Ngân hàng thừa vốn, HTX khó vay: Quảng Ninh tìm lời giải cho bài toán tín dụng

Chiều 4/12, Liên minh HTX tỉnh Quảng Ninh tổ chức hội nghị bàn giải pháp tín dụng, thu hút lãnh đạo Liên minh HTX Việt Nam, sở ngành, các ngân hàng và gần 400 HTX. Hội nghị diễn ra trong bối cảnh nghịch lý tồn tại nhiều năm khi hệ thống ngân hàng luôn dồi dào nguồn vốn, nhưng HTX vẫn rất khó tiếp cận tín dụng để mở rộng sản xuất, kinh doanh.

HTX giữ vai trò lớn, nhưng khả năng tiếp cận vốn lại nhỏ

Quảng Ninh là một trong số ít địa phương chưa có Quỹ hỗ trợ phát triển HTX cấp tỉnh, khiến HTX thiếu thêm một kênh vay quan trọng ngoài ngân hàng. Hội nghị vì vậy tập trung vào mục tiêu “giải mã” các rào cản tín dụng, đánh giá tính phù hợp của các cơ chế hiện hành và đề xuất giải pháp tăng kết nối giữa ngân hàng và HTX cho giai đoạn 2026 - 2030.

Ông Ngô Tất Thắng – Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh Quảng Ninh phát biểu khai mạc hội nghị.

Ông Ngô Tất Thắng, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh Quảng Ninh, nhấn mạnh, khu vực KTTT, nòng cốt là HTX, luôn được Trung ương và tỉnh quan tâm. Nghị quyết 20-NQ/TW yêu cầu “tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả KTTT trong giai đoạn mới; tạo điều kiện để HTX tiếp cận các nguồn lực, nhất là nguồn lực tín dụng”… Thực hiện tinh thần này, tỉnh Quảng Ninh đã ban hành nhiều cơ chế, chính sách thúc đẩy sự phát triển của khu vực KTTT.

Thực tế, Quảng Ninh hiện có 1.230 HTX, 3 Liên hiệp HTX và hàng trăm tổ hợp tác với tổng vốn gần 5.200 tỷ đồng, tạo việc làm cho 73.600 lao động, tương đương gần 11% lực lượng lao động toàn tỉnh. Riêng năm 2025, tỉnh đã thành lập mới 190 HTX, vượt xa kế hoạch 55 HTX.

HTX đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong phát triển nông nghiệp, các sản phẩm OCOP, nuôi biển công nghiệp và xây dựng nông thôn mới, góp phần giúp Quảng Ninh hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới sớm hơn hai năm so với mục tiêu. Tuy vậy, khả năng tiếp cận tín dụng vẫn là “nút thắt cổ chai” ảnh hưởng đến tăng trưởng của HTX, đặt ra yêu cầu phải hoàn thiện lại khung chính sách.

Các đại biểu tham dự tọa đàm về các chính sách cho vay, bảo hiểm, hỗ trợ HTX trong vay vốn và sản xuất kinh doanh.

Tại hội nghị, nhiều ý kiến phân tích rằng dù có nhiều chính sách hỗ trợ HTX, mức độ thực thi vẫn dàn trải và chưa đi sâu vào thực tiễn. Việc Quảng Ninh chưa có Quỹ hỗ trợ HTX cấp tỉnh khiến nguồn vốn ưu đãi bị phụ thuộc gần như hoàn toàn vào ngân hàng và Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX Trung ương.

Theo ông Nguyễn Hùng Tiến, Chủ tịch Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX Việt Nam, Quỹ Trung ương hiện được giao 1.000 tỷ đồng để cho vay ưu đãi, nhưng con số này chỉ đáp ứng được một phần nhỏ nhu cầu của hàng nghìn HTX trên cả nước. Trong bối cảnh dư nợ cho vay HTX tại Quảng Ninh chưa cao, các HTX càng cần một kênh vốn bổ sung ổn định hơn, đồng thời cần sự tham gia mạnh mẽ hơn từ ngân hàng thương mại.

