Ngân sách có thêm hơn 2.800 tỷ đồng mỗi năm nhờ thu phí cao tốc

Mức phí đảm bảo lợi ích cho người sử dụng

Bộ GTVT chính thức xin ý kiến góp ý vào dự thảo Nghị định của Chính phủ quy định về thu phí sử dụng đường bộ cao tốc.

Nghị định hướng dẫn Luật Đường bộ 2024 vừa được Quốc hội ban hành với mục tiêu hoàn thiện cơ sở pháp lý, quy định rõ về loại hình và đối tượng thu phí, phương án tổ chức thực hiện, đảm bảo tính khả thi và công khai, minh bạch.

Về mức phí, Bộ GTVT cho biết, mức thu phí được xác định cơ bản bù đắp chi phí quản lý, vận hành thu phí, bảo trì đường cao tốc. Bên cạnh đó, có tính đến chính sách phát triển kinh tế - xã hội của Nhà nước. Đồng thời, được xây dựng trên cơ sở tính toán lợi ích của người sử dụng đường cao tốc.

Mức thu được xây dựng trên cơ sở pháp luật về phí và lệ phí, khấu trừ các loại thuế, phí đã thu liên quan, tránh thu phí trùng phí, đảm bảo hài hòa với mức thu dịch vụ sử dụng đường bộ và đường cao tốc đầu tư theo hình thức PPP.

Bộ GTVT cũng cho biết, hiện có 12 dự án, đoạn tuyến cao tốc do Nhà nước đầu tư, đại diện chủ sở hữu đã đưa vào khai thác. Do vậy, mức phí được xây dựng trên cơ sở lợi ích của của chủ phương tiện. Đồng thời có tham khảo thông lệ quốc tế, theo đó người sử dụng đường cao tốc thường sẵn sàng chi trả mức chi phí tương đương với 50-70% lợi ích thu được khi sử dụng đường cao tốc.

10 tuyến cao tốc dự kiến thu phí: Hà Nội - Thái Nguyên, TP.HCM - Trung Lương, Mai Sơn - QL45, QL45 - Nghi Sơn, Nghi Sơn - Diễn Châu, Cam Lộ - La Sơn, La Sơn - Hòa Liên, Vĩnh Hảo - Phan Thiết, Phan Thiết - Dầu Giây, Mỹ Thuận - Cần Thơ.

Từ phân tích trên, tại dự thảo nghị định, Bộ GTVT đề xuất mức phí sử dụng cao tốc nhà nước đầu tư như sau: Mức phí sử dụng đường cao tốc áp dụng đối với đường cao tốc đáp ứng đầy đủ các quy định về điều kiện triển khai thu phí (Mức 1): tương đương với 70% lợi ích thu được khi sử dụng đường cao tốc (khoảng 1.300 đồng/xe.km).

Mức phí sử dụng đường cao tốc áp dụng đối với các dự án đường cao tốc đã được quyết định chủ trương đầu tư trước ngày Luật Đường bộ có hiệu lực thi hành, khi đưa vào khai thác mà chưa đáp ứng đầy đủ các yêu cầu quy định tại Luật Đường bộ (Mức 2): tương đương với 50% lợi ích thu được khi sử dụng đường cao tốc (khoảng 900 đồng/xe.km).

Về lợi ích của chính sách, Bộ GTVT cho biết, việc thu phí cao tốc do nhà nước đầu tư sẽ tạo nguồn thu ngân sách nhà nước khi huy động kịp thời, hợp lý nguồn lực từ người sử dụng đường cao tốc, góp phần tạo nguồn kinh phí để đầu tư phát triển hệ thống đường cao tốc, chi thực hiện công tác quản lý, bảo trì. Số tiền thu được, sau khi trừ các chi phí tổ chức thu phí sẽ được nộp về ngân sách nhà nước và được sử dụng theo quy định của Luật Ngân sách.

"Với mức phí đề xuất như đã nêu trên, dự kiến sau khi triển khai thu phí đối với 10 tuyến cao tốc đang khai thác, dự kiến số phí thu được 3.210 tỷ đồng/năm; số thu nộp ngân sách nhà nước là 2.850 tỷ đồng/năm", Bộ GTVT cho biết.

Dự thảo Nghị định gồm 4 chương, 12 điều. Trong đó, chương 3 quy định mức thu, chế độ thu, nộp, quản lý và sử dụng phí sử dụng đường cao tốc; đồng thời, quy định việc quản lý và sử dụng phí sử dụng đường bộ cao tốc trong 2 trường hợp đó là: Đơn vị quản lý thu là cơ quan quản lý đường bộ trực tiếp tổ chức khai thác tài sản kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ cao tốc và trường hợp chuyển nhượng quyền thu phí, nhượng quyền kinh doanh - quản lý tài sản tài sản kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ cao tốc.

