Ngày Quốc khánh đầu tiên trong ký ức người cán bộ tiền khởi nghĩa

Khi chúng tôi gợi hỏi về những ngày Tổng khởi nghĩa Tháng Tám và Quốc khánh 2/9/1945, ánh mắt cụ Sơn sáng lên, hồi tưởng về vùng đất Yên Bình 80 năm trước.

Cụ Sơn kể: Tôi sinh ra ở Chương Mỹ - Hà Tây cũ, rồi theo cha mẹ lên sống tại làng Chùa, tổng Đại Đồng, phủ Yên Bình (cũ). Tôi có người chú là ông Nguyễn Huy Chín, đã sớm giác ngộ cách mạng. Trước thời điểm Tổng khởi nghĩa, cán bộ đã bí mật về làng tuyên truyền, vận động Nhân dân theo cách mạng, xây dựng tổ chức, phát triển lực lượng.

Chú Chín và nhiều người trong làng đã được giác ngộ đi theo cách mạng, trong đó có nhiều lính dõng và cả những người đã từng làm tay sai cho giặc. Nhờ sự trung thành và lòng nhiệt tình nên chú Nguyễn Huy Chín được cấp trên giao cho chức vụ Phó Chủ nhiệm Việt Minh tổng Đại Đồng, sau này còn kiêm chức Chánh Thư ký Nông hội. Ảnh hưởng từ chú Chín nên mấy anh em tôi đều rất hào hứng được tham gia cách mạng khi tuổi đời còn trẻ. Mong muốn ấy đã được chú và các đồng chí của ông cho phép, giao nhiều nhiệm vụ, như: canh gác các cuộc họp của Việt Minh, dẫn đường cho cán bộ và theo dõi, thông báo tình hình hoạt động của quan lại.

Cách mạng nổ ra tại tổng Đại Đồng, sáng 16/6/1945, chú Nguyễn Huy Chín cầm lá cờ đỏ sao vàng cất giấu trong nhà từ khi nào, chạy ra đường làng, vừa đi, ông vừa hô mọi người đi theo. Do được hướng dẫn từ trước nên mọi người đều ùa theo. Trong đoàn người tiến về phủ Yên Bình, tôi thấy có nhiều chiến sĩ cách mạng, tay cầm theo vũ khí - những khẩu súng kíp và súng trường... Tiếng súng rền vang quanh phủ Yên Bình, quân giặc chống trả yếu ớt rồi lần lượt ra hàng, trong đó, có tên phái viên của tri phủ; lính bảo an trong phủ không những không kháng cự mà còn bó súng mang ra nộp cho ta.

Chính quyền về tay Nhân dân nhanh chóng trước khí thế của quân ta và cả sự góp sức của quan lại cùng binh lính giặc đã được ta tuyên truyền, vận động nên quy hàng từ trước đó. Không khí hồ hởi, phấn khởi lắm! Đồng bào ta dù là người Kinh, người Mường, người Dao… đều ủng hộ cách mạng, tham gia các buổi tuyên truyền.

Dưới sự tuyên truyền và vận động của cán bộ cách mạng, hàng loạt tổ chức như Thanh niên cứu quốc, Phụ nữ cứu quốc, Nhi đồng cứu quốc, Nông dân cứu quốc đã ra đời. Sáng 30/8/1945, ông Lương Đình Túc - Chánh Tự vệ tổng Đại Đồng hô hào anh em chặt tre, nứa làm khán đài để mít tinh mừng Quốc khánh. Khán đài đặt tại khu ruộng mạ, ngay trước cửa chùa Bắp.

Buổi mít tinh mừng Quốc khánh diễn ra vào chiều 2/9/1945 dù rất đơn sơ nhưng thiêng liêng lắm, Phụ nữ cứu quốc, Thiếu nhi cứu quốc đã học bài hát ca ngợi cách mạng từ mấy hôm trước rồi đồng thanh hát, đồng thanh hô vang khẩu hiệu do cán bộ Việt Minh bắt nhịp. Tất cả hướng lên khán đài, nơi có ảnh Chủ tịch Hồ Chí Minh. Hàng trăm đồng bào dân tộc Kinh, Tày, Cao Lan đồng thanh hô quyết tâm, quyết tâm! Tiếng súng chào mừng đồng loạt vang vọng cả núi rừng, 38 chiến sĩ du kích tay cầm vũ khí tiến qua lễ đài để biểu dương lực lượng, nhìn rất oai phong.

"Đầu năm 1954, tôi vào bộ đội, làm Tiểu đội trưởng Tiểu đội 1 (cối 82 ly), C15, D3, E 174, F316, trực tiếp chiến đấu giải phóng Điện Biên, tiếp đó, đơn vị của tôi chuyển về Thái Bình, Ninh Bình, Thanh Hóa rồi quay lại Điện Biên. Đầu năm 1958, tại Sở chỉ huy Mường Phăng, tôi vinh dự được kết nạp Đảng, sau đó, được đi học chính trị rồi chuyển về Ủy ban Kiểm tra Tỉnh ủy Yên Bái và Hoàng Liên Sơn (cũ) công tác trước khi nghỉ chế độ...”, cụ Sơn nhớ lại.

Lắng nghe chia sẻ của cán bộ tiền khởi nghĩa Nguyễn Huy Sơn - người đã hơn 90 tuổi đời, gần 70 năm tuổi Đảng về lễ mít tinh Quốc khánh đầu tiên giản dị nhưng thiêng liêng, chúng tôi không khỏi xúc động và tự hào trước sự cống hiến của các thế hệ đi trước.

Lê Đình Phiên