Ông Nguyễn Đức Hiển, Phó Giám đốc Ngân hàng Nhà nước khu vực 6, cung cấp một dữ liệu đáng suy nghĩ. Đó là dư nợ cho HTX tại Quảng Ninh hiện chỉ khoảng 50 tỷ đồng, mức cao nhất từng ghi nhận cũng chỉ 80 tỷ đồng. So với quy mô hoạt động của hơn một nghìn HTX, đây là một con số rất nhỏ.

Các đại biểu thảo luận về những điểm nghẽn trong chính sách tín dụng và những tháo gỡ cần triển khai. Ảnh Thanh Vân

Nguyên nhân được các đại biểu chỉ ra là chính sách tín dụng hiện hành còn dàn trải, thiếu trọng tâm cho HTX. Quy định về tài sản đảm bảo chưa phù hợp đặc thù KTTT. Năng lực quản trị, minh bạch tài chính của nhiều HTX còn hạn chế, khiến ngân hàng e ngại rủi ro. Chưa có Quỹ hỗ trợ HTX cấp tỉnh để tạo “vùng đệm” tín dụng, trong khi nhu cầu vốn rất lớn. Điều này cho thấy rào cản không chỉ đến từ phía ngân hàng mà còn từ khung chính sách và năng lực nội tại của HTX.

Chủ tịch và Giám đốc nhiều ngân hàng có mặt tại hội nghị cũng thừa nhận một thực tế rủi ro tín dụng trong lĩnh vực HTX vẫn được xem là cao. Đại diện các ngân hàng cho biết họ sẵn sàng đồng hành nhưng cần thông tin rõ ràng hơn từ HTX về dòng tiền, năng lực quản trị và tài sản đảm bảo. Trong khi đó, chính các HTX cũng phản ánh khó tiếp cận vốn bởi không đủ điều kiện về hồ sơ, phương án kinh doanh hoặc tài sản thế chấp. Tuy nhiên, ông Hiển khẳng định ngành ngân hàng đang tiếp thu ý kiến của địa phương và HTX để xem xét các biện pháp tháo gỡ.

Chìa khóa mở đường vay vốn cho HTX

Một nội dung nhận được sự quan tâm lớn tại hội nghị là chính sách bảo hiểm nông nghiệp cho HTX, bao gồm bảo hiểm tài sản như chuồng trại, máy móc, thiết bị; bảo hiểm lao động cho người làm việc trong HTX; và bảo hiểm vật nuôi, cây trồng. Đây là những công cụ quan trọng để giảm rủi ro trong sản xuất, tạo cơ sở để ngân hàng yên tâm cho vay. Nhiều HTX kỳ vọng việc áp dụng rộng rãi bảo hiểm sẽ giúp họ mạnh dạn mở rộng quy mô và đầu tư mô hình mới. Liên minh HTX tỉnh đã tổng hợp tất cả kiến nghị liên quan để báo cáo UBND tỉnh.

Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh Quảng Ninh điều hành 2 phiên tọa đàm, hội thảo. Ảnh Thanh Vân

Ở góc độ chính sách trung hạn, Phó Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam Nguyễn Thị Hoài Linh nhấn mạnh rằng muốn tháo gỡ điểm nghẽn tín dụng cho HTX, các bên liên quan phải cùng hành động. Trước hết, Phó Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam đề nghị UBND tỉnh sớm hoàn thiện Đề án thành lập Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX cấp tỉnh theo Nghị định 45/2021/NĐ-CP, với mức vốn điều lệ đủ lớn, tương xứng với mặt bằng chung của các quỹ tại địa phương khác.

Đây sẽ là “bệ đỡ” quan trọng để HTX có thêm nguồn vốn dài hạn, ổn định. Đồng thời, tỉnh cần chỉ đạo hệ thống ngân hàng linh hoạt hơn trong xét duyệt tín dụng cho khu vực KTTT. Liên minh HTX tỉnh cũng được giao nhiệm vụ nhanh chóng xây dựng báo cáo tham mưu, làm rõ nhu cầu hỗ trợ chính sách khi HTX gặp thiên tai, dịch bệnh để UBND tỉnh xem xét ban hành cơ chế kịp thời.

Với Ngân hàng Nhà nước khu vực 6, bà Linh đề nghị tăng cường phối hợp với Liên minh HTX tỉnh để nắm chắc nhu cầu vốn thực tế của HTX, từ đó tham mưu cơ chế phù hợp hơn. Đồng thời, cần chỉ đạo các ngân hàng thương mại mở rộng cho vay đối với khu vực KTTT, đặc biệt thúc đẩy các khoản vay không cần tài sản bảo đảm theo Nghị định 156/2025/NĐ-CP.

