Ngành dệt may cần linh hoạt hơn nữa

Theo Hiệp hội Dệt may Việt Nam (VITAS), tổng kim ngạch xuất khẩu hàng dệt may năm 2025 dự kiến đạt khoảng 46 tỷ USD, hụt 2 tỷ USD so với mục tiêu ban đầu. Chủ tịch VITAS Vũ Đức Giang cho rằng, điều này là khó tránh khỏi khi thị trường toàn cầu biến động mạnh, đặc biệt là việc Mỹ bất ngờ áp dụng các biện pháp thuế quan, cộng thêm tình hình địa chính trị phức tạp và sức mua giảm. Những yếu tố này tác động trực tiếp lên nhóm hàng chủ lực của Việt Nam.

Các chuyên gia nhận định, để đáp ứng nhu cầu thị trường mới, ngành dệt may phải hướng đến mô hình phát triển bền vững, sáng tạo và có giá trị gia tăng cao. Tuy nhiên, hành trình này không dễ dàng khi doanh nghiệp phải đối mặt với thách thức về nhân lực, chi phí đầu tư và khả năng cạnh tranh. Một điểm nghẽn lớn là thiếu nhân lực thiết kế và sáng tạo, vốn là yếu tố then chốt để doanh nghiệp thoát khỏi phân khúc gia công giá rẻ. Trong khi đó, việc đầu tư vào trung tâm thiết kế, phần mềm 3D hay quảng bá thương hiệu đòi hỏi chi phí lớn, vượt khả năng của phần đông doanh nghiệp vừa và nhỏ. Việc tiếp cận thị trường quốc tế, xây dựng kênh phân phối, bảo hộ bản quyền cũng còn hạn chế.

Về tính linh hoạt, ông Phạm Anh Quang, Giám đốc Công ty TNHH May mặc Dony cho rằng, doanh nghiệp phải hiểu rõ nhu cầu khách hàng. “Nếu sợ thất bại thì mãi không thể thoát khỏi phân khúc gia công. Doanh nghiệp phải làm, va chạm, tích lũy kinh nghiệm. Khi có sản phẩm thành công đầu tiên, đó sẽ là tiền đề để mở rộng quy mô và thị trường”, ông nói. Dony đã dành nhiều năm xây dựng phòng thiết kế, xưởng may mẫu, phát triển chuỗi cung ứng nguyên liệu và đào tạo đội ngũ sáng tạo.

Chủ tịch HĐQT Thành Công (TCM) Trần Như Tùng cho rằng, chuyển đổi số và chuyển đổi xanh là xu thế bắt buộc, nhưng chi phí đầu tư rất cao. Ông đề xuất các tổ chức tài chính cần có gói vay ưu đãi, chia sẻ rủi ro thay vì để doanh nghiệp tự gánh. Ông cũng nhấn mạnh sự cần thiết hình thành các khu công nghiệp dệt – nhuộm quy mô đủ lớn nhằm chủ động nguyên liệu và giảm phụ thuộc nhập khẩu.

Ở góc độ cạnh tranh thị trường, ông Phạm Văn Việt, Chủ tịch HĐQT Việt Thắng Jean cho biết, thời gian qua khách hàng châu Âu tăng nhập hàng thời trang từ Trung Quốc do nước này có chuỗi sản xuất khép kín từ sợi – dệt – nhuộm – hoàn tất, giúp giá thấp hơn hàng Việt Nam tới 15%. Để thâm nhập sâu thị trường này, Việt Thắng Jean buộc phải đẩy mạnh xanh hóa và đáp ứng tiêu chuẩn ESG-là yêu cầu bắt buộc của nhiều nhà nhập khẩu châu Âu. Tuy nhiên, phần lớn doanh nghiệp dệt may Việt là nhỏ và vừa, không đủ nguồn lực tham gia chuỗi khép kín, nên rất cần một “đầu tàu” để kéo các doanh nghiệp khác tham gia theo mô hình vệ tinh.

Hiện có gần 30 doanh nghiệp Việt Nam, bao gồm cả doanh nghiệp FDI, đã đầu tư ra nước ngoài tại nhiều thị trường như Indonesia, Myanmar, Bangladesh, Ai Cập, Nam Á, châu Phi và Mỹ Latinh. Một số doanh nghiệp lớn như Tập đoàn Dệt may Quốc tế Phong Phú đã đi trước, trở thành doanh nghiệp đa quốc gia. Ông Giang cho rằng mô hình đa điểm sản xuất giúp giảm rủi ro chính trị – thương mại, tối ưu chi phí lao động, vận chuyển và tiếp cận các thị trường có ưu đãi thuế quan. Nhiều nước có chính sách thuế 0% hoặc rất thấp khi xuất khẩu sang các thị trường lớn, tạo lợi thế cạnh tranh rõ rệt cho doanh nghiệp.

Các chuyên gia nhận định các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới (FTA), trong đó có EVFTA, chỉ trở thành cơ hội thực sự khi doanh nghiệp nâng cao được năng lực đáp ứng tiêu chuẩn, đặc biệt là yêu cầu về xuất xứ và nội địa hóa nguyên liệu. Do đó, ngành dệt may phải kết hợp 2 trụ cột: nâng cao nội địa hóa nguyên liệu – xanh hóa sản xuất – nâng cấp thiết bị, và mở rộng đầu tư ra nước ngoài tại các thị trường chiến lược với chi phí, thuế quan và logistics phù hợp.

“Bước vào kỷ nguyên mới, ngành dệt may Việt Nam sẽ phải định vị dựa trên chất lượng, phát triển bền vững và quản trị rủi ro. Doanh nghiệp linh hoạt, đầu tư dài hạn và khai thác cơ hội toàn cầu sẽ dẫn dắt thị trường trong chu kỳ phát triển sắp tới”, ông Giang nhấn mạnh.

Ngọc Hậu