Để có thể tổ chức thu phí, cơ quan được giao quản lý tài sản kết cấu hạ tầng đường bộ cao tốc phải lập đề án khai thác tài sản trình cơ quan, người có thẩm quyền phê duyệt theo quy định.

Để đảm bảo quy định phù hợp, khả thi trong việc triển khai thu phí sử dụng đường bộ cao tốc, dự thảo nghị định quy định: "Căn cứ vào điều kiện kinh tế - xã hội, nhu cầu quản lý, cơ quan được giao quản lý tài sản lập đề án khai thác tài sản đối với đường bộ cao tốc trong trường hợp có thu phí để trình cấp có thẩm quyền phê duyệt theo quy định pháp luật về tài sản công và pháp luật chuyên ngành. Thời điểm thu phí và tuyến đường thu phí được xác định cụ thể tại đề án khai thác tài sản được cấp có thẩm quyền phê duyệt."

Không có chuyện phí chồng phí

Về lợi ích đối với người dân và doanh nghiệp, tính toán của Bộ GTVT cho thấy, đường cao tốc có chất lượng tốt, tốc độ lưu thông lớn, người sử dụng sẽ tiết kiệm được thời gian và chi phí vận hành phương tiện.

Kết quả lượng hóa chi phí vận hành, chi phí thời gian cho thấy, so với lưu thông trên quốc lộ song hành, phương tiện lưu thông trên cao tốc sẽ được lợi bình quân 4.824 đồng/xe/km, trong đó 25% từ tiết kiệm chi phí vận hành phương tiện và 75% từ tiết kiệm thời gian hàng hóa và hành khách trên đường.

Loại phương tiện thu được lợi ích lớn nhất là xe khách từ 30 ghế trở lên với bình quân 14.132 đồng/xe/km, phương tiện thu được lợi ích thấp nhất là xe tải dưới 2 tấn với lợi ích bình quân là 1.174 đồng/km. Lợi ích bình quân tính theo xe đơn vị là 2.616 đồng/PCU/km.

Liên quan đến các dự án BOT, Bộ GTVT lý giải, trong số 10 dự án cao tốc nhà nước đầu tư trước năm 2020, có thể xem xét thực hiện thu phí, có 3 đoạn tuyến có quốc lộ song hành là dự án BOT thu phí.

Theo dự báo về san sẻ lưu lượng giao thông sau khi có cao tốc, dự kiến doanh thu của các dự án BOT quốc lộ song hành sẽ vẫn bị ảnh hưởng. Tuy nhiên, so với khi chưa thu phí cao tốc nhà nước đầu tư thời gian vừa qua, doanh thu BOT quốc lộ song hành sẽ có thể được cải thiện khoảng 20%.

Hiện nay Nhà nước đã thu phí sử dụng đường bộ theo đầu phương tiện. Việc thu phí đường cao tốc do Nhà nước đầu tư có thể dẫn đến phản ứng của các đối tượng tham gia giao thông. Sẽ có ý kiến cho rằng “phí trùng phí”.

Lý giải về việc không phí trùng phí, Bộ GTVT cho biết, đường cao tốc đem lại lợi ích cho người tham gia giao thông cao hơn so với tuyến đường quốc lộ song hành. Người tham gia giao thông có quyền lựa chọn di chuyển trên quốc lộ song hành (không phải trả thêm tiền sử dụng đường cao tốc) hoặc trả tiền sử dụng đường cao tốc để hưởng chất lượng dịch vụ và lợi ích cao hơn. Việc thu phí sử dụng đường cao tốc đối với phương tiện lưu thông trên đường bộ cao tốc do Nhà nước đầu tư, sở hữu, quản lý và khai thác không gây phí trùng phí.

Mức thu tiền sử dụng đường cao tốc được xác định với nguyên tắc phù hợp với chất lượng dịch vụ nhưng không vượt quá lợi ích thu được, khả năng chi trả của người sử dụng đường cao tốc và khấu trừ các loại thuế, phí đã thu liên quan.

Việc triển khai thu phí sử dụng đường bộ cao tốc sẽ chỉ được thực hiện sau khi Công trình đường bộ cao tốc được thiết kế, đầu tư xây dựng theo quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật về đường cao tốc; hoàn thành thi công xây dựng, đưa vào khai thác, sử dụng theo quy định; hoàn thành lắp đặt trạm thu phí, hệ thống phần mềm, thiết bị đảm bảo công tác vận hành, phục vụ việc thu phí.
Đối với đường cao tốc đưa vào khai thác trước ngày 1/1/2025 mà chưa đáp ứng quy định tại Luật Đường bộ thì việc thu phí sẽ được triển khai sau khi đáp ứng điều kiện nêu trên.

Trần Duy