Các tổ chức tín dụng cũng được khuyến nghị phải thay đổi cách tiếp cận: đa dạng hóa sản phẩm cho vay, thiết kế các gói tín dụng chuyên biệt cho HTX, và đơn giản hóa quy trình, thủ tục để phù hợp với đặc thù của mô hình kinh tế tập thể.

Phó chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam Nguyễn Thị Hoài Linh phát biểu chỉ đạo hội nghị.

Bà Nguyễn Thị Hoài Linh đồng thời nhấn mạnh chính HTX cũng phải thay đổi để “đủ chuẩn” tiếp cận vốn. Điều này bao gồm nâng cao năng lực quản trị, minh bạch tài chính, ứng dụng phần mềm kế toán và phần mềm quản lý sản xuất để kiểm soát dòng tiền tốt hơn. HTX cũng cần đẩy mạnh chuyển đổi số, phát triển bán hàng trực tuyến, mở rộng sản phẩm OCOP và hoàn thiện mã vùng trồng và vùng nuôi. Khi những yếu tố này được đáp ứng, khả năng HTX tiếp cận các gói tín dụng ưu đãi sẽ được cải thiện đáng kể trong thời gian tới.

Lĩnh vực nuôi biển được đánh giá là một trong những ngành có nhu cầu vốn lớn nhưng nhiều tiềm năng mở rộng, đặc biệt tại Quảng Ninh, tỉnh dẫn đầu cả nước về nuôi biển công nghiệp. PGS.TS Nguyễn Hữu Dũng, Chủ tịch Hiệp hội Nuôi biển Việt Nam, đề xuất tỉnh xem xét giao quyền sử dụng khu vực biển lâu dài cho HTX, đào tạo đội ngũ quản trị, hình thành các cụm công nghiệp nuôi biển và hoàn thiện tiêu chuẩn, quy chuẩn để tạo nền tảng cho sản xuất quy mô lớn. Khi các điều kiện này được đảm bảo, HTX nuôi biển sẽ nâng mạnh năng lực cạnh tranh, từ đó tăng khả năng tiếp cận tín dụng.

Hội nghị cũng ghi nhận tín hiệu tích cực từ Ngân hàng Chính sách xã hội tỉnh Quảng Ninh. Bà Phạm Thị Thúy, Phó Giám đốc Ngân hàng Chính sách xã hội tỉnh Quảng Ninh, cho biết từ ngày 1/1/2026, mức cho vay tối đa cho mỗi HTX sẽ tăng lên 10 tỷ đồng với lãi suất ưu đãi, mở ra cơ hội mới cho các HTX có phương án kinh doanh rõ ràng. Ngân hàng Chính sách xã hội tỉnh mong muốn phối hợp chặt chẽ với Liên minh HTX để giới thiệu các HTX có nhu cầu vay.

Đại diện các ngân hàng như Agribank, HDBank… khẳng định sẽ đồng hành cùng HTX, thông qua Liên minh HTX tỉnh làm đầu mối kết nối, tìm giải pháp tháo gỡ, hỗ trợ HTX tiếp cận các gói tín dụng phù hợp, nhanh nhất và ưu đãi nhất.

Nhìn tổng thể, bài toán tín dụng cho HTX ở Quảng Ninh không còn là thách thức riêng của ngân hàng hay HTX, mà là phép thử năng lực chính sách ở cấp địa phương. Dòng vốn chỉ được khai thông khi cả 3 yếu tố cùng chuyển động: chính quyền phải hoàn thiện cơ chế; ngân hàng phải đổi mới tiêu chí cho vay phù hợp đặc thù KTTT; và HTX phải nâng chuẩn quản trị, minh bạch tài chính và tăng năng lực sản xuất kinh doanh.

Nếu những điều chỉnh này được triển khai đồng bộ, Quảng Ninh có cơ sở để xây dựng hệ sinh thái tín dụng lành mạnh hơn, tạo nền tảng cho khu vực HTX phát triển bền vững trong giai đoạn 2026 - 2030.

Thanh Vân