Ngăn ngừa bệnh truyền nhiễm khi thời tiết giao mùa

Trước nguy cơ dịch bệnh gia tăng, ngành Y tế khuyến cáo các địa phương và người dân cần chủ động triển khai những biện pháp phòng, chống hiệu quả, kịp thời.

Theo Bộ Y tế, riêng trong tháng 10/2025, cả nước ghi nhận 24.250 ca mắc sốt xuất huyết và 6 trường hợp tử vong. Tính từ ngày 14/12/2024 đến nay, số ca mắc đã lên tới 110.503 và có 23 người tử vong, tăng 16,8% so với cùng kỳ năm 2024.

Bệnh tay chân miệng cũng diễn biến phức tạp với 12.663 ca mắc mới trong tháng 10, nâng tổng số ca từ đầu năm lên 58.538 trường hợp, tăng 3,3% so với cùng kỳ.

Việt Nam thuộc khu vực nhiệt đới gió mùa của Bắc bán cầu, vì vậy người dân nên tiêm vắc-xin cúm Bắc bán cầu mỗi năm một lần, vào thời điểm trước khi mùa cúm bắt đầu, để được bảo vệ suốt mùa Đông - Xuân.

Ngoài ra, cả nước đã ghi nhận 101 ca sốt rét, 306 ca viêm não virus, 84 ca viêm màng não do mô cầu và hơn 114.000 ca sốt phát ban nghi sởi. Riêng Covid-19 ghi nhận 15.082 ca mắc, trong đó ba trường hợp tử vong tại TP.HCM đều là người lớn có bệnh nền.

Đáng lo ngại, thời tiết chuyển lạnh và ẩm độ thay đổi thất thường đang tạo môi trường thuận lợi cho các tác nhân gây bệnh đường hô hấp, đặc biệt là cúm mùa và virus hợp bào hô hấp (RSV).

Thời điểm cuối năm cũng là giai đoạn giao lưu, đi lại, tổ chức sự kiện tăng mạnh, làm nguy cơ lây lan dịch bệnh từ cộng đồng sang hộ gia đình cao hơn, nhất là với nhóm trẻ em và người già. Báo cáo giám sát cho thấy số ca cúm mùa và RSV tại một số tỉnh phía Bắc đang tăng cục bộ, nhiều trường hợp phải nhập viện điều trị.

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), mỗi năm toàn cầu ghi nhận khoảng một tỷ ca cúm mùa, trong đó 290.000 - 650.000 ca tử vong. Dữ liệu giám sát cúm mùa 2025 - 2026 cho thấy virus cúm hoạt động mạnh ở nhiều khu vực với chủng cúm A (H3N2) chiếm ưu thế tại Bắc Âu, Tây Á, Nam Á và Đông Nam Á.

RSV cũng là tác nhân gây bệnh hô hấp phổ biến ở trẻ nhỏ và có thể gây biến chứng nặng ở người cao tuổi, khiến khoảng 3,6 triệu trẻ dưới 5 tuổi phải nhập viện và 100.000 ca tử vong mỗi năm.

Tại Việt Nam, từ đầu năm 2025 đến nay đã ghi nhận hơn 132.000 ca cúm mùa, trong đó ba trường hợp tử vong – giảm cả về số mắc và số tử vong so với năm 2024. Các chủng virus cúm lưu hành chủ yếu gồm cúm A (H1N1), A (H3N2) và cúm B, chưa ghi nhận sự thay đổi về độc lực.

Phó cục trưởng Cục Phòng, chống bệnh truyền nhiễm (Bộ Y tế) Võ Hải Sơn cho biết, thời tiết giao mùa cùng tác động của biến đổi khí hậu vẫn là điều kiện thuận lợi cho nhiều bệnh truyền nhiễm bùng phát. Một số bệnh lưu hành như sốt xuất huyết, tay chân miệng vẫn có xu hướng gia tăng tại một số địa phương. Sau mưa bão, lũ lụt, nguy cơ bùng phát các bệnh đường tiêu hóa, đau mắt đỏ, bệnh về da và hô hấp cũng rất lớn.

Bộ Y tế yêu cầu các Sở Y tế tăng cường giám sát dịch tễ tại cửa khẩu, cơ sở y tế, trường học, khu công nghiệp và khu dân cư đông đúc; phát hiện sớm và xử lý triệt để ổ dịch ngay từ ca bệnh đầu tiên; đồng thời đẩy mạnh chương trình tiêm chủng mở rộng, rà soát và tiêm bù cho những đối tượng chưa được tiêm hoặc tiêm chưa đủ liều vaccine.

Tại các cơ sở khám chữa bệnh, cần tổ chức phân luồng hợp lý, chuẩn bị sẵn sàng nhân lực và phương án thu dung khi số ca nhập viện gia tăng; hạn chế tối đa ca diễn biến nặng và tử vong, đặc biệt ở nhóm nguy cơ cao như trẻ nhỏ, người cao tuổi, phụ nữ mang thai và bệnh nhân điều trị tại các khoa hồi sức, tim mạch, thận nhân tạo. Việc tập huấn, cập nhật kiến thức chuyên môn cũng cần được triển khai thường xuyên, nhất là tại tuyến cơ sở.

