H.W. Bush ký lệnh cấm thử hạt nhân, bao gồm cả thử trong lòng đất. Mỹ và Nga đều là các bên ký kết Hiệp ước Cấm thử hạt nhân toàn diện năm 1996 với nội dung cấm tất cả cuộc thử nổ vũ khí hạt nhân.

Tuy nhiên Hiệp ước này không được thực thi do nó chưa có đủ số nước phê chuẩn, bao gồm cả Mỹ và Nga. Mặc dù vậy, việc không thử nghiệm các vụ nổ hạt nhân đã trở thành thông lệ từ đó.

Giới chuyên gia nói rằng Mỹ đã nỗ lực như một phần trong đồng thuận toàn cầu chống lại hành vi phổ biến vũ khí hạt nhân, trong đó một cột trụ quan trọng là cam kết không kích nổ vũ khí hạt nhân phục vụ việc thử nghiệm.

Rủi ro cho chính Mỹ và thế giới

Giới chuyên gia đánh giá việc nối lại thử hạt nhân (dạng nổ) sẽ là một bước leo thang lớn, có thể phá vỡ thế cân bằng hạt nhân hiện nay.

Kelsey Davenport - Giám đốc phụ trách chính sách không phổ biến vũ khí hạt nhân tại Hiệp hội Kiểm soát vũ khí, bình luận: “Chế độ không phổ biến này là một điểm uốn. Nếu bất cứ quốc gia nào thử vũ khí tại điểm này, điều đó có thể mở cánh cửa cho những nước khác nhìn ra con đường tiến tới việc phát triển răn đe hạt nhân, đặc biệt là khi quốc gia thử nghiệm lại là nước đã ký Hiệp ước Cấm thử hạt nhân toàn diện”.

Bà Davenport nhận định tiếp: Điều đó “sẽ phá bỏ thông lệ được giữ vững bấy lâu nay trong việc ngăn ngừa thử hạt nhân - thông lệ đã ràng buộc mọi quốc gia ngoại trừ Triều Tiên”.

Đáp lại bình luận mới của Tổng thống Mỹ Trump, phát ngôn viên điện Kremlin, Dmitry Peskov, tuyên bố cuộc tập trận của Nga vào tuần trước là theo kế hoạch thường lệ, đồng thời cảnh báo rằng nếu Mỹ khôi phục hoạt động thử hạt nhân thì Nga cũng sẽ làm tương tự.

Trong khi đó, bà Davenport cảnh báo, nếu Mỹ xúc tiến thử hạt nhân thì Nga và Trung Quốc sẽ “có thêm cơ hội để thử nghiệm và hoàn thiện các thiết kế đầu đạn hạt nhân của họ”. Bà cho biết thêm: “Năng lực tính toán của các phòng thí nghiệm quốc gia Mỹ đủ mang lại cho Mỹ lợi thế nhưng nếu Mỹ khôi phục thử hạt nhân, điều ấy sẽ cho phép các quốc gia như Nga và Trung Quốc đuổi kịp Mỹ”.

Thượng nghị sĩ Jack Reed - quan chức hàng đầu của phe Dân chủ tại Ủy ban Quân vụ, phát biểu tại Quốc hội Mỹ vào ngày 30/10 rằng ông coi những bình luận của Tổng thống Trump chỉ mang “giá trị bề mặt”.

Ông Reed lưu ý rằng Mỹ đã thực hiện hơn 1.000 vụ thử nổ hạt nhân thời kỳ Chiến tranh Lạnh - tức là nhiều hơn của Nga tới hàng trăm vụ và vượt xa con số 47 vụ của Trung Quốc. Những vụ thử nổ được thực hiện trong nhiều thập kỷ đã mang lại cho Mỹ “những mã mô hình tinh vi” cho phép Mỹ duy trì năng lực thử nghiệm hạt nhân thông qua các siêu máy tính.

Theo bà Davenport, việc tạm ngừng thử vũ khí hạt nhân trên toàn cầu đã “cố định lợi thế kỹ thuật cho Mỹ” và do vậy, nếu ông Trump mở khóa lệnh cấm này, điều đó sẽ mở đường cho các nước khác cùng thử hạt nhân và bắt kịp trình độ của Mỹ.

Bà Corey Hinderstein - Phó Chủ tịch của Quỹ Carnegie vì Hòa bình quốc tế, cũng nhận định tương tự: “Quyết định khôi phục lại hoạt động thử hạt nhân sẽ cực kỳ nguy hiểm và sẽ có lợi cho các đối thủ của Mỹ hơn là cho chính Mỹ”.

Trong khi đó, Paul Dean - quan chức của tổ chức Sáng kiến Đe dọa hạt nhân (NTI) bình luận rằng việc thử hạt nhân có khả năng sẽ rất tốn kém. Ông nói: “Chi phí ước tính của mỗi vụ thử là vào khoảng 140 triệu USD”.

Trung Hiếu/VOV.VN tổng hợp Nguồn: ABCNews, NPR