Đối với các địa phương chịu ảnh hưởng của mưa lũ, Bộ Y tế đề nghị chính quyền phối hợp với ngành y tế và các tổ chức chính trị - xã hội tăng cường các biện pháp phòng, chống dịch theo phương châm “bốn tại chỗ”, đồng thời tuyên truyền người dân giữ gìn vệ sinh môi trường, bảo đảm an toàn thực phẩm và thực hiện nguyên tắc “nước rút đến đâu làm vệ sinh đến đấy”, xử lý xác động vật đúng quy định.

Trước tình hình bệnh tay chân miệng tăng tại các tỉnh phía Nam, TS.Đỗ Thiện Hải, Phó giám đốc Trung tâm Bệnh nhiệt đới (Bệnh viện Nhi Trung ương) nhấn mạnh, bệnh hiện chưa có vắc-xin, vì vậy, dự phòng là yếu tố then chốt. Nhà trường cần thường xuyên vệ sinh lớp học; phụ huynh khi phát hiện trẻ mắc bệnh phải thông báo ngay để tránh lây lan. Bệnh có thể diễn biến nhanh, trẻ cần được theo dõi sát và đưa đến cơ sở y tế khi có dấu hiệu bất thường.

Để chủ động phòng, chống dịch bệnh viêm đường hô hấp cấp, Bộ Y tế khuyến cáo người dân cần đảm bảo vệ sinh cá nhân; thường xuyên rửa tay; che miệng khi ho, hắt hơi. Không đưa tay lên mắt, mũi, miệng khi chưa rửa sạch.

Đeo khẩu trang khi đến nơi tập trung đông người, khi sử dụng phương tiện giao thông công cộng hoặc khi có triệu chứng nghi ngờ mắc bệnh để bảo vệ bản thân và cộng đồng.

Hạn chế tiếp xúc với người mắc bệnh viêm đường hô hấp cấp hoặc trường hợp nghi ngờ mắc bệnh khi không cần thiết. Vệ sinh môi trường sống; lau chùi các bề mặt thường xuyên tiếp xúc như tay nắm cửa, bàn phím, điện thoại…

Thường xuyên thông thoáng nhà cửa, phòng học, phòng làm việc, phòng hội họp; đón ánh sáng tự nhiên để tiêu diệt mầm bệnh và giảm nguy cơ lây lan. Nâng cao thể trạng bằng chế độ ăn uống cân bằng, đủ dinh dưỡng; tăng cường vận động thể lực để nâng cao sức đề kháng.

Bác sỹ Lê Thị Kim Hoa, đại diện hệ thống tiêm chủng Safpo/Potec cho biết, mặc dù cúm mùa thường lành tính nhưng cũng có thể tiến triển nặng với biểu hiện sốt cao, khó thở, phù phổi do suy tim và thậm chí tử vong.

Virus cúm mùa gồm nhiều chủng, trong đó cúm A/H1N1 và A/H3N2 có khả năng biến đổi kháng nguyên liên tục hàng năm; cúm B cũng có thể gây biến chứng nghiêm trọng, đặc biệt ở trẻ sơ sinh, người già, phụ nữ mang thai và người mắc bệnh nền mãn tính.

Do chủng virus lưu hành thay đổi mỗi năm, việc tiêm nhắc lại vắc-xin cúm mùa hàng năm là cần thiết để duy trì hiệu quả bảo vệ.

WHO duy trì các trạm giám sát virus cúm trên toàn thế giới, trong đó có Việt Nam, nhằm xác định chủng virus lưu hành theo từng khu vực. Dựa trên dữ liệu này, WHO dự báo chủng virus có khả năng xuất hiện trong mùa Đông - Xuân ở Bắc bán cầu (tháng 10 đến tháng 4 năm sau) và Nam bán cầu (tháng 5 đến tháng 10 hàng năm).

Từ đó, WHO hướng dẫn các hãng sản xuất vắc-xin chuẩn bị các chủng phù hợp và cung cấp ra thị trường vào thời điểm thích hợp: tháng 8-9 đối với Bắc bán cầu, tháng 4-5 đối với Nam bán cầu.

Việt Nam thuộc khu vực nhiệt đới gió mùa của Bắc bán cầu, vì vậy người dân nên tiêm vắc-xin cúm Bắc bán cầu mỗi năm một lần, vào thời điểm trước khi mùa cúm bắt đầu, để được bảo vệ suốt mùa Đông - Xuân.

Ngoài tiêm vắc-xin, người dân cần giữ vệ sinh cá nhân, rửa tay bằng xà phòng, che miệng khi ho/hắt hơi, tránh tiếp xúc gần với người bệnh; đảm bảo dinh dưỡng, tập luyện hợp lý và ngủ đủ giấc; nghỉ ngơi nếu mắc bệnh; uống nhiều nước, nước trái cây và súp ấm; sử dụng thuốc giảm đau, hạ sốt như paracetamol hoặc ibuprofen khi cần thiết. Thuốc kháng virus được dùng trong trường hợp nhiễm trùng nặng hoặc có nguy cơ biến chứng cao.

D.Ngân